Rus dilində də "ekranoplan" kimi tanınan bu təyyarə növü, yalnız dəniz səthinə çox yaxın bir hündürlükdə, təxminən 1-5 metrdə uçmaq üçün xüsusi olaraq hazırlanmışdı. Əgər bu məlumat doğrudursa, Rusiyadan başqa ölkələrdə böyük ölçüdə tərk edilmiş bu texnologiyanın yenidən canlandırılması, Çin ordusunun uzunmüddətli imkanlarına dair mühüm ipuçları verə bilər. Xüsusilə də bu ölkənin iştirakı ilə baş verə biləcək hər hansı bir münaqişədə sahil və ada əməliyyatlarının böyük əhəmiyyət kəsb etdiyi nəzərə alınsa...
Əslində, Çin məhz bu səbəbdən rus mütəxəssislərini cəlb etmək üçün fəal səylər göstərir.
Nə Təyyarə, Nə Də Gəmi
Bu xüsusi təyyarə növləri ilk baxışdan qəribə görünə bilər. Normal bir təyyarə minlərlə metr hündürlükdə uça bildiyi halda, nə üçün kimsə dəniz səthindən cəmi bir neçə metr yüksəklikdə hərəkət edən bir layihəyə ehtiyac duysun ki? Bu vasitələrin nisbi naməlumluğu, məhz bu səbəbdən əksər ölkələrin bu dizayndan imtina etməsinə səbəb oldu. Sovet İttifaqından başqa heç bir ordu bu cür nəqliyyat vasitəsindən istifadə etmədi.
Lakin indi onlar yenidən səhnəyə qayıdırlar. Bəzi mülki təşəbbüslər bu layihəni yükdaşıma üçün yenidən gündəmə gətirir və hazırda ABŞ Müdafiə Nazirliyi (Pentagon) belə onları hərbi xidmətə cəlb etmək fikrini dəyərləşdirir. WIG (Yer Effekti Gəmisi) dizaynı mövcud strateji mühitdə olduqca cəlbedici görünən bir neçə üstünlüyə malikdir.
Hava Axını ilə Qaldırma Qüvvəsi
Qanad üzərinə sürətli hava axını yönəldilərək qaldırma qüvvəsi yaradır. Bu yaxşı bir xüsusiyyətdir, lakin ekranoplanlar bir addım daha irəli gedərək, qanadın altındakı havanı qəsdən aşağı doğru itələyir. Bu hava dəniz səthinə çırpılıb yuxarı sıçrayaraq yenidən qanada yönəlir ki, buna "yer effekti" (ground effect) deyilir. Bu sayədə, çox daha aşağı sürətlərdə əlavə qaldırma qüvvəsi əldə edilir və bu da yanacaq sərfi baxımından normal təyyarələrdən daha səmərəli olmasını təmin edir. Lakin bu üstünlükdən faydalana bilmək üçün nəqliyyat vasitəsi dəniz səthinə çox yaxın qalmaq məcburiyyətindədir.
Quruda, ağaclar və maneəli ərazilər səbəbindən bu üsul effektiv deyil. Lakin dənizdə, xüsusən də sakit sularda bu mümkündür. Bu səbəbdən Sovet layihələrinin hamısı dəniz üzərində işləmək üçün hazırlanmışdı. Bu da nəticədə, suyun içində irəliləmək məcburiyyətində olan gəmilərdən daha sürətli, təyyarələrdən daha az yanacaq sərf edən və radarlar tərəfindən aşkarlana bilməyəcək qədər alçaqda uçan bir vasitə ortaya çıxardı. Ən əsası, birbaşa dəniz üzərindən havaya qalxıb dənizə eniş edə bilirdi. Yaxın gələcəkdə bu, böyük əhəmiyyət kəsb edə bilər.
Çinin Həyati Əhəmiyyətli Adaları
ABŞ-a əsaslanan bir mənbə qeyd edir ki, "İldə 5 trilyon dollarlıq ticarətə nəzarət etmək istərdinizmi? Çin istəyir." Məlumatlara görə, hər il Cənubi Çin Dənizindən təxminən bu qədər dəyərində ticarət keçir. Və Pekin getdikcə bu bölgəni öz ərazisi kimi mənimsəməyə başlayır. Bunu bəzən sıfırdan yeni adalar inşa edərək və üzərlərinə hərbi bazalar quraraq edir. Bəzən isə kiçik bir quru parçasını ələ keçirib, ardından ətrafındakı dənizi də özünə aid olduğunu iddia edir.
Açıq bir həqiqəti xatırlatmaqda fayda var: Tayvan da bir adadır. Əgər Çini əhatə edən bir hərbi münaqişə baş verərsə, Cənubi Çin Dənizi və adaları mərkəzi rol oynayacaqdır. Bu da münaqişə tərəflərinin həmin adalara əsgər və ləvazimat çatdırmaq istəyəcəkləri anlamına gəlir ki, bu adalarda adətən uçuş zolağı və ya hava limanı olmur. Bu vəziyyət, ənənəvi nəqliyyat təyyarələri üçün böyük bir məhdudiyyət yaradır. Lakin WIG təyyarələri üçün deyil. Çünki bu vasitələr quruluğa deyil, dənizə enir. Yəni, uçuş zolaqlarına ehtiyac duymurlar. Dalğalar kifayət qədər sakit olduğu müddətcə, demək olar ki, hər bir sahilə çata bilirlər. Məlumatlara görə, köhnə Sovet modelləri yüzlərlə əsgər, yaxud bir neçə tank daşıya bilirdi. Bəziləri isə raket yüklü vasitələr idi – yəni həm təyyarə, həm gəmi, həm də döyüş platforması idi.
Oxucu Şərhləri
Hələlik heç bir şərh yazılmayıb. İlk şərhi siz yazın!
Şərh Yaz