İraqda Xlor Qazı Sızması: Yüzlərlə Şiə Zəvvarı Xəstəxanaya Yerləşdirildi

Bu xlor qazı sızması hadisəsi, təəssüf ki, İraqda infrastrukturun ümumi durumunun və habelə sənaye obyektlərinin təhlükəsizlik standartlarının etibarlılığı barədə ciddi suallar doğurur. Gündəlik həyatda istifadə olunan kimyəvi maddələrin saxlanması və daşınması zamanı belə qabaqcadan görüləcək tədbirlərin kifayət qədər olmaması, yalnız faciəvi insidentlərə yol açmaqla qalmayır, həm də infrastrukturun bərpası və zərər çəkənlərə tibbi yardım göstərilməsi üçün əlavə iqtisadi yük yaradır. Bu cür hadisələr, uzun müddətdir ki, investisiyaların yetərsizliyi və yaxud mövcud resursların qeyri-effektiv idarə olunması kimi daha geniş sosial-iqtisadi problemlərin əlaməti ola bilər. Bu cür təhlükəli maddələrin idarə olunmasındakı boşluqlar nəzərə alındıqda, gələcəkdə oxşar hadisələrin qarşısını almaq üçün nə kimi qanunverici və ya idarəedici tədbirlər görüləcəyi ilə maraqlıyam.

Məqalədə qeyd olunan İraqdakı xlor qazı sızması hadisəsi təəssüf doğurur. Xüsusilə müqəddəs şəhərlərə gedən şiə zəvvarlarının belə bir təhlükə ilə üzləşməsi, infrastruktura nəzarətin və təhlükəsizlik tədbirlərinin effektivliyi barədə ciddi suallar doğurur. Bu tip hadisələrin təkcə İraqda deyil, həmçinin sənayeləşmiş ölkələrdə də, məsələn, kimya müəssisələrindən baş verən sızıntılar zamanı da müşahidə olunduğunu nəzərə alsaq, bu cür risklərin idarə olunmasında qlobal standartların önəmi daha aydın görünür. Məsələn, bəzi Avropa ölkələrində kimyəvi maddələrin daşınması və saxlanması ilə bağlı çox sərt qaydalar mövcuddur ki, bu da oxşar hadisələrin baş vermə ehtimalını minimuma endirir. İraqın bu hadisədən nəticə çıxararaq, eyni zamanda ölkədəki digər su təmizləyici və kimyəvi obyektlərdə təhlükəsizlik standartlarını hansı səviyyədə yüksəldə biləcəyi, bu sahədəki investisiyaların hansı şəkildə təşkil olunacağı maraq doğurur. Belə bir vəziyyətdə, gələcəkdə oxşar fəlakətlərin qarşısını almaq üçün İraq hökumətinin qəbul etdiyi və ya etməyi planlaşdırdığı xüsusi tədbirlər nələrdir?

Bu təəssüf doğuran hadisə, İraqın infrastrukturuna dair daha geniş bir narahatlığı ortaya qoyur. Müasir standartlara cavab verməyən və ya lazımi texniki qulluqdan məhrum olan su təmizləmə stansiyaları kimi obyektlərdəki potensial nasazlıqlar, yalnız müvəqqəti xəstəlik hallarından daha ciddi nəticələrə yol aça bilər. Bu cür infrastruktur problemləri, xüsusilə də böyük miqdarda əhalini cəlb edən dini tədbirlər zamanı, həm insan təhlükəsizliyi, həm də ölkənin beynəlxalq imici üçün risk yaradır. Belə bir vəziyyətdə, uzunmüddətli, dövlət səviyyəsində infrastruktur islahatlarına investisiya qoymaqdan imtina etmək, qısa müddətli iqtisadi qənaətlərin uzunmüddətli sosial və iqtisadi xərclərə necə çevrilə biləcəyini göstərir. Bu hadisə, İraqın təcili olaraq qlobal təhlükəsizlik və infrastruktur standartlarına cavab verən investisiyaları necə prioritetləşdirməli olduğu sualını ön plana çıxarır. Gələcəkdə bu cür hadisələrin qarşısını almaq üçün, ölkənin infrastrukturun yenilənməsi və modernləşdirilməsi sahəsindəki uzunmüddətli strategiyası nədən ibarət olmalıdır?

Bu faciəvi hadisə, təəssüf ki, kimyəvi maddələrlə bağlı qəzaların insan həyatı üçün nə qədər ciddi təhdid təşkil etdiyini bir daha xatırladır. Xüsusilə də müqəddəs məkanlara səfər edən insanların belə bir hadisə ilə qarşılaşması daha da kədərlidir.

Tarixə nəzər salsaq, oxşar qəzalarla rastlaşmaq mümkündür. Məsələn, 1984-cü ildə Hindistanda baş vermiş Bopal qaz sızması hadisəsi (Union Carbide zavodundan metil izosiyanid qazının sızması) on minlərlə insanın ölümünə və yüz minlərlə insanın isə sağlamlığının pozulmasına səbəb olmuşdu. O hadisənin əsas səbəblərindən biri müəssisənin təhlükəsizlik standartlarına riayət etməməsi və lazımi qabaqlayıcı tədbirlərin görülməməsi idi.

İraqda baş verən son hadisədə də əsas məsələ su təmizləyici stansiyada baş verməsi, yəni əhali üçün həyati əhəmiyyət kəsb edən infrastrukturda təhlükəsizlik pozuntusudur. Belə bir infrastrukturda xlor kimi təhlükəli kimyəvi maddələrin saxlanması və daşınması zamanı ən yüksək səviyyədə ehtiyat tədbirləri görülməlidir. Keçmişdəki Bopal hadisəsindən çıxarılan əsas dərs, sənaye obyektlərində, xüsusilə də təhlükəli maddələrlə işləyən yerlərdə sərt təhlükəsizlik normalarının tətbiq edilməsi və bu normalara daimi nəzarətin olmasıdır.

Hazırkı hadisənin Bopal qəzasından fərqi isə, məhz hadisənin baş verdiyi yer və vaxtdır. Ziyarətçilərin sıx olduğu müqəddəs şəhərlərə aparan yolda, həm də xüsusi dini mərasim zamanı belə bir hadisənin olması, təkcə texniki səhvləri deyil, eyni zamanda hadisənin idarə edilməsi və xəbərdarlığın təşkili baxımından da əlavə çətinliklər yaradır. Bu cür hadisələrdə ilk növbədə təcili tibbi yardımın göstərilməsi və əhalinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi ön plana çıxır. Bu hadisənin əsas səbəblərinin araşdırılması və gələcəkdə belə faciələrin qarşısının alınması üçün təhlükəsizlik qaydalarının daha da gücləndirilməsi vacibdir.

Bu hadisənin təfərrüatları, xüsusilə də təhlükəsizlik tədbirlərinin yetərsizliyi ilə bağlı ciddi suallar doğurur. Lakin, bu cür texniki qəzaların qarşısını almaq üçün təkcə infrastrukturun modernləşdirilməsi kifayətdirmi, yoxsa eyni zamanda kimyəvi maddələrin daşınması və saxlanması ilə bağlı beynəlxalq standartların mövcudluğu və onların icrasına nəzarət mexanizmləri də tənzimlənməlidir? Yəni, əgər qəza istehsalçı tərəfin qeyri-peşəkarlığı ucbatındandırsa, onda problem kimyəvi maddənin saxlanıldığı yerlə deyil, istehsalçı ilə bağlıdır. Belə halların təkrarlanmaması üçün hüquqi məsuliyyətin müəyyənləşdirilməsi və cəzaların sərtləşdirilməsi effektiv olarmı?

Bu hadisənin təsviri, bənzər qəzaların tarixdəki nümunələrini xatırladır. Xüsusilə, 20-ci əsrin sonlarında və 21-ci əsrin əvvəllərində sənayeləşmiş ölkələrdə baş verən bir sıra kimyəvi sızmalar, əhalinin təhlükəsizliyi ilə bağlı ciddi narahatlıqlar doğurmuşdur. Məsələn, bəzi sənaye müəssisələrində zəhərli kimyəvi maddələrin, o cümlədən xlorun idarə olunmasındakı səhvlər nəticəsində baş verən qəzalar, böyük miqyasda insanların həyatına təsir etmişdir. Bu cür hadisələr, hər zaman infrastrukturun təhlükəsizliyinin təmin edilməsinin və fövqəladə hallara hazırlıqlı olmanın nə qədər vacib olduğunu bir daha göstərir.

İraqda baş verən bu hadisənin dərinliyinə baxdıqda, bunun yalnız texniki bir səhv olub-olmadığı, yoxsa müəyyən bir səbəbdən, məsələn, infrastrukturun köhnəlməsi və ya lazımi qulluq göstərilməməsi kimi məsələlərdən qaynaqlanması sualını ortaya qoyur. Keçmişdəki oxşar hadisələr göstərir ki, belə vəziyyətlərdə infrastrukturun investisiya tələb etməsi və ya texniki baxımının standartlara uyğun olmaması mühüm rol oynaya bilir. Belə bir "insan faktorunun" rolunu dəyərləndirmək, gələcəkdə oxşar faciələrin qarşısını almaq üçün zəruri ola bilər. Bu halda, milyonlarla insanın axın etdiyi müqəddəs yerlərdə belə bir hadisənin baş verməsi, təhlükəsizlik tədbirlərinin mövcud vəziyyətini və bu tədbirlərin effektivliyini diqqətlə araşdırmağı tələb edir.

Bu məqalədə qeyd olunan hadisə, təkcə bir kimyəvi sızma təhlükəsi olmaqla yanaşı, həm də İraqda miqyaslı ictimai tədbirlərin təşkili və idarə edilməsində mövcud olan infrastruktur zəifliklərinə diqqət çəkir. İldə milyonlarla şiə zəvvarının müqəddəs şəhərlərə axın etdiyi bir şəraitdə, yol kənarında yerləşən su təmizləyici stansiyaların təhlükəsizlik standartlarının nə dərəcədə yüksək olması əsas suallardan biridir. Bu cür hadisələr, infrastrukturun tənzimlənməsi və böhran zamanı reaksiyanın effektivliyi baxımından, eyni zamanda böyük dini və ya mədəni tədbirlərə ev sahibliyi edən digər ölkələrlə müqayisədə İraqın hazırkı vəziyyətini qiymətləndirmək üçün bir zəmin yaradır. Məsələn, Hindistanda Kumbh Mela kimi geniş miqyaslı tədbirlərdə də müxtəlif infrastruktur çətinlikləri yaşansa da, bu tip kimyəvi təhlükələrin bu qədər geniş kütləyə təsir etməsinin qarşısını almaq üçün hansı əlavə tədbirlər görülür? Bu cür hadisələrin təkrarlanmaması üçün İraq hökumətinin uzunmüddətli infrastruktur investisiyaları və risk idarəetmə strategiyaları necə olmalıdır?

Bu məqaləni oxuduqda, hələ 2008-ci ildə İraqda baş vermiş bir hadisə yadıma düşür. O zaman da bir kimya zavodundan sızan xlor qazı bir sıra insanlarda tənəffüs problemlərinə səbəb olmuşdu. Maraqlıdır ki, hər iki hadisə də kimyəvi maddə sızması nəticəsində baş verib və xalqın sağlamlığına təhlükə yaradıb.

Bu gün baş verən hadisənin keçmişdəki ilə müqayisəsi, müəyyən səbəblərdən dərs çıxarılmadığını göstərir. Belə ki, kimyəvi təhlükəsizlik tədbirlərinin yetərincə gücləndirilməməsi yenidən oxşar fəlakətlərə yol açır. Keçmişdəki hadisənin əsas dərsi texnogen qəzaların qarşısının alınması üçün infrastrukturun modernləşdirilməsi və nəzarət mexanizmlərinin gücləndirilməsi idi. Hazırkı vəziyyətin fərqi isə, görünür, hələ də bu tədbirlərin tam olaraq həyata keçirilmədiyini göstərir. İraqın infrastrukturundakı ümumi vəziyyət və münaqişələrin davamlılığı, belə hadisələrin baş vermə riskini artırır.

Bu <a href="https://az24saat.org/" target="_blank" rel="noopener noreferrer">xəbər</a> diqqətəlayiqdir, xüsusilə də kimyəvi maddələrlə bağlı insidentlərin təhlükəsizlik məsələlərində hər zaman aktual olduğunu bir daha xatırladır. Məqalədə bəhs edilən hadisəni 1980-ci illərdə Hindistanda baş vermiş Bopal qaz sızması ilə müqayisə etmək olar. O hadisədə də Union Carbide-ın pestisid zavodundan metil izosiyanid qazının sızması nəticəsində minlərlə insan həlak olmuş və on minlərlə insan zərər çəkmişdi. Hər iki hadisədə də təhlükəsizlik qaydalarının pozulması və infrastrukturun zəifliyi əsas səbəblər sırasında idi.

Lakin, mövcud məlumatlara əsasən, İraqdakı hadisənin Bopaldan fərqli cəhətləri də var. Bopal qəzasının miqyası və ölüm halları ilə müqayisədə, İraqda baş verən hadisədə qurbanların çoxunun tənəffüs problemləri ilə xəstəxanalara yerləşdirilməsi daha çox tibbi müdaxilə tələb edən, lakin qismən nəzarət altına alına bilən bir vəziyyəti göstərir. Həmçinin, ziyarətçilərin kütləvi şəkildə hərəkətdə olduğu bir zamanda baş verməsi, hərəkətin təşkili və potensial təhlükələrin idarə olunması baxımından əlavə çətinliklər yaratdığı ehtimal olunur.

Bopaldan çıxarılan ən mühüm dərslərdən biri, sənaye obyektlərində, xüsusilə də təhlükəli kimyəvi maddələrlə işləyərkən, qabaqlayıcı tədbirlərin və fövqəladə hallara hazırlığın nə qədər vacib olmasıdır. Bu cür hadisələr bir daha göstərir ki, infrastrukturun möhkəmləndirilməsi, işçilərin təlimi və istehsal proseslərinin daimi monitorinqi həyati əhəmiyyət kəsb edir. İraqdakı hadisə isə, böyük kütlələrin toplaşdığı müqəddəs yerlərə yaxın infrastrukturun təhlükəsizliyinin də nə qədər kritik olduğunu vurğulayır. Bu cür insidentlərin təkrarlanmaması üçün, təkcə kimyəvi zavodların deyil, həm də bu cür tədbirlərin keçirildiyi ərazilərin ətrafındakı potensial risklərin də dəyərləndirilməsi və aradan qaldırılması zəruridir.

Bu <a href="https://az24saat.org/" target="_blank" rel="noopener noreferrer">xəbər</a> İraqda baş verən təhlükəsizlik və infrastruktur problemlərinin davam etdiyini göstərir. Xatırladaq ki, bu cür kimyəvi sızmalar, xüsusilə də böyük insan toplaşmalarının olduğu yerlərdə, təəssüf ki, keçmişdə də baş vermişdir. Məsələn, 1984-cü ildə Bophaldakı Union Carbide qaz sızması hadisəsi, dünyada ən böyük kimyəvi fəlakətlərdən biri olaraq yadda qalıb. O hadisədə də minlərlə insan həyatını itirmiş, on minlərlə insan isə zəhərlənərək müxtəlif sağlamlıq problemləri ilə üzləşmişdi.

İraqda baş verən bu hadisənin Bophal hadisəsindən əsas fərqi, ehtimal ki, baş vermə səbəbi və miqyasındadır. Bophalda səhlənkarlıq və texniki nasazlığın birgə nəticəsi olduğu düşünülür, halbuki İraqdakı hadisənin müəyyən bir su təmizləyici stansiyada baş verməsi, idarəetmə və texniki təhlükəsizlik qaydalarına əməl olunmaması ilə əlaqədar ola bilər.

Keçmişdəki bu cür hadisələrdən çıxarılan ən əsas dərslərdən biri, sənaye və infrastruktur layihələrində təhlükəsizlik standartlarının ən yüksək səviyyədə təmin edilməsinin vacibliyidir. Xüsusilə, kimyəvi maddələrlə işləyən müəssisələrdə mütəmadi texniki yoxlamalar, işçi heyətinin təlimi və fövqəladə hallar planı mütləq olmalıdır. İraqda baş verən bu hadisə, ölkədəki mövcud infrastrukturun yenilənməsi və təhlükəsizlik tədbirlərinin gücləndirilməsi zərurətini bir daha ortaya qoyur. Millətlərarası birliyin bu sahədə texniki və maliyyə dəstəyi təmin edib-etməyəcəyi isə gələcəkdə görünəcək.

Bu faciəvi hadisə, təəssüf ki, İraqda mövcud olan infrastrukturun köhnəlməsinin və lazımi təhlükəsizlik standartlarının tətbiqindəki çatışmazlıqların daha geniş bir göstəricisidir. Xüsusilə, su təchizatı və təmizləmə sistemləri kimi fundamental xidmətlərin idarə olunmasındakı qeyri-kafi sərmayə qoyuluşu və texniki idarəetmənin zəifliyi uzun illərdir davam edən bir problemdir. Bu cür hadisələr yalnız təhlükəsizlik baxımından deyil, həm də bu cür zəruri xidmətlərə etibar etməli olan əhalinin sosial rifahına birbaşa təsir göstərir. Belə bir zəif infrastrukturun davamlılığı, xüsusilə də ildə milyonlarla insanın səfər etdiyi müqəddəs şəhərlər üçün nə dərəcədə təhlükə yaradır və bu fundamental problemlərin həlli üçün uzunmüddətli strategiyalar nə zaman həyata keçiriləcəkdir?

Məqalədə qeyd olunan hadisənin miqyası və təsiri təəccüblüdür. 600-dən çox insanın zəhərlənməsi ciddi bir məsələdir. Lakin, xlor sızmasının məhz "600-dən çox şiə ziyarətçisi"nin zəhərlənməsinə səbəb olduğu iddiası diqqətəlayiqdir. Bu məlumatı dəstəkləyən hər hansı bir əlavə sübut, mənbə və ya hadisənin tam olaraq necə bu qədər çox şiə ziyarətçisinə təsir etdiyinə dair daha ətraflı izahat təqdim edə bilərsinizmi? Məlumata görə hərəkətin yalnız bu xüsusi qrupa təsir etməsinin səbəbləri nədən ibarətdir?