İranın dini lideri Ayətullah Əli Xameneinin müşaviri Əli Əkbər Vilayəti, Livan hökumətinin ABŞ-ın bütün silahlı qruplaşmaların, o cümlədən Hizbullahın tərksilah edilməsi təklifini təsdiqləməsinə etiraz edib. Vilayəti qeyd edib ki, Tehran bu qruplaşmanın silahsızlaşdırılmasına qəti şəkildə qarşıdır, çünki İran hər zaman ölkə xalqına və müqavimət hərəkatına dəstək verib və bu dəstəyi bu gün də qətiyyətlə davam etdirir.
Vilayəti əlavə edib ki, bu cəhdlər keçmişdə də nəticəsiz qalıb. Onun sözlərinə görə, müqavimət hərəkatının imkanları məhdud olduğu dövrlərdə belə bu planlar uğursuzluğa düçar olub. "Bu gün isə xalqın dəstəyi daha güclüdür, imkanlar daha genişdir. Allahın izni ilə bu cəhdlər qətiyyən nəticə verməyəcək," deyə o vurğulayıb.
İran rəsmisi bu hərəkatın Livan cəmiyyətinin bütün təbəqələri tərəfindən qəbul olunduğunu bildirib. "Hərəkat ölkənin şərəfidir. Onun varlığı və təhlükəsizliyi müqavimətdən asılıdır. Livan xalqı 1982-ci ildə müqavimətin olmadığı dövrü unutmayıb. O zaman İsrail Beyrutun cənubuna və Dahiye bölgəsinə qədər irəliləmişdi, lakin müqavimət qüvvəsinin sayəsində geri çəkilmək məcburiyyətində qaldı," deyə o bildirib.
Hərəkat Möhkəm Dayaqda
İsrailin ABŞ-ın dəstəyi ilə Həsən Nəsrullah kimi mühüm simalara qarşı sui-qəsdlər təşkil etdiyini xatırladan Vilayəti, "Onlar qüvvənin zəiflədiyini düşünürlər, amma o hələ də möhkəm dayanır. Bugünkü Hizbullah 1980-ci illərin əvvəlləri ilə müqayisədə qat-qat güclü və dözümlüdür. Əgər bu təşkilat olmasaydı, İsrail Fələstinə etdiyini Livana da tətbiq edərdi. Əgər o silahını qoysa, Livan xalqının canını, malını və namusunu kim qoruyacaq? Keçmişdə baş verənlər bu ölkənin bəzi siyasətçilərinə hələ də dərs olmadımı?" deyə sual edib.
Bu Təklif Gerçəkləşməyəcək
Vilayəti vurğulayıb ki, bu proses Livanda yalnız ABŞ və İsrailin istəyi ilə həyata keçirilir. "ABŞ və İsrail ölkədə də Qolanda olduğu kimi, öz istədikləri bir idarəetməni hakimiyyətə gətirə biləcəklərini düşünürlər, lakin bu xəyal heç vaxt gerçəkləşməyəcək və Livan həmişəki kimi müqavimətini davam etdirəcəkdir," deyə o bildirib.
Livan Nazirlər Kabineti ABŞ-ın dörd mərhələli planını təsdiqləmişdi. Plana əsasən, İsrailin ölkəyə hücumlarını dayandırması və cənubda işğal altında saxladığı beş nöqtədən qoşunlarını çıxarması müqabilində Hizbullah da daxil olmaqla, ölkədəki bütün qeyri-dövlət silahlı qruplaşmalar tərksilah edilməli idi. Bu hərəkatın lideri Naim Qasim bu yaxınlarda verdiyi açıqlamada ABŞ-ın təklifini rədd edərək, bunun Livanı İsrailə qarşı müdafiəsiz qoyacağını müdafiə etmişdi.
Qərarın təsdiqlənməsindən sonra Hərəkat tərəfdarı qruplar paytaxt Beyrutun Dahiye bölgəsi, eləcə də ölkənin şərqindəki Bəəlbək, cənubundakı Nəbatiyə və Sur şəhərlərində kütləvi etiraz aksiyaları keçiriblər. Yüzlərlə avtomobil və motosikletdən ibarət karvanlarla nümayişçilər yolu bağlayaraq İsrailə və sözügedən qərara qarşı şüarlar səsləndiriblər.
Oxucu Şərhləri
Bu gün Hizbullahın tərksilah edilməsinə etiraz edərkən İranın arqumenti, Hizbullahın regionda öz maraqlarını qoruyan bir "müqavimət hərəkatı" olduğu iddiasıdır. Bu, keçmişdəki strategiyaya bənzəyir, lakin fərqli bir kontekstdədir. O vaxt İranın əsas məqsədi birbaşa bir dövlətlə müharibə aparmaq idi, indi isə daha çox regionda sabitliyi pozmadan öz gücünü və nüfuzunu saxlamağa çalışır.
Keçmiş təcrübələrdən çıxarılacaq dərs odur ki, dövlətlər öz maraqlarını təmin etmək üçün müttəfiqlərinə verdiyi hərbi dəstəyi strateji bir vasitə kimi istifadə edirlər. Lakin bu dəstəyin davamlılığı və ya səmərəliliyi regionun siyasi dinamikasından, həmçinin beynəlxalq təzyiqlərdən asılıdır. İranın hazırkı mövqeyi, Hizbullahın tərksilah edilməsinin regionda güc balansını İranın əleyhinə dəyişəcəyi qorxusundan qaynaqlanır. Bu baxımdan, İranın mövqeyi, keçmişdə olduğu kimi, öz milli təhlükəsizlik maraqlarını və regional nüfuzunu qorumaq cəhdi kimi şərh oluna bilər.
Qeyd etmək lazımdır ki, bu cür "müqavimət hərəkatlarına" xarici dövlətlər tərəfindən verilən dəstək, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı kimi beynəlxalq qurumların qərar və qətnamələri ilə nə dərəcədə uyğunlaşır, bu da ayrıca müzakirə mövzusudur. Məsələn, bəzi ölkələrdə silahlı qruplaşmaların müdafiəsinə qalxan dövlətlərin, eyni zamanda terrorizmə qarşı beynəlxalq mübarizədə fəal rol oynaması paradoksal görünə bilər. İranın son illərdə regionda artan təsir gücü və nüfuzu da nəzərə alındıqda, Hizbullahın tərksilah edilməsinə qarşı mövqeyi, sadəcə bir "dəstək" aktı deyil, eyni zamanda İranın öz maraqlarını qorumaq və regionda özünün lider mövqeyini möhkəmləndirmək strategiyasının bir hissəsi kimi dəyərləndirilə bilər. Bu strategiyanın uzunmüddətli nəticələri isə hələlik tam aydın deyil.
Belə bir şəraitdə, İranın Hizbullahla olan əlaqələrini və bunun regiondakı digər aktorlarla (məsələn, İsrail, Səudiyyə Ərəbistanı, Livanın özü) münasibətlərinə təsirini nəzərə alsaq, "müqavimət hərəkatı" anlayışının müxtəlif dövlətlər tərəfindən necə fərqli şəkildə şərh olunduğunu və bu fərqliliklərin regional sabitlik üçün nə kimi risklər daşıdığını necə qiymətləndirmək olar?
Şərh Yaz