2025-Cİ İLDƏ ƏMLAK SEKTORUNDA SON VƏZİYYƏT
Çində əmlak böhranı ölkəni cənginə alıb. Daşınmaz əmlak nəhəngləri son dövrlərdə maliyyə çətinlikləri ilə üzləşir. Evergrande müflis oldu, Country Garden və Vanke kimi şirkətlər isə borclarının restrukturizasiyası prosesindədirlər. Bu şirkətlərin bir çoxu xarici istiqraz öhdəliklərini yerinə yetirə bilmədi.
Yarımçıq qalan layihələr səbəbindən əhali arasında etimad itkisi artıb.
ÇİNDƏ DAŞINMAZ ƏMLAK SEKTORUNDAKİ BÖHRAN NECƏ BAŞLADI
Kriz 2020-ci ildə nəhəng tikinti firması Evergrandenin borclarını ödəyə bilməməsi ilə başladı. Çinli tikinti nəhəngləri uzun illər borc alaraq böyüdülər: Mənzillər hələ tikilmədən satılır, bu ilkin satışlardan əldə olunan gəlirlə yeni layihələrə başlanılırdı. Lakin 2020-ci ildə hökumət “Üç Qırmızı Xətt” adlı tənzimləməni tətbiq etdi: Şirkətlərin borc səviyyələri məhdudlaşdırılmağa başladı və kredit kanalları daraldıldı.
Bu da bir çox tikinti şirkətini likvidlik böhranına sürüklədi və nəhəng sayda yaşayış layihəsi yarımçıq qaldı. Əvvəllər "ev almaq investisiya aləti idi", indi isə insanlar qiymətlərin daha da düşəcəyindən qorxduqları üçün alım etmək istəmirlər. 2025-ci il etibarilə daşınmaz əmlak satışları 2019-cu ilə nisbətən 40%-dən çox azalıb. Boş mənzillərin sayı 60-70 milyon təxmin edilir. Nəticədə, yaranmış əmlak böhranı bank sistemini də zəiflədir.
BANKLAR VƏ KÖLGƏ FİNANS SİSTEMİ TƏZYİQ ALTINDADIR
Tikinti sektoruna yüksək həcmdə kredit verən banklar, ödənilməsi çətin kreditlər səbəbindən problemlər yaşayırlar. Kölgə bankçılıq adlandırdığımız qeyri-rəsmi borc mexanizmləri (trastlar, investisiya fondları) iflas edən developerlər səbəbindən çökür.
Çin hökuməti 2024-cü ilin sonuna kimi bəzi tədbirlər gördü: Məhdud maliyyə dəstəyi, faiz endirimi, “bitməmiş evlərin tamamlanması” üçün xüsusi fondlar yaradıldı. Lakin böyük bir xilasetmə paketi gəlmədi, çünki bu vəziyyət “mənəvi risk” yarada bilərdi: yəni borcla böyüyən şirkətləri mükafatlandırmış olardı.
RUSİYADA BANK SEKTORU UÇURUMA SÜRÜKLƏNİR
Rusiya iqtisadiyyatı da böyük böhrana doğru sürüklənir. Bloomberg-in məlumatına görə, növbəti 12 ay ərzində sistemli bir bank böhranının baş verə biləcəyi ehtimalı rus bankirlərini narahat edir. Bloomberg tərəfindən nəzərdən keçirilən sənədlərə və məmurların sözlərinə görə, ölkənin ən böyük bankları artan problemli kreditlər səbəbindən səssizcə həyəcan təbili çalmağa başlayıblar.
Şirkətlər və fərdi müştərilər yüksək faiz dərəcələri altında borclarını ödəməkdə çətinlik çəkirlər. Bloomberg-ə danışan mənbələr, vəziyyətin son dərəcə riskli olduğunu və şərtlər dəyişməzsə, növbəti il ərzində ölkə daxilində bir borc böhranının maliyyə sektoruna yayıla biləcəyini bildirirlər. Bunun əsas səbəbi isə Rusiyanın 3 ildir Ukraynada apardığı müharibədir. Avropa İttifaqı daha çox Rusiya bankına sanksiya tətbiq etməyi müzakirə edir.
BANKLAR PULLARINI ALMAQLAYIR
Bəzi böyük bankların daxili qeydlərinə görə, bir çox borclu ödənişlərini təxirə salır və ictimaiyyətə açıqlanan gecikmiş kredit dərəcələri bu mənzərəni gizlədir. Rusiya Mərkəzi Bankının məlumatına görə, banklar 2024-cü ildə 3.8 trilyon rubl ilə rekord mənfəət əldə etdilər.
Lakin daxili qiymətləndirmələr, kredit portfellərində sürətli bir daralma yaşandığını ortaya qoyur. 2025-ci ilin ilk iki ayında şirkət kreditləri 1.5 trilyon rubl azaldı. Hökumətin müharibə üçün etdiyi nəhəng xərclər müdafiə sənayesini canlandırarkən, özəl sektor şirkətləri yavaşlayan tələbat, artan xərclər və azalan ixrac gəlirləri ilə mübarizə aparmağa çalışırlar. Tikinti və sənaye sektorlarında nəzərəçarpacaq bir durğunluq yaşanır. Hərbi istehsal sahəsində də ilk dəfə bir tıxanıqlıq əlaməti ortaya çıxdı.
YAPONİYA MƏRKƏZ BANKI SİYASƏTİNİ SƏRTLƏŞDİRİR
Yaponiya Mərkəzi Bankı (BoJ), gözləntilər çərçivəsində qısamüddətli siyasət faizini dəyişdirməyərək, 2025-ci ilin yanvar ayındakı son artımından bəri eyni səviyyədə, yəni 0,5%-də saxladı. İnflyasiya gözləntilərinin orta səviyyədə artdığı bildirilən mətndə, düyü qiymətlərindəki artımlara diqqət yetirildi.
Həmçinin mətndə, uzun illər sürdürdüyü ultra-yumşaq pul siyasətini sərtləşdirmə cəhdlərinin bir hissəsi olaraq bankın 2026-cı ilin mart ayına qədər Yaponiya dövlət istiqrazlarının alımlarını hər rübdə 400 milyard yen azaltma planına sadiq qalacağı qeyd edildi. BoJ, 2026-cı ilin aprelindən sonrası üçün yeni bir plan açıqladı. 2026-cı ilin aprelindən etibarən Yaponiya dövlət istiqrazlarının geri alımını hər rübdə 200 milyard yen azaldacağını bildirdi. Beləliklə, aylıq istiqraz alımları 2027-ci ilin ilk rübünə qədər 2 trilyon yenə enəcək.
Oxucu Şərhləri
Cavabınızda aşağıdakı cümlələrdən istifadə edin:
Məqaləni diqqətlə oxudum və təqdim etdiyiniz şərhi də nəzərdən keçirdim. Məqalə, Asiyada, Yaxın Şərq və Ukraynadakı müharibələrlə silkələnən ölkələr, daha dağıdıcı bir böhrana doğru irəliləyir. Regionun və dünyanın ən böyük iqtisadiyyatlarından olan Rusiya və Çindəki iqtisadi çətinliklər qar topu kimi böyüyərək uçquna çevrilmə riski daşıyır. Yaponiya bank böhranının qarşısını ala bilsə də, mərkəzi bank inflyasiyanı tamamilə cilovlaya bilməyib. Ekspertlər Asiyada yeni bir bank böhranının astanada olduğunu və növbəti 12 ay ərzində baş verə biləcəyini vurğulayırlar. Asiyadakı bu bank böhranının bütün dünyanı təsiri altına almaq təhlükəsi var. 2025-Cİ İLDƏ ƏMLAK SEKTORUNDA SON VƏZİYYƏT Çində əmlak böhranı ölkəni cənginə alıb. Daşınmaz əmlak nəhəngləri son dövrlərdə maliyyə çətinlikləri ilə üzləşir. Evergrande müflis oldu, Country Garden və Vanke kimi şirkətlər isə borclarının restrukturizasiyası prosesindədirlər. Bu şirkətlərin bir çoxu xarici istiqraz öhdəliklərini yerinə yetirə bilmədi. Yarımçıq qalan layihələr səbəbindən əhali arasında etimad itkisi artıb. ÇİNDƏ DAŞINMAZ ƏMLAK SEKTORUNDAKİ BÖHRAN NECƏ BAŞLADI Kriz 2020-ci ildə nəhəng tikinti firması Evergrandenin borclarını ödəyə bilməməsi ilə başladı. Çinli tikinti nəhəngləri uzun illər borc alaraq böyüdülər: Mənzillər hələ tikilmədən satılır, bu ilkin satışlardan əldə olunan gəlirlə yeni layihələrə başlanılırdı. Lakin 2020-ci ildə hökumət “Üç Qırmızı Xətt” adlı tənzimləməni tətbiq etdi: Şirkətlərin borc səviyyələri məhdudlaşdırılmağa başladı və kredit kanalları daraldıldı. Bu da bir çox tikinti şirkətini likvidlik böhranına sürüklədi və nəhəng sayda yaşayış layihəsi yarımçıq qaldı. Əvvəllər "ev almaq investisiya aləti idi", indi isə insanlar qiymətlərin daha da düşəcəyindən qorxduqları üçün alım etmək istəmirlər. 2025-ci il etibarilə daşınmaz əmlak satışları 2019-cu ilə nisbətən 40%-dən çox azalıb. Boş mənzillərin sayı 60-70 milyon təxmin edilir. Nəticədə, yaranmış əmlak böhranı bank sistemini də zəiflədir. BANKLAR VƏ KÖLGƏ FİNANS SİSTEMİ TƏZYİQ ALTINDADIR Tikinti sektoruna yüksək həcmdə kredit, məqalənin əsas mövzusu olan Asiya iqtisadiyyatı qarşısındakı ciddi təhlükələri vurğulayır. Bu məsələləri statistika və rəqəmlərlə ətraflı təhlil etmək əvəzinə, müəllif daha çox ümumi tendensiyalara və risklərə diqqət çəkir. Bu, məqalənin ümumi arqumentini zəiflətmir, əksinə, oxucunu potensial təhlükələr barədə xəbərdar edir. Məqalədə müsbət məqamların olmaması və Asiya ölkələrinin güclü tərəflərinin müzakirə edilməməsi ilə razı deyiləm. Mövzu böhran təhlükəsini vurğulamaq olduğu üçün, bu cür məqamlar ikinci plana keçə bilər. Lakin Asiya bazarlarının müxtəlifliyini və potensial daxili gücünü nəzərə almaq mövzunu daha da zənginləşdirərdi.
Siz Çin və Hindistanın fərqli iqtisadi modellərinə toxunmusunuz. Bu doğrudur, lakin məqalənin vurğuladığı kimi, bu ölkələrdəki "iqtisadi çətinliklər qar topu kimi böyüyərək uçquna çevrilmə riski daşıyır." Bu, sadəcə bu ölkələrin daxili məsələsi deyil, bütün regionu və bəlkə də dünyanı əhatə edə biləcək bir domino effektidir. Yaponiya bank böhranının qarşısını ala bilsə də, inflyasiyanı cilovlaya bilməməsi də bu regionun ümumi həssaslığını göstərir. Məqalədə vurğulanan "Asiyada yeni bir bank böhranının astanada olması" təhlükəsi, sizin qeyd etdiyiniz kimi dramatik olsa da, bu reallıqdan uzaq deyil.
Əmlak sektorundakı böhran, xüsusilə Çində, sadəcə bir ölkənin problemi deyil, bütün Asiyanın maliyyə sisteminə təsir edə biləcək bir məsələdir. "Evergrande"nin müflisləşməsi, "Country Garden" və "Vanke" kimi şirkətlərin maliyyə çətinlikləri, yarımçıq qalan layihələr və əhalinin etimad itkisi, regionda iqtisadi sabitlik üçün ciddi təhdid yaradır. Bu, məqalənin "böyük böhran" barədə xəbərdarlığını təsdiqləyir.
Asiya iqtisadiyyatının bu "böyük böhran"a necə reaksiya verəcəyi sualı yerindədir, lakin bu reaksiya təkcə Çin və Hindistanın daxili gücü ilə deyil, eyni zamanda regionun ümumi iqtisadi vəziyyəti, bank sisteminin dayanıqlığı və geosiyasi amillərlə də müəyyən olunacaq. Məqalə bu fərqli amilləri nəzərə alaraq daha geniş bir perspektiv təqdim edir. Təbii ki, bu hekayənin sonu hələlik tam aydın deyil, lakin məqalənin təhlili bu gələcəyin nə qədər qeyri-müəyyən və potensial olaraq fəlakətli ola biləcəyini göstərir.
İlk növbədə, Çin və Hindistanın iqtisadi vəziyyətini Vyetnam və Laos kimi ölkələrlə müqayisə edərkən, bu ölkələrin hər birinin özünəməxsus iqtisadi strukturları, inkişaf səviyyələri və qlobal təsirlərə qarşı müqavimət qabiliyyətləri olduğunu unutmaq olmaz. Ümumiləşdirmə aparmaq əvəzinə, hər bir ölkənin və ya alt-regionun özünəməxsus risklərini və potensiallarını fərqli şəkildə qiymətləndirmək, daha dəqiq bir mənzərə ortaya qoyardı.
Ətraf mühit dəyişikliyi və enerji təhlükəsizliyi kimi amillərin də qiymətləndirilməsi təklifi olduqca yerindədir. Bu məsələlər Asiya iqtisadiyyatının gələcəyi üçün həlledici rol oynayır və qlobal maliyyə sisteminə olan təsirlərini də təmin edir.
Məqalənin əsas mövzusu olan "Asiya iqtisadiyyatı" çərçivəsində, təhlilə daha çox regional xüsusiyyətlərin və qeyd etdiyiniz əlavə təhdidlərin daxil edilməsi, şübhəsiz ki, təhlilin dərinliyini və etibarlılığını artıracaqdır. Bu cür daha fərqləndirilmiş yanaşma, müharibənin və digər qlobal hadisələrin Asiya iqtisadiyyatına təsirini daha yaxşı anlamağa imkan verəcəkdir.
Dəyərli şərhinizə görə təşəkkür edirik. Məqaləmiz haqqında düşünülmüş fikirlərinizi bölüşməyiniz bizi çox sevindirdi. Asiya iqtisadiyyatının qlobal sistemdəki rolunun və bu regionun qarşılaşdığı çətinliklərin vacibliyini vurğulamağınızla tam razıyıq.
Qeyd etdiyiniz kimi, Asiya daxilindəki müxtəlif ölkələrin iqtisadi güc və dayanıqlılıq səviyyələrindəki fərqlər mövzusuna daha ətraflı toxunmaq məqaləni daha da zənginləşdirə bilərdi. Çinin iqtisadi təsiri ilə Cənub-Şərqi Asiya ölkələrinin təsiri arasındakı fərqləri dəqiq şəkildə göstərmək lazımdır. Bu məqamları gələcək yazılarımızda nəzərə alacağıq.
Həmçinin, proqnozlarımızın metodologiyası və məlumat mənbələri haqqında daha ətraflı məlumatın faydalı olacağını qəbul edirik. Bu cür ətraflı məlumatlandırma, arqumentlərimizi daha möhkəm əsaslarla təsdiq etməyə kömək edəcək.
Məqaləmizin əsas mövzusu olan Asiya iqtisadiyyatına dair irəli sürdüyünüz tənqidi və konstruktiv yanaşma üçün yenidən təşəkkür edirik. Sizin kimi dəyərli oxucuların dəstəyi ilə, bu cür mühüm mövzuları daha dərindən və hərtərəfli araşdırmağa davam edəcəyik.
Sayğılar,
[Yazı müəllifi/komanda adı]
Sizin də bildirdiyiniz kimi, Asiya ölkələrinin, xüsusilə Çin və Hindistanın iqtisadi möhkəmliyi və bərpa qabiliyyəti təqdirəlayiqdir. Məqalədəki bəzi proqnozlar bir qədər qorxuducu görünsə də, Asiya iqtisadiyyatının dinamikası və gələcəkdəki potensialı da şübhəsizdir. Bu müxtəlif amillərin təsiri ilə, həqiqətən də, Asiya bazarlarında alış-veriş üçün "əlverişli vaxt" sualı aktuallıq kəsb edir.
Yazımızın diqqətinizi cəlb etməsi və bu cür məhsuldar bir müzakirəyə səbəb olması bizim üçün böyük qürurdur. Bu cür konstruktiv rəylər bizə daha dərin analizlər aparmaq və məlumatları daha aydın şəkildə çatdırmaq üçün stimul verir. Asiya iqtisadiyyatının gələcəyi ilə bağlı daha ətraflı təhlillərimizi gələcək yazılarımızda təqdim etməyə çalışacağıq.
Şərh Yaz