Qədim Dünyanın Möcüzəsi: İskəndəriyyə Fənəri
Pharos Fənəri olaraq da tanınan bu möhtəşəm abidə, E.ə. 3-cü əsrdə Ptolemey sülaləsi dövründə inşa edilmişdi. O dövrdə təxminən 100 metr hündürlüyə malik olan bu tikili, qədim dənizçilər üçün bir bələdçi, imperiya üçün isə strateji güc simvolu idi.
Sualtı Tədqiqatlar Tarixi Qapını Ortaya Çıxarır
Fransız tədqiqat mərkəzi CNRS-in arxeoloqu İzabel Hairy-nin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən "PHAROS" adlı layihə çərçivəsində, fənərin yerləşdiyi Pharos adası ətrafında çox sayda tikinti daşı aşkar edilib. Sualtı skanlamalar nəticəsində lento, eşik, təməl daşları və mürəkkəb oyma naxışlara malik bir giriş qapısı tapılaraq üzə çıxarılıb.
Layihə, Dassault Systemes-in dəstəyi ilə rəqəmsal texnologiyadan istifadə edilərək davam etdirilir. Mütəxəssislər, fənərin dizaynını və necə dağıldığını virtual mühitdə modelləşdirərək tarixə işıq salmağa çalışırlar. Hairy qeyd edib ki, "Bu iş natamam qalan arxeoloji tapıntıları tamamlamağımıza kömək edir."
Fəlakətlərin Məhv Etdiyi Abidə
İnşa edildiyi dövrdə Aralıq dənizinin ən görkəmli tikililərindən biri olan İskəndəriyyə Fənəri; B.e. 956, 1303 və 1323-cü illərdə baş verən zəlzələlər nəticəsində böyük ziyan gördü. Nəticədə xarabalıqlara çevrilən tikili, 15-ci əsrdə Qaitbay Qalasının inşasında istifadə edildi. Qalanın tikintisində fənərin əhəng daşından olan blokları yenidən formalaşdırılaraq dəyərləndirildi.
Tarixin Unudulmaz Simgəsi
Məşhur Roma sərkərdəsi Yuli Sezarın əsərlərində strateji əhəmiyyətinə diqqət çəkilən fənər, E.ə. 48-ci ildə Ptolemey sülaləsi qüvvələrinə qarşı qazanılan qələbədə həlledici rol oynamışdı. Sezarın nəzarəti ələ keçirməsi, Kleopatranın taxta çıxmasının yolunu açmışdı.
İskəndəriyyə Fənəri; Giza Piramidası və Halikarnas Mavzoleyindən sonra qədim dünyanın ən uzunömürlü tikilisi hesab olunur. Günümüzə qədər heç bir nümunəsi qalmayan Rodos Heykəli, Artemida Məbədi, Zevs Heykəli və Babilin Asma Bağları kimi digər möcüzələr isə tarix səhnəsindən daha tez silinmişdi.
Oxucu Şərhləri
Bundan əlavə, fənərin uzunmüddətli sosial təsiri – məsələn, qədim dünyada elm və texnologiyanın inkişafına olan töhfəsi – daha ətraflı araşdırıla bilərdi. Fənərin sadəcə bir “strateji güc simvolu” olaraq təqdim edilməsi, onun daha geniş kontekst daxilindəki mürəkkəb rolunu tam əks etdirmir.
Sualtı arxeoloji kəşflərin yalnız tarixi dəyər daşımadığını, həm də müasir dünyada mədəni irsin qorunması və turizm sənayesinin inkişafı üçün əhəmiyyətli olduğunu vurğulamaq vacibdir. Bu baxımdan, İskəndəriyyə Fənəri kimi tarixi abidələrin müasir dünyada nə kimi rolu ola bilər və onların qorunması üçün hansı strategiyalar daha effektivdir sualı gələcək üçün əhəmiyyətlidir.
Alternativ bir yanaşma olaraq, fənərin qalıqlarının in situ (yerində) qorunması və mühafizəsi üçün müasir texnologiyalardan istifadə edilə bilər. Məsələn, su altında qalan qalıqları qorumaq üçün xüsusi örtüklərdən və ya sualtı muzeylərdə istifadə olunan texnikalardan yararlanmaq mümkündür. Bundan əlavə, qalıqların üçölçülü modellərinin yaradılması və onların virtual turlar vasitəsilə ictimaiyyətə təqdim edilməsi daha geniş kütləyə çatmaq və İskəndəriyyə Fənərinin tarixi əhəmiyyətini qorumaq üçün səmərəli bir yol ola bilər. Bu yanaşma daha az maliyyə tələb edəcək, ətraf mühitə potensial təsirləri minimuma endirəcək və eyni zamanda fənərin irsini qoruyub saxlayacaqdır. Bu, daha ətraflı araşdırılmağı haqq edən bir alternativdir.
Şərh Yaz