Fatih Tekke futbolçuların qiymətindən narazıdır

Fatih Tekkenin ifadəsi, bütün futbol ictimaiyyəti üçün aktual bir mövzunu gündəmə gətirir: transfer bazarındakı şişirdilmiş qiymətlər. Qeyd olunduğu kimi, 1 manatlıq oyunçuya 10-15 manat tələb olunması, əslində futbolun maliyyə mexanizmlərindəki bir çox problemi əks etdirir. Bu, yalnız Türkiyəyə xas deyil; bir çox Avropa liqalarında da oxşar tendensiyalar müşahidə olunur, lakin nisbətən fərqli miqyasda.

Məsələn, İngiltərə Premyer Liqası kimi, böyük maliyyə imkanlarına malik liqalarda belə, bazarın həddindən artıq istiləşməsi və bəzi oyunçuların qiymətlərinin real dəyərlərini aşması halları mövcuddur. Lakin bu durumun təsir dərəcəsi, liqanın ümumi maliyyə gücü və sponsorluq imkanları ilə müəyyən dərəcədə tarazlanır. Türkiyə liqası kontekstində isə, eyni tələblərin daha aşağı maliyyə resursları ilə qarşılanması, klublar üçün daha böyük bir çətinlik yaradır.

Bu vəziyyətin səbəblərini təkcə məşqçilərin və ya klub rəhbərlərinin şikayətləri ilə məhdudlaşdırmaq olmaz. Əslində bu, oyunçuların özlərinə, onların agentlərinə, həmçinin futbolun ümumi iqtisadi mənzərəsinə də aiddir. Əgər bir oyunçunun bazar dəyəri real bacarıqlarından və potensialından çox fərqlənirsə, bu, yalnız transfer qiymətlərini deyil, eyni zamanda maaşları, mükafatları və ümumilikdə futbol maliyyə sistemini də təsirsiz hala sala bilər. Bu cür qeyri-şəffaf və süni qiymət artımı, gənc və istedadlı yerli oyunçuların inkişafına mane ola bilərmi, yaxud da liqanın ümumi rəqabət qabiliyyətini zəiflədə bilərmi?

Fatih Tekkenin ifadə etdiyi kimi, futbolçu qiymətlərində müşahidə olunan şişirtmə trendi təkcə Türkiyə futboluna xas bir vəziyyət deyil. Son illərdə dünya futbolunda da, xüsusiləPremyer Liqa kimi böyük liqalarda, transfer qiymətlərində inanılmaz artımlar müşahidə olunur. Bu vəziyyətin bir səbəbi, bəzi klubların əldə etdiyi yüksək gəlirlər, digər tərəfdən isə oyunçuların tələb etdiyi maaşların həddindən artıq yüksək olmasıdır. Məsələn, adi bir Avropa liqasında ortalama bir oyunçuya verilən maaş, Türkiyə liqasındakı bir ulduz oyunçunun maaşından qat-qat yüksək ola bilər. Bu vəziyyət, bizim liqamız üçün əlçatan olmayan transfer strategiyaları yaradır və milli komandamızın inkişafına da təsir göstərir.

Maraqlıdır ki, aşağı liqalarda çıxış edən gənc oyunçuların potensial qiymətləri də qeyri-adi dərəcədə yüksək göstərilir. Bu, bir tərəfdən klublar üçün maliyyə çətinlikləri yaradır, digər tərəfdən isə gənc istedadların yetişməsinə və həqiqi dəyərlərini tapmalarına mane olur. Belə bir vəziyyətdə, futbolumuzda davamlı bir inkişaf üçün realçı və tənqidi qiymətləndirmə mexanizmlərinin yaradılması vacibdir.

Bu şişirdilmiş qiymət sisteminin uzunmüddətli perspektivdə Türkiyə futboluna daha çox zərər verəcəyi qaçılmazdır. Bəs, Fatih Tekkenin işarə etdiyi bu həddənkənar qiymətlərin qarşısını almaq üçün klub rəhbərlikləri, federasiya və ya digər maraqlı tərəflər tərəfindən hansı konkret addımlar atılmalıdır ki, futbolumuz daha sağlam bir iqtisadi təməl üzərində dayansın?

Fatih Tekke'nin transfer bazarındakı qiymət artımından narahatlığı, təəssüf ki, yalnız bir futbol klubunun rəhbərliyinin problemi deyil. Bu vəziyyət, qlobal miqyasda müşahidə olunan, iqtisadiyyatın müxtəlif sektorlarına təsir edən bir tendensiyanın təzahürüdür. Maddi dəyərlərin şişirdilməsi, investisiyaların qısa müddətli gəlir əldə etməyə yönəldilməsi və bu cür gəlirləri təmin edə biləcək sahələrə (burada futbolçular) hədsiz fond ayrılması, reallıqdan uzaqlaşan bir piramida sistemini xatırladır. Futbolun özünün də getdikcə daha çox maliyyə və şou biznesinə çevrilməsi, bu problemi daha da dərinləşdirir.

Gələcəkdə bu cür qeyri-şəffaf və süni qiymət artımının davam etməsi, futbolun özünün baza dəyərlərindən, yəni idman ruhundan və azarkeş məmnuniyyətindən uzaqlaşmasına səbəb ola bilərmi?

Fatih Tekkenin "1 manat dəyəri olan oyunçu 10-15 manat istəyir" ifadəsi, transfer bazarındakı real vəziyyəti əks etdirən ciddi bir iddiadır. Ancaq bu təxminən 10-15 qat artımın hansı meyarlara əsaslandığını və bunun bütün transfer bazarını əhatə edib-etmədiyini dəqiqləşdirmək faydalı olardı. Məqalədə bu qiymətləndirməyə səbəb olan konkret hansı klublar və ya oyunçular barədə məlumat verilibmi? Ümumiyyətlə, bu cür genişmiqyaslı qiymət artımının arxasında yatan spesifik amillər (məsələn, liqa reytinqi, oyunçu performansı, klubun maliyyə vəziyyəti və s.) haqqında daha ətraflı məlumat təqdim oluna bilərmi?

Fatih Tekkenin oyunçu qiymətlərinin şişirdilməsi ilə bağlı narahatlığı anlaşılandır, xüsusilə də klubun büdcəsi nəzərə alındıqda. Lakin bu vəziyyət təkcə Trabzonspor üçün deyil, bir çox klub üçün ümumi bir problemdir. Bu cür hallarda, klubların yalnız bazar qiymətlərinə deyil, həm də oyunçunun əslində sahədəki performansına, komandaya verdiyi töhfəyə və gələcək potensialına əsaslanaraq qiymətləndirmə aparması daha məqsədəuyğun olardı. Belə bir yanaşma, məsələn, yerli akademiyalardan yetişən və hələ bazarın manipulyasiyasına məruz qalmamış gənc istedadlara sərmayə qoymaqla da qismən həll edilə bilər. Bu, həm klub üçün daha dayanıqlı bir model yarada, həm də milli futbolun inkişafına töhfə verə bilər.

Fatih Tekkenin transfer bazarındakı qiymət artımı ilə bağlı narahatlığı təqdirəlayiqdir. Bu vəziyyət, futbol dünyasında uzun müddətdir müşahidə olunan bir tendensiyanı xatırladır. Xüsusilə, 2000-ci illərin əvvəllərində Türkiyə Super Liqasında bəzi klubların, özəl investisiyaların artması ilə birlikdə, oyunçuların transfer qiymətlərində həddindən artıq şişirtməyə yol verdiyi dövr yadıma düşür. O zamanlar, Türkiyə futbolunda "balon"un yaranması barədə ciddi müzakirələr gedirdi və bəzi oyunçuların bazar dəyərinin reallıqdan çox uzaq olduğu qeyd olunurdu.

Bu cür qiymət artımlarının əsas səbəblərindən biri, klubların uğur qazanmaq və rəqiblərdən fərqlənmək üçün daha çox maliyyə vəsaitini transferlərə yönəltməsi idi. Fatih Tekkenin də qeyd etdiyi kimi, "1 manat dəyəri olan oyunçu 10-15 manat istəyir" ifadəsi, bu maliyyə baloncuklarının tipik bir göstəricisidir. O dövrdə də, klublar bazarda özlərini daha güclü göstərmək üçün bəzən həddindən artıq ödənişlər etməyə hazır idilər, bu da bazarın qeyri-şəffaf və qeyri-rasional şəkildə formalaşmasına səbəb olurdu.

Bu vəziyyətdən çıxarılan əsas dərslərdən biri, futbol klublarının maliyyə idarəçiliyində daha diqqətli və strategik olmalarıdır. Oyunçu qiymətlərinin həddindən artıq şişirdilməsi, klubların maliyyə sağlamlığına ziyan vura bilər və uzunmüddətli perspektivdə problemlərə yol aça bilər. Fatih Tekkenin mövqeyi, bu mövzuda hələ də aktual olduğunu göstərir. Hazırkı vəziyyətin fərqi isə, qlobal futbol bazarının daha da böyüməsi, televiziya hüquqları və sponsorluqların artması ilə oyunçu qiymətlərinin ümumilikdə yüksək olmasıdır. Lakin, bununla belə, əsas prinsip eyni qalır: real dəyərə uyğun olmayan qiymətlər, bazarın stabilliyinə xələl gətirir. Bu baxımdan, Fatih Tekkenin səsləndirdiyi narahatlıq, maliyyə baxımdan idarə olunan bir idman təşkilatı üçün vacib bir məsələdir.

Fatih Tekkenin ifadə etdiyi qiymət artımı, yalnız futbol bazarına xas bir vəziyyət deyil, əslində geniş iqtisadi bir tendensiyanın bir əksidir. Bazarın qeyri-müəyyənliyi, inflyasiyanın təsiri və ya bəlkə də tələbin həddindən artıq olması səbəbindən, bəzi oyunçuların qiymətlərində gözlənilməz artımlar müşahidə olunur. Bu vəziyyət, digər ölkələrin liqalarında, xüsusilə də inkişaf etməkdə olan liqalarda da tez-tez rast gəlinən bir haldır. Məsələn, bir neçə il əvvəl Hollandiya Eredivisiyasında oxşar bir tendensiya müşahidə olunmuşdu, burada yerli klublar, xarici liqalardan gələn böyük məbləğli təkliflərə görə öz oyunçularını bazarda real dəyərlərindən daha yüksək qiymətləndirirdilər. Türkiyə Super Liqası da, öz növbəsində, Avropa futbolu ilə müqayisədə bəzən bu cür qiymət fərqlilikləri ilə üzləşir. Bu kontekstdə, Tekkenin narazılığı yalnız onun şəxsi fikri deyil, eyni zamanda bazarın mövcud vəziyyətinə dair bir şərhdir. Bəs, bu qiymət artımları, uzunmüddətli perspektivdə Türkiyə futbolunun inkişafına və beynəlxalq səviyyədə rəqabətədavamlılığına necə təsir edə bilər?

Məqalə futbolçu qiymətlərinin şişirdilməsi ilə bağlı Fatih Tekkenin narazılığını gözəl vurğulayır. Lakin, bu qiymətlərin yüksəlməsinə səbəb olan başqa faktorlar da ola bilər. Məsələn, futbolçuların özləri, onların agentləri və hətta bazarda olan qıtlıq da qiymətlərin artmasına təsir göstərə bilər. Klublar tələbat olan oyunçuları əldə etmək üçün daha yüksək məbləğlər ödəməyə məcbur qalırlar. Bu vəziyyətdə, Fatih Tekkenin ədalətli qiymət tələbi nə qədər haqlı olsa da, bazar iqtisadiyyatının qanunları və oyunçuların tələb olunan səviyyədə olması da nəzərə alınmalıdır. Bəlkə də bu məsələnin həlli üçün klublar arasında daha sərt transfer siyasətləri və ya hətta "qiymət döşəmələri" kimi mexanizmlər müzakirə olunmalıdır.

Fatih Tekkenin transfer bazarındakı qiymət artımı ilə bağlı narahatlığı anlaşılandır, lakin bu vəziyyətin səbəblərini yalnız "1 manatlıq oyunçunun 10-15 manat istəməsi" ilə məhdudlaşdırmaq lazımdır. Bu yüksək qiymətlər, eyni zamanda, klubların maliyyə durumları, dünya futbolundakı ümumi iqtisadi tendensiyalar və eləcə də oyunçuların öz maaş tələbləri ilə də əlaqəli ola bilər. Bu cür vəziyyətdə klubların yalnız transfer bazarını tənqid etmək əvəzinə, öz daxili akademiyalarına yatırım edərək gənc və istedadlı yerli oyunçuları yetişdirməyə daha çox fokuslanması daha uzunmüddətli və dayanıqlı bir həll ola bilər. Bu, həm maliyyəyə qənaət etməyə, həm də milli futbolun inkişafına töhfə verə bilər.

Fatih Tekkenin transfer bazarındakı qiymət şişirtmələri ilə bağlı narahatlığı təəccüblü deyil. Bu vəziyyət mənə 2000-ci illərin əvvəllərində Türkiyə futbolundakı maliyyə "balonunu" xatırladır. O dövrdə də bir çox klub, xüsusilə də "böyük" klublar, oyunçu transferləri üçün həddindən artıq vəsait xərcləyir, bununla da bazarda süni bir qiymət artımına səbəb olurdular. Həmin dövrdəki yüksək məvaciblər və transfer haqları, təəssüf ki, bir çox klubun maliyyə sabitliyini pozdu və nəticədə çətinliklər yaşandı.

Əgər Fatih Tekkenin dediyi kimi, əslində "1 manat dəyəri olan oyunçu 10-15 manat istəyirsə", bu, bazarda hələ də sağlam bir qiymətləndirmə mexanizminin olmadığını göstərir. O dövrdəki səhvlərdən dərs çıxarılmayıbsa, bu, təkrarlanan bir problemə işarə edir. O zaman verilən dərslər arasında keyfiyyətli infrastrukturun qurulması, maliyyə intizamının təmin edilməsi və gənclər akademiyalarına yatırım edilməsi kimi məqamlar yer alırdı. Bu gün də eyni məsələlər aktualdır. Fərq, bəlkə də, indi klubların daha böyük maliyyə qüvvəsinə sahib olması və bununla da bu "balonun" daha da böyüməsi ehtimalıdır. Bu vəziyyətin uzun müddətdə hansı nəticələrə gətirəcəyini müşahidə etmək maraqlıdır.

Fatih Tekke-nin səsləndirdiyi qiymət artımı təəssüf doğurucudur. Bu durum, bir klub rəhbərinin fərdi narazılığından çox, futbol transfer bazarındakı ümumi qiymət şişirtməsinin bir göstəricisi ola bilər. Müstəqil bir bazarın hərəkətlərinə qarşı çıxmaq çətindir, lakin bu cür spekulyativ qiymətləndirmələr, klubların maliyyə sağlamlığını və uzunmüddətli strategiyalarını necə təsir edəcək?

Fatih Tekke-nin futbolda qiymətlərin şişirdilməsi ilə bağlı etirazı, bir çox başqa sahədə də müşahidə etdiyimiz mövcud iqtisadi tendensiyaların bir əks-sədasıdır. Ədədi dəyəri 1 manat olan bir məhsulun 10-15 manata təklif edilməsi, qıtlıq psixologiyasının və ya yüksək tələbatın süni şəkildə yaradılmasının nəticəsi ola bilər. Bu vəziyyətdə, futbolçuların qiymətlərindəki artım təkcə idman sektoruna məxsus deyil, eyni zamanda qlobal iqtisadiyyatda müşahidə olunan, bəzən də qeyri-şəffaf şəkildə formalaşan dəyərləndirmə modellərinin bir nümunəsidir. Belə ki, digər peşə sahələrində də, yüksək bacarıq və tələb olan yerlərdə qiymətlərin şişirdilməsi tendensiyası müşahidə olunur. Bu vəziyyətin uzunmüddətli perspektivdə futbolun öz daxili iqtisadiyyətinə, kütləvi maraq səviyyəsinə və gələcək nəsillərin bu idmana baxışına təsiri nə olacaq?

Məqalədə Fatih Tekkenin "1 manat dəyəri olan oyunçu 10-15 manat istəyir" ifadəsi diqqət çəkir. Bu açıqlama, ümumi bir qiymət artımını göstərir, lakin "1 manat dəyəri" və "10-15 manat istəyir" ifadələri konkret faktlara deyil, daha çox subyektiv bir mühakiməyə əsaslanır. Bu cür nisbi ifadələr qeyri-müəyyənlik yaradır.

Əgər bu iddia bazarda müşahidə olunan genişmiqyaslı bir tendensiyanı əks etdirirsə, Fatih Tekke bu qiymət artımının konkret hansı hallarda və ya hansı kateqoriyadakı oyunçular üçün müşahidə olunduğunu daha aydınlaşdıra bilərdimi? Məsələn, bu artım gənc və perspektivli oyunçulara, yoxsa təcrübəli və mövcud heyəti gücləndirəcək oyunçulara şamil edilir? Həmçinin, bu məsələdə transfer bazarının hansı xüsusi elementləri (məsələn, bəzi liqalardakı sovrulma, müqavilə müddətləri, klubların maliyyə imkanları və ya oyunçu agentlərinin tələbləri) rol oynayır? Bu məqamlar haqqında əlavə məlumat olsa, Fatih Tekkenin narahatlığının əsaslılığını daha yaxşı dəyərləndirmək mümkün olardı.

Fatih Tekke-nin transfer bazarındakı qiymətlərin şişirdildiyi ilə bağlı səsləndirdiyi fikir maraqlıdır. Lakin, "1 manat dəyəri olan oyunçu 10-15 manat istəyir" ifadəsi bir az ümumiləşdirilmiş bir təəssürat yaradır. Mümkündür ki, bu müqayisə daha çox müəyyən bir situasiyaya və ya konkret oyunçulara aiddir. Bu qiymətlərin real rəqəmlərlə dəstəklənə biləcək bir nümunəsini və ya bu qiymət fərqinin hansı amillərə (məsələn, Premyer Liqa klublarının marağı, müqavilə müddəti, son mövsümdəki performansı və s.) əsaslandığını bilmək, Tekke-nin narazılığının məğzini daha yaxşı anlamağımıza kömək edərdi. Bu cür ümumi ifadələr bəzən bütün bazarın qeyri-real qiymətlərlə işlədiyi təəssüratını yarada bilər.

Fatih Tekke'nin müsahibəsində qeyd etdiyi "1 manat dəyəri olan oyunçu 10-15 manat istəyir" ifadəsi, transfer bazarında qiymətlərin şişirdilməsi probleminə toxunur. Bu durum futbol tarixində yeni deyil. Məsələn, 2000-ci illərin əvvəllərində də bəzi tanınmış klubların ulduz oyunçuları üçün tələb edilən həddindən artıq yüksək məbləğlər transfer bazarını labirintə çevirirdi. Həmin dövrdə də az təcrübəli, yaxud orta səviyyəli oyunçuların özlərini dünya ulduzları ilə müqayisə edərək inanılmaz tələblər irəli sürdüyü müşahidə olunurdu. Bu durum klubların büdcələrinə ciddi ziyan vurur və həqiqətən də keyfiyyətli futbolçuların transferini çətinləşdirirdi.

Bu tendensiyanın hazırkı vəziyyətlə paralelliyi, mərkəzi liqalardakı güclü maliyyə imkanlarının və oyunçuların öz "marka dəyərlərini" yüksək tutma meylinin artması ilə daha da güclənmiş olmasıdır. Fatih Tekke'nin narazılığı, bu şişirdilmiş qiymətlərin yalnız böyük klublar üçün deyil, həm də onun kimi nisbətən kiçik büdcəli klublar üçün necə bir maneə yaratdığını göstərir. Keçmiş təcrübələrdən çıxarılan dərslər göstərir ki, klublar transfer siyasətlərində daha rasional davranmalı, oyunçuların real dəyərlərini və komandaya verə biləcəkləri faydanı əsas götürməlidirlər. Bu günün bazarında isə sosial media və agentlərin təsiri bu qiymət artımını daha da qızışdıran amillərdən biri hesab oluna bilər. Əgər keçmişdə bu problem yalnız peşəkar dairələrdə müzakirə olunurdusa, bu gün medianın və ictimaiyyətin diqqəti daha çox olduğundan, bu narazılıq daha geniş rezonans doğura bilər.

Fatih Tekke'nin qeyd etdiyi "1 manat dəyəri olan oyunçu 10-15 manat istəyir" ifadəsi, transfer bazarındakı şişirdilmiş qiymətlər barədə əslində yeni bir durum deyil. Keçmişdə də bir çox futbol liqasında, xüsusilə də zəngin klubların aktiv olduğu dövrlərdə oxşar hallara rast gəlinib. Məsələn, 2000-ci illərin əvvəllərində Avropada bəzi Premyer Liqa klublarının və İspaniya təmsilçilərinin transfer siyasətləri də buna misal ola bilər. Bu dövrdə, oyunçuların bazar dəyəri ilə tələb olunan məbləğ arasındakı fərq nəzərə çarpan dərəcədə idi. Klublar, həm oyunçuların özlərinin, həm də menecerlərinin artan tələbləri ilə üzləşirdilər.

Bu vəziyyətdən çıxarıla biləcək əsas dərslərdən biri, klubların maliyyə intizamını qoruyaraq, bazarın həddən artıq istəklərindən təsirlənməməsinin vacibliyidir. O dövrdə də bəzi klublar bu cür "bağlayıcı" transferlərə yol verməyərək, yalnız özlərinə lazım olan və "ağlı başında" qiymət təklif olunan oyunçulara yönəlmişdir.

Hazırkı vəziyyətin fərqliliyi isə, qlobal informasiya axınının sürətlənməsi, sosial medianın gücü və bəzi klubların maliyyə imkanlarının nisbətən azalması ilə əlaqədar ola bilər. Fatih Tekke'nin bu mövzuda narazılığını ifadə etməsi, futbol ictimaiyyətinin bu məsələyə necə yanaşdığını və hansı həll yollarını axtardığını bir daha göstərir. Bəlkə də bu, klubları daha şüurlu transfer siyasəti yürütməyə və oyunçuların "potensial" dəyərlərinə yox, hazırkı formalarına və performanslarına uyğun qiymətləndirməyə sövq edə bilər.

Məqalədə qeyd olunan "1 manat dəyəri olan oyunçu 10-15 manat istəyir" ifadəsi, futbol transfer bazarındakı şişirdilmiş qiymətlərə toxunur. Bu, təkcə futbola aid bir məsələ deyil, eyni zamanda müasir iqtisadiyyatda müşahidə olunan geniş bir tendensiyanı əks etdirir. Məşhur brendlərin, müəllif hüquqlu məzmunların və ya nadir kolleksiya əşyalarının dəyərinin həqiqi istehsal və ya xidmət dəyərindən qat-qat yüksək olması halları təəccübləndirmir. Bu "süni" dəyər artımı, tələbatın təklifdən xeyli üstün olduğu, brendinq və marketinqin məhsulun özündən daha ön plana çıxdığı və sosial status simvolu olaraq təqdim edildiyi sahələrdə daha çox müşahidə olunur. Futbol da bu cür "status" və "brend" əhəmiyyəti daşıyan, böyük marketinq potensialına malik bir sahədir. Əgər bu trend davam edərsə, futbolun maliyyələşdirmə modelinin uzunmüddətli dayanıqlılığı necə təmin ediləcək?

Məqalədə Fatih Tekkenin futbolçu qiymətlərindən narazılığı qeyd olunur, bu da transfer bazarındakı şişirdilmiş rəqəmlərə işarə edir. Bu vəziyyətdə, klub rəhbərliyinin maliyyə vəziyyətini qorumaq üçün ehtiyatlı davranması başadüşüləndir. Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: futbolçu qiymətlərinin artması təkcə bazarda "narazılıq" yaratmır, həm də gənc və istedadlı yerli futbolçuların inkişafı üçün stimul yarada bilər. Yüksək qiymətlər, klubları öz akademiyalarına daha çox sərmayə qoymağa və gənc oyunçuların inkişafına diqqət ayırmağa məcbur edə bilər. Əgər Fatih Tekke kimi təcrübəli məşqçilər bu gənc istedadları kəşf edib düzgün şəkildə yetişdirə bilsələr, bu, həm klub üçün, həm də milli futbol üçün uzunmüddətli fayda gətirə bilər. Belə bir vəziyyətdə, bəlkə də qiymət artımı bir riskdən çox, bir fürsətdir?

Məqalənin müəllifinin qeyd etdiyi kimi, Fatih Tekkenin transfer bazarı ilə bağlı narahatlıqları diqqətəlayiqdir. Futbolçu qiymətlərinin həddindən artıq şişirdilməsi ilə bağlı dedikləri, müasir futbolun reallıqlarını əks etdirir. Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: bəzi hallarda, futbolçuların dəyərinin artmasının yalnız bazarda tələb və təkliflə bağlı olmadığını da qəbul etməliyik. Bir futbolçunun performansındakı sabitlik, potensialı, həmçinin klubun müəyyən bir mövqedə olan ehtiyacı da onun bazar dəyərini müəyyənləşdirən faktorlardandır. Fatih Tekkenin qeyd etdiyi "1 manat dəyəri olan oyunçu 10-15 manat istəyir" ifadəsi bir mübaliğə ola bilər. Əslində, bəzi hallarda klublar və menecerlər, gənc və ya perspektivli oyunçuları üçün yüksək qiymət tələb edərək, onların gələcəkdə daha böyük dəyər qazanacağına inanırlar. Həmçinin, bəzi təcrübəli menecerlər, oyunçularının dəyərini artırmaq üçün bu cür strategiyalar da tətbiq edə bilərlər. Belə bir vəziyyətdə, təkcə bazardakı qeyri-şəffaflığı deyil, həm də futbolçuların özlərinə və onların komandalarının idman direktorlarına qarşı olan mükafatlandırma sistemini də nəzərdən keçirmək vacibdir. Belə bir yüksək qiymət tələbi, nəticədə, transferlərin əsas məqsədi olan komanda gücünü artırmaq əvəzinə, maliyyə və ya maraqlar toqquşmasına səbəb ola bilər.

Fatih Tekke'nin transfer bazarındakı qiymət şişirtmələri ilə bağlı narazılığı anlaşılır bir mövqedir. Lakin, təkcə oyunçuların tələb etdiyi rəqəmlərə diqqət yetirmək, eyni zamanda klubların özlərinin bu qiymətləri təşviq edən faktorlarını nəzərdən keçirməyi də önəmlidir. Məgər Premyer Liqa kimi Avropa'nın top liqalarında rekord transfer qiymətləri hər il yenilənirsə, bu durum yerli liqalarda "dəyəri olmayan" oyunçuların da qiymət artımına səbəb olmurmu? Belə bir mühitdə, klubların öz büdcələrini və transfer strategiyalarını daha realist şəkildə qurması, gənc və potensiallı yerli oyunçuların inkişafına daha çox sərmayə qoyması da mümkün deyilmi?

Məqalədə qeyd olunduğu kimi, Fatih Tekkenin transfer bazarındakı qiymət artımı ilə bağlı narahatlığı anlaşılır bir mövqedir. Klublar üçün büdcənin təsirli idarə olunması prioritetdir və həddindən artıq qiymət tələbləri bu prosesi çətinləşdirə bilər.

Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: futbolçuların bazar dəyərinin yüksəlməsində bir neçə amil rol oynayır. Əvvəla, qlobal transfer bazarının dinamikası, top klubların maliyyə imkanları və futbolun artan ticarətləşməsi bu qiymət artımını təşviq edir. İkincisi, bəzi futbolçuların perspektivləri, potensialları və cari formaları da onların bazar dəyərini müəyyən edir. Beləliklə, "1 manat dəyəri olan oyunçu 10-15 manat istəyir" ifadəsi, həqiqətdə, bəzi hallarda tələb və təklifin qeyri-bərabərliyi və ya gələcəyə hesablanmış investisiyalar nəticəsində yaranan bir vəziyyəti əks etdirə bilər. Bu cür qiymət siyasətləri, həm də futbolçuların özləri və ya agentləri üçün daha yaxşı şərtlər əldə etmək məqsədi daşıyır. Bu da futbolun özündə bir oyunun bir hissəsidir.

Fatih Tekkenin qeyd etdiyi "1 manat dəyəri olan oyunçu 10-15 manat istəyir" ifadəsi, Türkiyə futbolunda transfer bazarındakı şişirdilmiş qiymətlərə işarə edir. Bu tendensiya təkcə Türkiyə ilə məhdudlaşmır, lakin milli iqtisadiyyatın hazırki vəziyyəti nəzərə alındığında, daha da diqqət çəkir. Yüksək inflyasiya və milli valyutanın ucuzlaşması, xaricdən transfer edilən oyunçuların qiymətlərini və onların maaşlarını yerli reallıqdan daha da uzaqlaşdırır.

Avropa liqalarında, xüsusilə də İngiltərə Premyer Liqası, İspaniya La Liqası və Almaniya Bundesliqasında da transfer qiymətlərində artım müşahidə olunur. Lakin bu artımın arxasında daha güclü kommersiya modelləri, böyük sponsorluq müqavilələri və televiziya gəlirləri dayanır. Bu ölkələrdə klublar, çox vaxt, oyunçuların bazar dəyərlərini, onların potensialına və Premyer Liqa kimi liqaların təqdim etdiyi qlobal tanıtım imkanlarına görə müəyyən edirlər. Türkiyədə isə, xarici valyuta ilə ödənilən maaşlar və transfertə xərclənən böyük məbləğlər, yerli klubların maliyyə sağlamlığını təhdid edə bilər.

Belə bir şəraitdə, bir tərəfdən bazarın "qarışıq" olmasını təbii qarşılamaq mümkündür, digər tərəfdən isə bu qiymət artımının real iqtisadi göstəricilərlə nə dərəcədə uyğun olduğu sualını ortaya çıxarır. Bu, yalnız klubların maliyyə idarəçiliyini deyil, eyni zamanda futbolun özünün kommersiyalaşmasının qlobal miqyasda necə şərh edilməli olduğu barədə də düşünməyə vadar edir. Sərmayə qoyulanın real dəyərini müəyyən etməkdə obyektivlik itirildiyi təqdirdə, bu cür qiymət dalğalanmalarının uzunmüddətli təsirləri nələri vəd edir?

Fatih Tekke-nin transfer bazarındakı qiymətlərlə bağlı narahatlığı başadüşüləndir. Bu vəziyyətin futbolumuzda təkrarlanan bir problem olduğunu da qeyd etmək lazımdır. Lakin, bu qiymət artımının yalnız “oyunçuların öz istəkləri”ndən qaynaqlandığını düşünmək bir qədər sadəlövh ola bilər. Məncə, əsas səbəblərdən biri də klubların maliyyə idarəçiliyindəki problemlər və uzunmüddətli strategiya əskikliyidir. Klublar, futbolçuların dəyərini artıracaq infrastruktur və təhsil sistemləri qurmaq əvəzinə, qısa müddətli uğurlar üçün “səmada” gəzən transfer qiymətlərinə qapı açır. Bu vəziyyətin qarşısını almaq üçün milli təlim-tərbiyə sistemlərinin gücləndirilməsi və klubların maliyyə intizamına riayət etməsi vacibdir. Məqalədə bu məsələlərə toxunulması, problemin daha dərindən anlaşılmasına kömək edə bilərdi.

Fatih Tekke'nin transfer bazarındakı qiymətlərlə bağlı narahatlığı təəccüblü deyil. Bu, futbolda, xüsusilə də son illərdə tez-tez müşahidə edilən bir tendensiyadır. Maraqlıdır ki, bu vəziyyət 2000-ci illərin əvvəllərindəki bəzi transfer proseslərini xatırladır. O dövrdə də, bəzi klublar, xüsusilə də maliyyə imkanları məhdud olanlar, istedadlı gənc oyunçuları daha aşağı qiymətlərlə heyətlərinə qatmağa çalışırdılar. Lakin, az müddətdə bu oyunçuların dəyərinin bir neçə qat artdığı hallara da rast gəlinirdi.

Bu müqayisədən belə bir dərsin çıxarıla biləcəyi düşünülür ki, futbolda oyunçu dəyərlərinin formalaşması bir sıra faktorlardan asılıdır və bu qiymətlər sabit deyildir. Bəzən yüksək tələb və yaxşı çıxış oyunçuların bazar dəyərini kəskin artırır. Hazırkı vəziyyətin fərqi isə, bəlkə də qloballaşma, informasiya texnologiyalarının inkişafı və sosial medianın təsiri ilə əlaqədardır. Bu faktorlar həm oyunçuların populyarlığını, həm də onların bazar dəyərini təsir edə bilər. Fatih Tekke'nin "1 manat dəyəri olan oyunçu 10-15 manat istəyir" ifadəsi, bu qiymət artımının qeyri-adi həddə çatdığını və idarəolunmaz hala gəldiyini göstərir. Bu cür durumlar, klubların maliyyə planlamasını çətinləşdirir və transfer siyasətlərinin səmərəliliyini sual altına alır.

Fatih Tekke'nin transfer bazarındakı qiymət şişirtmələrindən narazılığı təəssüf doğurur. Bu vəziyyət mənə uzaq keçmişdə, xüsusilə də 90-cı illərin sonları və 2000-ci illərin əvvəllərində futbolumuzda müşahidə olunan vəziyyəti xatırladır. O dövrdə də, Premyer Liqa və digər güclü Avropa liqalarından gələn transfer pullarının təsiri ilə yerli futbolçuların və hətta gənc potensiallı oyunçuların qiymətlərində həddən artıq artım müşahidə olunurdu. Bəzən həqiqi performansları ilə heç də uyğun olmayan, bazarın qızğınlığı səbəbindən şişirdilmiş qiymətlərlə satılan futbolçular olurdu.

Bu vəziyyətin ən böyük dərsi, hər zaman bir qabarcıq riskinin olmasıdır. Bazarın qızğınlığı və spekulyativ tələb, bəzən futbolçuların həqiqi dəyərindən uzaqlaşmasına səbəb olur. Fatih Tekke'nin qeyd etdiyi "1 manat dəyəri olan oyunçu 10-15 manat istəyir" ifadəsi, bu qabarcığın nə qədər real olduğunu göstərir. Bu cür şişirdilmiş qiymətlər, klublar üçün maliyyə yüklərini artırdığı kimi, oyunçuların üzərində də lazımsız bir təzyiq yarada bilər.

Hazırkı vəziyyətin keçmişdən fərqi isə, bəlkə də qloballaşmanın və informasiya axınının daha sürətli olmasıdır. Məşqçilər və menecerlər artıq dünyanın hər yerindən futbolçuların bazar dəyərini daha yaxşı tədqiq edə bilirlər. Lakin buna baxmayaraq, Fatih Tekke'nin narahatlığı göstərir ki, təəssüf ki, bu "qiymət şişirtməsi" problemi tamamilə həll olmamışdır və hələ də klubların transfer siyasətlərini çətinləşdirən bir amil olaraq qalır. Belə bir vəziyyətdə, daha praqmatik və bazarın həqiqi dəyərlərinə əsaslanan bir yanaşma tətbiq etmək, klubların uzunmüddətli maliyyə sağlamlığı üçün zəruridir.

Fatih Tekke-nin transfer bazarının mübaliğəli qiymətlərlə dolu olması ilə bağlı qeydini şərh etmək istərdim. Bu situasiya təkcə futbolla məhdud deyil, ümumilikdə iqtisadiyyatda, xüsusilə də qıtlıq və ya yüksək tələb olduğu sektorlarda müşahidə olunur. Türkiyə futbolunda son illərdə müşahidə olunan yüksək məvaciblər və transfer xərcləri, qlobal trendlərlə müqayisədə hansısa fərqliliklər göstərirmi? Məsələn, digər Avropa liqalarında (İspaniya, İngiltərə, Almaniya) əgər müəyyən bir "məcburi" qiymət artımı müşahidə olunursa, Türkiyədə bu artımın səbəbləri daha çox yerli valyutanın məzənnəsi ilə əlaqəlidir, yoxsa bazarın özündəki struktur problemlərlə? Məhz bu qeyd olunan 10-15 manatlıq "boşluq", yəni əsl dəyər ilə tələb olunan qiymət arasındakı fərq, digər ölkələrdə nə qədər böyükdür və ya bu fərq bizim iqtisadiyyatın ümumi vəziyyəti ilə necə əlaqəlidir?

Məqalədə Fatih Tekkenin transfer qiymətlərinin şişirdilməsindən narazılığını vurğulamaqla yanaşı, məncə, digər vacib bir məqamı da diqqətdən qaçırmamaq lazımdır. Bəli, 1 manatlıq oyunçunun 10-15 manat tələb etməsi həqiqətən də bazarın anormal vəziyyətini göstərir. Lakin, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: belə bir bazarın formalaşmasında məhz "böyük klubların" da payı var. Bu böyük klublar, çox vaxt yerli bazarda öz tələbatlarını ödəmək üçün və ya rəqibləri zəiflətmək məqsədilə, bazardakı qiymətləri manipulyasiya edə bilirlər. Bu durum isə, məsələn, Trabzonspor kimi nisbətən daha məhdud büdcəyə malik klubların transfer siyasətinə birbaşa təsir göstərir. Belə bir şəraitdə, Tekkenin narazılığı yalnız bazarın ümumi çətinliyindən deyil, eyni zamanda qlobal və regional futbol maliyyəsinin qeyri-bərabər paylanmasından da qaynaqlanır. Belə demək olarmı ki, "böyük balıqlar" bazarı özlərinə sərfəli hala gətirdikdən sonra, "balaca balıqlar" üçün bu vəziyyətdən şikayət etmək bir qədər də çətindir?