Dalay Lama 90 illik yubileyini qeyd etdi: Sürgün evində izdiham

Dalay Lamanın 90 illik yubileyi Hindistanda təntənəli şəkildə qeyd edildi

Hindistanın Dharamşala şəhərində bazar günü minlərlə insan Dalay Lamanın 90 illik yubileyini qeyd etmək üçün bir araya gəldi. Bu, mənəvi lider və Nobel Sülh Mükafatı laureatı kimi tanınan şəxsin həyatında mühüm bir mərhələdir. O, şəfqət mesajı və Pekinin hökmranlığı altında azadlıqlar uğrunda mübarizəsi ilə tanınır. Şiddətli musson yağışına və sıx dumana baxmayaraq, səhər tezdən dar küçələri dolduran izdiham Tsuklakhang Tibet Buddist kompleksində onu görmək ümidi ilə axınla növbəyə durmuşdu. Tədbirlər başlamazdan əvvəl tamamilə dolmuş və Hindistan polisi ilə təhlükəsizlik əməkdaşları tərəfindən ciddi şəkildə mühafizə olunan məbədə daxil olmaq üçün yüzlərlə adam gözləməyə məcbur qaldı. Ənənəvi geyimli maskalı rəqqaslar qonqların, tütəklərin və buynuzların səsi altında fırlandı. O, iki nəfərin müşayiəti ilə kompleksə gətirilərkən, bayram tortunun kəsilməsi mərasiminə Hindistan hökumət nazirləri, eləcə də Dalay Lamanın uzun müddətdir dəstəkçisi olan Hollivud aktyoru Riçard Gir qatıldı. Bu toplantı, Hindistanın Himalay ətəklərində yerləşən kiçik şəhərə tərəfdarları və ruhani liderləri cəlb edən günlərdir davam edən bayram tədbirlərinin kulminasiyası oldu. Şəhər, onun Çin kommunist rejiminə qarşı uğursuz 1959-cu il üsyanı zamanı Tibeti tərk etməsindən bəri Tibet sürgündəki hökumətinin mərkəzi və onun evi rolunu oynayır. Bayram şənliyinə qatılmaq üçün bir çox insan uzaq yollardan gəlmişdi; ABŞ-ın Nyu-Cersi ştatından gələn Namgyal Dorjee Qonqpa da onlardan biri idi. Həyat yoldaşı və üç oğlu ilə birlikdə tədbirdə iştirak edən 49 yaşlı Qonqpa bunun özü və ailəsi üçün "çox əhəmiyyətli bir məqam" olduğunu bildirdi. O əlavə etdi: "Hər il Hindistana səfərlər edirik, çünki bu, sürgündəki Tibet təşkilatının mərkəzidir. Məqsədimiz xarici ölkədə doğulmuş uşaqlarımızın köklərinə qayıtmasını, mədəniyyətlərini öyrənməsini və yaşamasını təmin etməkdir. Bu, Cənab Dalay Lamanın 90 illik yubileyini birlikdə qeyd edə biləcəyimiz möhtəşəm bir fürsətdir."

Yubiley mesajı və uzun ömür hədəfi

Dalay Lama X platformasında yayımladığı ad günü mesajında “xeyirxah qəlb yetişdirməklə və şəfqətli olmaqla daxili sülhə nail olmağın” əhəmiyyətini vurğuladı. Onun fikirlərində insan dəyərlərini, dini harmoniyanı, qədim Hind müdrikliyini və “dünyaya töhfə vermək üçün böyük potensialı olan” Tibet mədəniyyətini təbliğ etməyi davam etdirmək vədi də yer almışdı. Şənbə günü keçirilən mərasimdə, iştirakçılar onun uzun ömrü üçün dua edərkən, o, özünün “əla fiziki vəziyyətdə” olduğunu bildirdi və ömür sürəcəyi hədəfini əvvəlki proqnozundan iki onillik irəli – 130 yaşa qaldırdı.

Varislik məsələsi və Çinlə mübarizə

İzdiham onun həyatını qeyd etmək üçün toplaşsa da, bu ilki şənliklər karizmatik liderin ölümündən sonra nə olacağı ilə bağlı gözlənilən sualı ünvanlaması üçün bir platforma kimi yüksək əhəmiyyət kəsb edir. Çərşənbə günü dini böyüklərə ünvanladığı video mesajında Dalay Lama, ölümündən sonra varisi olacağını elan etdi və gələcək reinkarnasiyasını tanımaq üçün yeganə səlahiyyətin öz ofisinə aid olduğunu təsdiqlədi. O, səs yazısında, “Heç kimin bu məsələyə müdaxilə etmək səlahiyyəti yoxdur,” dedi. Bu bəyanat, sürgündəki Tibet Buddist liderləri ilə növbəti Dalay Lamanı təsdiq etmək səlahiyyətinin yalnız özündə olduğunu israr edən Çinin ateist Kommunist Partiyası arasında varislik uğrunda mübarizəyə zəmin yaradır. Onun bu açıqlaması, əsrlər boyu mövcud olan bu institutun onun ölümü ilə sona çatacağını gözləyən bir çox Tibet Buddistləri tərəfindən rəğbətlə qarşılandı – o, bu sualı 90 illik yubileyi ərəfəsində yenidən dəyərləndirəcəyini əvvəlcə bildirmişdi. İzdihamın arasından danışan, Şərqi Hindistanın Odişa bölgəsindən olan 26 yaşlı Tenzin Nyidon, onun reinkarnasiyasına “dərin hörmətlə” yanaşdığını və Çinin bu prosesi “siyasətləşdirmək cəhdləri” ilə bağlı narahatlıqlarını ifadə etdi. O əlavə etdi: “Hiss edirəm ki, o, gələcəyi dərindən nəzərdən keçirib və qərarın Tibet xalqı və Buddist ənənələri tərəfindən yönləndiriləcəyini, heç bir xarici siyasi müdaxilənin olmayacağını açıq şəkildə bildirib.” Nyidon sözlərini belə tamamladı: “Eyni zamanda, bir çox Tibetli kimi, Çinin öz Dalay Lamasını təyin etməklə reinkarnasiya prosesini siyasətləşdirmək cəhdlərindən narahatam… Onların bir Dalay Lama təyin etməsi nəinki inancımızın təhrif edilməsi, həm də Tibet kimliyini zəiflətmək strategiyası olardı.” Tibet Buddistləri yenidən doğuş dövrünə inanır və Dalay Lama kimi maariflənmiş ruhani bir ustanın öldüyü zaman şəfqət və dua gücü ilə yenidən doğulacağı yeri və zamanı seçə biləcəyini düşünürlər. Lakin bu dini ənənə getdikcə Tibetlilərin qəlbinə və düşüncəsinə nəzarət etmək üçün bir döyüş meydanına çevrilib. Ekspertlər Pekinin mövcud Dalay Lamadan sonra öz Dalay Lamasını təyin etməyə çalışacağını gözləyirlər – bu, partiyanın dini “çinləşdirmək”, Kommunist Partiyası rəhbərliyi ilə uyğunlaşmasını təmin etmək və Tibet üzərindəki sıx nəzarətini qorumaq kampaniyasının bir hissəsidir. Dalay Lama daha əvvəl varisinin Çindən kənarda, “azad dünyada” doğulacağını bildirmiş və tərəfdarlarını Pekin tərəfindən seçilən hər hansı namizədi rədd etməyə çağırmışdı. Onun reinkarnasiyası ilə bağlı son açıqlaması haqqında suala cavab olaraq, Çin Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Çərşənbə günü Pekinin uzun müddətdir saxladığı mövqeyini təkrarladı: ruhani liderin reinkarnasiyası Çin qanunlarına və qaydalarına uyğun olmalı, axtarış və identifikasiya Çində aparılmalı və mərkəzi hökumət tərəfindən təsdiqlənməlidir. Pekin uzun müddətdir onu nüfuzdan salmağa çalışır və təhlükəli “separatçı” adlandırır. Lakin 1970-ci illərdən bəri Dalay Lama Tibet üçün tam müstəqillik deyil, Tibetlilərə özünəməxsus mədəniyyətlərini, dinlərini və kimliklərini qorumağa imkan verəcək “mənalı” muxtariyyət axtardığını bildirir. Onun qeyri-zorakı “orta yol” yanaşmasına sadiqliyi ona beynəlxalq dəstək və 1989-cu ildə Nobel Sülh Mükafatını qazandırıb.

Dünya liderlərindən təbriklər

Çinin siyasi və iqtisadi təsiri artdıqca, onun qlobal nüfuzu zəifləməkdədir, xüsusilə də yaşının irəliləməsi onun geniş dünya səyahətlərini davam etdirməsini çətinləşdirir. Ruhani lider 1991-ci ildən bəri Ağ Evə çoxsaylı səfərlər etsə də, 2016-cı ildə Barak Obama istisna olmaqla, heç bir ABŞ prezidenti ilə görüşməyib. Lakin ad günündə, Tibet sürgündəki hökuməti tərəfindən idarə olunan Tibet TV-nin hazırladığı videoda dünya liderlərindən, siyasətçilərdən, qanunvericilərdən və sənətçilərdən səmimi mesajlar yağdı. Barak Obama, tanıdığı “ən gənc 90 yaşlı” şəxsi təbrik etdi və ona dostluğuna görə təşəkkür etdi. O əlavə etdi: “Siz nəsillərə şəfqət tətbiq etməyin və azadlıqla ləyaqət uğrunda danışmağın nə demək olduğunu göstərmisiniz. Özünü sadə bir Buddist rahibi kimi təsvir edən biri üçün bu, pis deyil.” ABŞ-ın keçmiş prezidenti Bill Klinton Dalay Lamanı “dünyanın sülh, dialoq və anlaşma üçün ən böyük səslərindən biri” kimi təsvir etdi və onun təlimlərinin “milyonlarla insanı sizin yolunuzla getməyə ruhlandırdığını” qeyd etdi. Klinton əlavə etdi: “Ümumi bəşəriyyətimizin toxumasını cıran parçalanma qüvvələrini gördüyümüz bir zamanda, paylaşdıqlarımızın maraqlı fərqlərimizdən daha vacib olduğunu xatırlatmaq üçün müdrikliyinizə hər zamankından daha çox ehtiyacımız var.” Hindistanın Baş naziri Narendra Modi X platformasında verdiyi bəyanatda dedi: “1.4 milyard hindli ilə birlikdə Cənab Dalay Lamanı 90 illik yubileyi münasibətilə ən səmimi arzularımla təbrik edirəm.” O davam etdi: “O, sevgi, şəfqət, səbr və mənəvi intizamın daimi simvolu olub. Onun mesajı bütün dinlərdə hörmət və heyranlıq oyadıb. Biz onun davamlı sağlamlığı və uzun ömrü üçün dua edirik.” Lakin Dharamşalada, bazar günü Dalay Lamanın həyatı və irsi diqqət mərkəzində idi. Nyidonun dediyinə görə, bu gün “icmamız üçün dərin mənəvi və emosional məna daşıyır, dözümlülük və ümidi simvollaşdırır.”

24 saat