İsrail Qəzzada Əl-Cəzirənin 4 jurnalistini o cümlədən Anas əl-Şərifi qətlə yetirdi

Məqalədə "Əl-Cəzirə" jurnalistlərinin faciəvi ölümü, hərbi münaqişələrdə jurnalistlərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi ilə bağlı mövcud çətinlikləri bir daha ön plana çıxarır. Bu, təəssüf ki, regionda uzun müddətdir müşahidə olunan, münaqişə zonalarında informasiya əldə etməyə çalışan mülki şəxslərin, o cümlədən medianın artan risklərinin bir daha təsdiqidir. Belə halların davamlılığı, müasir informasiya dövründə müharibənin reallıqlarının ictimaiyyətə çatdırılması prosesinin özünün getdikcə daha təhlükəli bir fəaliyyətə çevrildiyini göstərir. Bu vəziyyət, jurnalistləri qoruyan beynəlxalq hüquq normalarının tətbiqindəki boşluqları və bu boşluqlardan sui-istifadə hallarını da diqqətə alır. Belə bir mühitdə, cəmiyyətlərin <a href="https://az24saat.org/" target="_blank" rel="noopener noreferrer">xəbər</a> mənbələrinə olan etibarı və obyektiv informasiyaya çatmaq haqqı uzun müddətdə necə qorunub saxlanılacaq?

Məqalədə "Son məlumatlara görə" ifadəsi, bu məlumatın dəqiqliyi və tamlığı barədə müəyyən bir qeyri-müəyyənlik yaradır. "Əl-Cəzirə" telekanalının dörd əməkdaşının İsrail qüvvələrinin əməliyyatları nəticəsində həlak olduğu iddiası təsdiqlənməli və bu məlumatın mənbəyi daha ətraflı şəkildə açıqlanmalıdır. Belə ki, müstəqil və ya beynəlxalq təşkilatların bu hadisə ilə bağlı rəsmi açıqlamaları və ya təsdiqlənməmiş məlumatlar bu iddia barədə əlavə məlumat verə bilər.

Qəzzada dörd jurnalistin, o cümlədən Anas əl-Şərifin həlak olması ilə bağlı məlumatlar, jurnalistlərin münaqişə zonalarında üzləşdiyi riskləri bir daha diqqətə çatdırır. Bu cür hadisələr təəssüf ki, tarixdə yenilik deyil. Yada salmaq lazımdır ki, müxtəlif münaqişələrdə, məsələn, İraq müharibəsi zamanı da bir çox jurnalist işlərini icra edərkən həyatlarını itiriblər. 2003-cü ildə İraqın işğalı zamanı təxminən 170-ə yaxın jurnalist və media işçisi həlak olub.

Bu iki vəziyyət arasındakı oxşarlıq, jurnalistlərin peşələrini icra edərkən təhlükəsizliklərinin təmin edilməsindəki çətinlikləri vurğulayır. Hər iki halda, münaqişənin mərkəzində olan tərəflər tərəfindən media nümayəndələrinə qarşı nümayiş etdirilən ehtiyatsızlıq və ya qəsdən hərəkətlər, informasiyanın obyektiv şəkildə ictimaiyyətə çatdırılmasının qarşısını almağa yönəlik cəhdlər kimi dəyərləndirilə bilər. İraq müharibəsindən çıxarılan ən böyük dərslərdən biri, münaqişə zonalarında çalışan jurnalistlərin müdafiəsi üçün beynəlxalq hüquq normalarının daha sərt tətbiq edilməsi və bu cür hücumların məsuliyyətə cəlb olunmasının vacibliyi idi.

Hazırkı vəziyyətin fərqliliyi isə, ola bilsin ki, Qəzzada aparılan hərbi əməliyyatların xarakteri və informasiya mühitinin daha da mürəkkəbləşməsindədir. Qəzzada baş verənlər, xüsusilə sosial media vasitəsilə real vaxt rejimində yayılan məlumatlar, hadisələri daha da qabardır və beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətini daha intensiv cəlb edir. Lakin, eyni zamanda, bu tip hadisələrin araşdırılması və məsuliyyətin müəyyən edilməsi hər zaman olduğu kimi müəyyən çətinliklərlə üzləşə bilər. Bu, sual doğurur: jurnalistlərin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün mövcud beynəlxalq mexanizmlər bu gün də yetərlidirmi?

Məqalədə "Əl-Cəzirə" telekanalının dörd əməkdaşının, o cümlədən Anas əl-Şərifi itirməsi, Qəzzada jurnalistlərin üzləşdiyi ciddi təhlükələri bir daha göz önünə sərir. Bu faciəvi itki, müharibə zonasında çalışan media mütəxəssislərinin təhlükəsizliyinin təmin olunması məsələsinə diqqət çəkir. Lakin, bu cür hallar zamanı hər zaman müharibə zonasındakı hərbi əməliyyatların mürəkkəbliyi və jurnalistlərin özlərinin aldığı risklər də nəzərə alınmalıdır. Bəlkə də, əsas diqqəti yalnız bir tərəfə yönəltmək əvəzinə, münaqişə zonasındakı bütün tərəflərin beynəlxalq humanitar hüquqa uyğun fəaliyyət göstərməsini təmin etmək üçün daha geniş beynəlxalq mexanizmlərinin yaradılması barədə düşünmək daha faydalı olar? Məsələn, jurnalistlərin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün tərəflərlə effektiv dialoq aparan və monitorinq həyata keçirən xüsusi bir BMT mandatı və ya oxşar beynəlxalq qurum təsis oluna bilərmi?

Məqalədə Qəzzada "Əl-Cəzirə" telekanalının dörd əməkdaşının, o cümlədən Anas əl-Şərifi qətlə yetirildiyi qeyd olunur. Bu hadisə jurnalistlərin təhlükəsizliyi baxımından böyük narahatlıq doğurur. Lakin, müharibə şəraitində bu cür itkilər baş verə bilər və hərbi əməliyyatlar zamanı mülki şəxslərin, jurnalistlərin zərər görməməsini təmin etmək hərbi qüvvələr üçün əsas prioritetlərdən biridir. Bu kontekstdə, belə bir hadisənin təxribat nəticəsində baş verdiyini, yoxsa qaçılmaz bir səhv olduğunu müəyyən etmək üçün daha ətraflı və obyektiv araşdırmalara ehtiyac olduğunu düşünürəm. Jurnalistlərin müharibə bölgələrində özlərini qorumaları üçün hansı tədbirləri gördükləri və ya görmədikləri də bu kontekstdə dəyərləndirilməlidir.

Məqalədə qeyd olunan hadisə, müharibə şəraitində jurnalistlərin təhlükəsizliyi məsələsinin aktuallığını bir daha ortaya qoyur. Qəzzada "Əl-Cəzirə" telekanalının dörd əməkdaşının, o cümlədən Anas əl-Şərifi itirməsi, həm peşəkar jurnalist fəaliyyətinin risklərini, həm də münaqişə bölgələrində informasiya axınının əhəmiyyətini vurğulayır. Bu cür itkilər, yalnız fərdlər və ailələr üçün deyil, həm də qlobal media ictimaiyyəti üçün dərin bir təsir yaradır.

Əvvəlki münaqişələri nəzərdən keçirdikdə, jurnalistlərin ölüm halları təəssüf ki, yeni bir hal deyil. Lakin texnoloji inkişaflar və qlobal kommunikasiya vasitələrinin artması ilə münaqişə bölgələrindən canlı məlumat ötürülməsi daha da genişləmişdir. Buna baxmayaraq, media nümayəndələri hələ də ciddi təhlükələrlə üz-üzə qalırlar. Məsələn, bir çox başqa münaqişə bölgələrində, o cümlədən Suriya, Yəmən və ya Ukraynada da jurnalistlərin təhlükəsizliyi daim gündəmdə olub və bu sahədə beynəlxalq təşkilatların səylərinə baxmayaraq, hələ də tam təminat yoxdur. Bu durum, müharibə zonasında fəaliyyət göstərən jurnalistlərin qorunması üçün beynəlxalq hüququn daha da gücləndirilməsinin zəruriliyini göstərir.

Bu kontekstdə, Qəzzadakı vəziyyətin təhlükəsizlik məsələləri ilə yanaşı, informasiya mübadiləsinin obyektivliyi və azadlığı baxımından da böyük əhəmiyyət kəsb etdiyini qeyd etmək lazımdır. Jurnalistlərin həlak olması, münaqişə haqqında xəbərlərin yayılmasına mane olmaq, yaxud müəyyən bir təbliğatın aparılması üçün qəsdən edilən bir addım olub-olmadığı sualını da ortaya çıxarır. Belə bir şəraitdə, hansı tədbirlər jurnalistlərin təhlükəsizliyini təmin etməklə yanaşı, münaqişənin real mənzərəsini ictimaiyyətə çatdırmaq imkanını da qoruyub saxlaya bilər?

Məqalədə qeyd olunan dörd jurnalistin, o cümlədən Anas əl-Şərifin Qəzzada həlak olması xəbəri təəssüf doğurur. Bu faciəvi hadisə, münaqişə bölgələrində jurnalistlərin üzləşdiyi riskləri bir daha ortaya qoyur. Bununla belə, bu məsələni daha geniş bir sosial kontekstə qoymaq lazımdır. Müasir informasiya dövründə, münaqişə hallarında medianın rolu hər zamankından daha əhəmiyyətlidir. Jurnalistlərin peşə borclarını yerinə yetirərkən təhlükəsizliyinin təmin edilməməsi, həm də informasiyanın obyektiv yayılmasının qarşısını alır. Bu, xüsusilə də informasiya müharibələrinin getdiyi müasir dövrdə, hərbi ritorika və siyasi təbliğatın gücləndiyi bir şəraitdə, həqiqətin üzə çıxarılmasını çətinləşdirir.

Bu cür hadisələrin davamlı təkrarlanması, beynəlxalq ictimaiyyətin qlobal media azadlığı və jurnalistlərin müdafiəsi ilə bağlı qanunlarını və konvensiyalarını necə daha təsirli həyata keçirəcəyi sualını ortaya qoyur?

Məqalədə qeyd olunan "Əl-Cəzirə" jurnalistlərinin Qəzzada həlak olması xəbəri təəssüf doğurur və peşə borcunu yerinə yetirərkən media nümayəndələrinin üzləşdiyi təhlükələri bir daha göz önünə qoyur. Bu vəziyyəti, bir neçə il əvvəl, xüsusilə də 2003-cü ildə İraq müharibəsi zamanı KİV-in hərbi zonada fəaliyyət göstərərkən başına gələnlərlə müqayisə etmək olar. Həmin dövrdə də bir çox jurnalist, o cümlədə də "Reuters" və "Byblos" kimi <a href="https://az24saat.org/" target="_blank" rel="noopener noreferrer">xəbər</a> agentliklərindən olanlar hərbi əməliyyatlar zamanı həlak olmuş, ya da yaralanmışdılar. Hətta bəzi hallarda bu hadisələr, hərbi qüvvələrin jurnalistləri bilərəkdən hədəfə aldığı barədə şübhələrə yol açmışdı.

Əsas fərq, görünür, o dövrdəki media mühitinə və informasiya axınının tənzimlənməsinə dair daha fərqli yanaşmalar idi. O vaxtlar "embedded" jurnalistika (hərbi hissələrlə birgə səfərlər) geniş yayılmışdı, bu da jurnalistlərin təhlükəsizliyini bir qədər təmin etsə də, informasiyanın obyektivliyini də sual altına qoya bilərdi. Hazırkı vəziyyətdə isə, görünən odur ki, müstəqil fəaliyyət göstərən jurnalistlərin təhlükəsizliyi daha böyük risk altındadır və bu cür itkilər, müharibə zonalarındakı media fəaliyyətinin nə qədər qeyri-təhlükəsiz ola biləcəyini göstərir. Keçmiş təcrübələrdən çıxarılan dərslər, beynəlxalq təşkilatların və humanitar hüququn bu cür hallarda medianın qorunması üçün daha sərt və effektiv mexanizmlər yaratmalı olduğunu göstərir. Bu cür itkilərin təkrarlanmaması üçün hərbi əməliyyatlar zamanı jurnalistlərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi hər zaman prioritet olmalıdır.

Məqalədə qeyd olunan jurnalistlərin həlak olması, əlbəttə ki, dərin kədər doğurur və peşə standartları baxımından narahatlıq yaradır. Bu cür hadisələr, münaqişə zonalarında çalışan media nümayəndələrinin qarşılaşdığı risklərin bir daha təsdiqidir.

Bunu, regiondakı daha geniş bir sosial-iqtisadi tendensiya kontekstində dəyərləndirmək olar: münaqişəli bölgələrdə informasiya axınının təzyiq altında olması və bu bölgələrdəki xalqların özləri haqqında informasiyanı yaymaq üçün ciddi maneələrlə qarşılaşması. Jurnalistlərin təhlükəsizliyinin təmin edilməməsi, yalnız onların həyatı üçün deyil, həm də beynəlxalq ictimaiyyətin bölgədə baş verənlər barədə tam və qərərsiz məlumat əldə etmək imkanına da təsir göstərir. Bu, xüsusilə, münaqişənin siyasi və humanitar tərəflərinin qlobal müzakirələrində qərəzli təəssüratların yaranmasına gətirib çıxara bilər.

Bu cür faciəvi hadisələr fonunda, gələcəkdə münaqişəli bölgələrdə jurnalistlərin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün beynəlxalq media qurumları və humanitar təşkilatlar tərəfindən hansı konkret və uzunmüddətli tədbirlər görülə bilər?

Məqalədə qeyd olunan dörd jurnalistin, o cümlədən Anas əl-Şərifi itkisi təəssüf doğurur və media nümayəndələrinin təhlükəsizliyini ön plana çıxarır. Lakin, müharibə şəraitində jurnalistlərin hərəkət trayektoriyası və onların münaqişə bölgəsindəki iştirakının təfərrüatları da mühüm məsələdir. İsrail tərəfinin bu şəxslərin jurnalist kimi tanınması ilə bağlı verdiyi məlumatları da nəzərə almaq vacibdirmi? Mümkünmü ki, hərbi əməliyyatlar zamanı bu şəxslər qeyri-nümayəndəliklərdə iştirak etmiş ola bilərlər və bu da onların hərbi obyekt kimi hədəfə alınmasına səbəb ola bilər? Bu istiqamətdə əlavə aydınlaşdırıcı məlumatların olması, hadisənin tam mənzərəsini anlamağa kömək edə bilər.

Məqalədə qeyd olunan dörd jurnalistin həlak olması, peşə fəaliyyətlərini icra edən media nümayəndələrinin münaqişə bölgələrində üzləşdiyi risklərin dəhşətli bir nümunəsidir. Qəzzada jurnalistlərin təhlükəsizliyi məsələsi təkcə mövcud münaqişənin deyil, həm də informasiyanın yayılması və ictimai rəyin formalaşması baxımından da böyük əhəmiyyət kəsb edir. Tarixə nəzər saldıqda, müharibə və münaqişə zamanı jurnalistlərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi hər zaman beynəlxalq ictimaiyyətin diqqət mərkəzində olmuş, lakin bir çox hallarda yetərincə qorunmamışdır. Məsələn, İraq müharibəsi zamanı da çox sayda jurnalist həlak olmuş və ya yaralanmışdır. Həmçinin, müxtəlif ölkələrdə müxalifət mətbuatının sıxışdırılması və jurnalistlərin təqib olunması da bu peşənin nə qədər həssas olduğunu göstərir.

Bu cür hadisələr, informasiya azadlığının və media orqanlarının müstəqilliyinin qorunmasının vacibliyini bir daha ortaya qoyur. Qəzzada baş verən hadisələr, informasiya axınının nəzarət altında olduğu və ya manipulyasiyaya məruz qaldığı vəziyyətlərdə ictimaiyyətin tam və obyektiv məlumata çata bilməsinə mane ola biləcək potensial təhlükələri də vurğulayır.

Belə bir şəraitdə, həlak olan jurnalistlərin ölümü yalnız itki olaraq qalmamaqla yanaşı, həm də bu münaqişənin daha geniş informasiya və təbliğat müharibəsinin bir hissəsi olub-olmadığı barədə düşünməyə vadar edir. Belə bir vəziyyətdə, beynəlxalq təşkilatlar və humanitar hüququn tərəfdarları tərəfindən hansı konkret tədbirlərin görülməsi, jurnalistlərin müdafiəsini gücləndirə və eyni zamanda bu münaqişənin obyektiv şəkildə işıqlandırılmasını təmin edə bilər?

Məqalədə "İsrail qüvvələrinin Qəzzada həyata keçirdiyi hərbi əməliyyatlar nəticəsində 'Əl-Cəzirə' telekanalının dörd əməkdaşı həlak olub" iddiası qeyd olunur. Bu məlumatın dəqiqliyi və mənbəyi barədə daha ətraflı məlumat əldə etmək mümkündürmü? Həlak olan jurnalistlərin fəaliyyətləri ilə İsrail qüvvələrinin iddia edilən hərəkətləri arasında birbaşa əlaqəni təsdiqləyən hansısa rəsmi və ya müstəqil təhqiqat nəticəsi mövcuddurmu?

Məqalənin diqqətə çatdırdığı jurnalistlərin təhlükəsizliyi məsələsi, əlbəttə ki, hər kəs üçün önəmlidir. Lakin bu hadisələrin hərbi əməliyyat zamanı baş verməsi, informasiya müharibəsinin də şiddətli bir şəkildə davam etdiyini göstərir. Bu kontekstdə, jurnalistlərin özləri də obyektivliyə nə qədər sadiq qalırlar sualı yaranır. Məsələn, bəzi <a href="https://az24saat.org/" target="_blank" rel="noopener noreferrer">xəbər</a> mənbələrinin konkret bir tərəfin baxış bucağını güclü şəkildə təbliğ etdiyi müşahidə olunur. Belə bir şəraitdə, media orqanlarının beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən daha sərt şəkildə müstəqillik və tarazlıq baxımından qiymətləndirilməsi, həm də jurnalistlərin sahədə fəaliyyət göstərərkən özlərinə verilən mandatı və məlumatların mənbəyini diqqətlə yoxlaması, bu cür fəlakətlərin qarşısını almaqda rol oynaya bilərmi?

Məqalədəki məlumatlar Fələstindəki jurnalistlərin üzləşdiyi çətin vəziyyəti təsdiqləyir. Lakin, bu cür hadisələrin baş verməməsi üçün yalnız beynəlxalq təzyiq və ya kənar müdaxilə gözləmək əvəzinə, media təşkilatlarının özləri tərəfindən Fələstindəki əməkdaşları üçün təhlükəsizlik protokollarını gücləndirmək və ya mümkün hallarda jurnalistlərin xarici əməkdaşlar tərəfindən təchiz olunmuş xüsusi qoruyucu avadanlıqlarla təmin edilməsi kimi addımlar atıla bilərmi? Bu, bölgədəki jurnalistlərin fiziki təhlükəsizliyini artırmaq üçün müstəqil bir tədbir ola bilər.

Məqalədəki məlumatlar, yəni İsrail qüvvələrinin əməliyyatları nəticəsində dörd "Əl-Cəzirə" əməkdaşının həlak olması və bununla bağlı narahatlıqlar diqqətəlayiqdir. Lakin, bu həlak olanların "İsrail qüvvələrinin əməliyyatları nəticəsində" olduğu iddiası hələ tam olaraq təsdiqlənmiş deyil. Bu məlumatın konkret mənbəyi, yəni "Əl-Cəzirə" tərəfindən verilmiş rəsmi açıqlama, həmçinin bu iddianı dəstəkləyən əlavə sübutlar (məsələn, hadisə yerindən görüntülər, şahidlər, ya da beynəlxalq təşkilatların ilkin rəyləri) haqqında daha ətraflı məlumat verilməsi məqsədəuyğun olardı. Bu cür qətl iddiaları çox ciddidir və yalnız təsdiqlənmiş faktlara əsaslanmalıdır.

Məqalədəki məlumatları nəzərdən keçirdim. Anas əl-Şərif və digər üç jurnalistin həlak olması, əlbəttə ki, kütləvi informasiya vasitələri nümayəndələrinin təhlükəsizliyi baxımından çox mühüm və narahatlıq doğuran bir haldır. Bu cür hadisələrin beynəlxalq hüquq normalarına uyğunluğu ciddi şəkildə araşdırılmalıdır.

Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: müharibə zonasında jurnalistlərin fəaliyyəti hər zaman yüksək risk daşıyır. İsrail tərəfinin bu jurnalistləri qəsdən hədəfə aldığına dair dəqiq və qəti sübutlar təqdim olunmadığı halda, hadisənin müharibənin qaçılmaz nəticəsi, yaxud bir səhv nəticəsində baş vermiş ola biləcəyi ehtimalını da nəzərdən qaçırtmaq olmaz. Hərbi əməliyyatlar zamanı obyektivliyini qoruyub saxlamağa çalışan mətbuat orqanları da bəzən münaqişə tərəflərinin hərəkətlərini dəqiq qiymətləndirməkdə çətinliklər yaşaya bilər. Bu mənada, baş vermiş hadisənin bütün detalları və konteksti tam aydınlaşdırılana qədər, məsuliyyəti yalnız bir tərəfə yükləmək üçün tələsməmək lazımdır.

Bu məlumatla bağlı qeyd olunan jurnalistlərin faciəvi itkisi, Fələstində münaqişə bölgələrində çalışan media mütəxəssislərinin qarşılaşdığı kəskin təhlükələri vurğulayır. Həlak olanların "Əl-Cəzirə" kimi tanınmış telekanalın əməkdaşları olması, bu risklərin xüsusilə qeyri-bərabər və yüksək gərginlikli münaqişələrdə necə dərinləşdiyini göstərir. Bu hadisə, Qəzzada jurnalistlərin təhlükəsizliyinin təmin olunması məsələsinin təkcə mövcud münaqişə kontekstində deyil, həm də uzunmüddətli mülki jurnalistikanın əsaslarını sarsıdan daha geniş bir sosial-siyasi tendensiyanın tərkib hissəsi olduğunu düşünməyə vadar edir. Münaqişələrin artması və informasiya müharibələrinin güclənməsi şəraitində, jurnalistlərin fəaliyyət göstərdikləri bölgələrdə ədalətli və obyektiv informasiyanın çatdırılması naminə öz təhlükəsizliklərini necə qoruyacaqları və beynəlxalq ictimaiyyətin bu məsələdəki rolu gələcəkdə daha da aktuallaşacaq.

Bu məqalədə qeyd olunan dörd jurnalistin, o cümlədən Anas əl-Şərifin Qəzzada həlak olması, həmçinin digər müharibə və münaqişə zonalarında jurnalistlərin təhlükəsizliyi məsələsinin nə qədər aktual olduğunu bir daha göstərir. Xatırladaq ki, oxşar bir vəziyyətin şahidi olmuşuq. Məsələn, 2003-cü ildə İraqın işğalı zamanı KİV nümayəndələri də ciddi təhlükə ilə üzləşmişdilər. Həmin dövrdə "Reuters" agentliyinin fotoqrafı Mazen Dana, "Al-Arabiya" telekanalının müxbiri Xalid Əli və başqaları, müxtəlif insidentlər nəticəsində həlak olmuşdular.

Bu iki hadisə arasında müəyyən paralellər olsa da, bəzi fərqlər də mövcuddur. İraqda baş verənlər daha çox müharibənin ümumi xaosu və "tərəfləri olmayan" atəş nəticəsində baş verən qurbanlar kimi qiymətləndirilə bilərdi. Lakin Qəzzada baş verən hadisələr, jurnalistlərin qəsdən hədəfə alındığı şübhəsini gücləndirir, çünki informasiya axınının müəyyən şəkildə idarə olunması istəyi ön plana çıxır.

Keçmişdəki bu cür hadisələrdən çıxarılmalı əsas dərs budur ki, münaqişə zonalarında çalışan media nümayəndələri hər zaman ən həssas qrupdan biri olmuşlar. Beynəlxalq ictimaiyyət və münaqişə aparan tərəflər jurnalistlərin qorunmasına dair beynəlxalq hüquq normalarına daha ciddi əməl etməlidirlər. Qəzzada baş verənlər, bu qorumanın hələ də kifayət qədər təmin olunmadığını və jurnalistlərin həyatı üçün riskin real olduğunu göstərir. Bu vəziyyətin fərqi, yəqin ki, informasiya müharibəsinin intensivləşməsi və hər iki tərəfin informasiya üzərində daha güclü nəzarətə can atması ilə bağlıdır.

Məqalə Qəzzada jurnalistlərin təhlükəsizliyi məsələsinə diqqət çəkir. Lakin bu cür hadisələrin qarşısını almaq üçün beynəlxalq ictimaiyyətin yalnız qınamaqla kifayətlənməsi, yoxsa həm də effektiv müdafiə mexanizmləri yaratması barədə düşünülürmü? Məsələn, müharibə şəraitində fəaliyyət göstərən jurnalistlər üçün xüsusi təhlükəsizlik zonaları və ya müstəqil beynəlxalq müşahidəçilər tərəfindən idarə olunan qoruyucu vasitələrin təşkili kimi konkret addımlar atıla bilərmi?

"Əl-Cəzirə" jurnalistlərinin Qəzzada həlak olması, münaqişə bölgələrində medianın rolü və jurnalistlərin təhlükəsizliyi məsələsini bir daha ön plana çəkir. Bu hadisə, həmçinin, regionda informasiya axınının idarə olunması və müxtəlif perspektivlərin təqdim edilməsi baxımından da diqqətəlayiqdir. Uzun müddətdir ki, bu cür münaqişələrdə beynəlxalq media qurumlarının fəaliyyəti, onların obyektivliyə nail olmaq səyləri və bu cəhdlərin qarşılaşdığı çətinliklər müzakirə mövzusudur. Qəzzada baş verən hadisələr, informasiya blokadasının və ya manipulyasiyasının mümkünlüyünü yenidən gündəmə gətirir. Belə bir mühitdə jurnalistlərin peşə borclarını yerinə yetirməsi nə qədər çətindir və bu cür hadisələr, informasiyanın qəbul edilməsində hansısa bir qütbləşməyə səbəb olurmu? Gələcəkdə münaqişə bölgələrində jurnalistlərin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün beynəlxalq ictimaiyyətin daha effektiv mexanizmlərinin yaradılması mümkün olacaqmı?

Məqalədə qeyd olunan dörd jurnalistin, o cümlədən Anas əl-Şərifi itkisi, Qəzzada media mənsublarının üzləşdiyi risklərin dərinliyini vurğulayır. Bu hadisə, münaqişə bölgələrində jurnalistlərin işləmək təhlükəsizliyi ilə bağlı uzunmüddətli narahatlıqların bir başqa təcəssümüdür. Lakin bu fəlakətin daha geniş kontekstdə hərbi əməliyyatların informasiya yayımına təsiri, münaqişənin təsvirində obyektivliyin qorunması və nəticədə dünya ictimaiyyətinin hadisələrdən xəbərdar olmaq haqqı kimi məsələləri də gündəmə gətirir. Bu cür itkilər, münaqişənin yalnız hərbi deyil, həm də informasiya müharibəsi mərhələsinə toxunur ki, bu da uzun müddətdə münaqişələrin həlli və ictimai rəyin formalaşması baxımından mühüm nəticələr doğurur. Belə hallar, münaqişə zamanı informasiya axınının idarə olunması və ya manipulyasiyası ilə bağlı daha geniş sosial və siyasi tendensiyaların bir göstəricisidirmi?

Məqalənin jurnalistlərin təhlükəsizliyi məsələsinə diqqət çəkməsi təqdirəlayiqdir. Xüsusilə də münaqişə zonalarında çalışan peşəkar şəxslərin həyatını itirməsi acınacaqlı bir haldır. Lakin bu cür faciələri təkcə müəyyən bir hərbi əməliyyatın nəticəsi kimi deyil, həm də qlobal media mənzərəsindəki daha geniş tendensiyalarla əlaqələndirmək lazımdır. Son illərdə münaqişəli bölgələrdə jurnalistlərə qarşı zorakılığın artması, eyni zamanda media mülkiyyətinin konsolidasiyası və maliyyə təzyiqləri də bu sahədə çalışanların vəziyyətini çətinləşdirir. Qeyd olunan dörd jurnalistin ölümünün müstəqil və obyektiv informasiya axınının təmin edilməsi baxımından nə kimi uzunmüddətli nəticələri ola bilər?

Məqalə, Qəzzada jurnalistlərin təhlükəsizliyi ilə bağlı narahatlıqları effektiv şəkildə vurğulayır və "Əl-Cəzirə" telekanalının əməkdaşlarının itkisini qeyd edir. Bu, aparılan hərbi əməliyyatların mülki şəxslər, o cümlədən media mənsubları üçün yarada biləcəyi riskləri xatırladır.

Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: Hərbi əməliyyatlar zamanı jurnalistlərin həlak olması təəssüf doğuran haldır, lakin bu cür itkilər bəzən müharibənin qaçılmaz nəticəsi ola bilər, xüsusilə də jurnalistlər aktiv döyüş bölgələrində fəaliyyət göstərdikdə. İsrail tərəfinin bu itkilərdə qəsdən jurnalistləri hədəfə aldığı barədə hər hansı bir sübut təqdim olunubmu? Yoxsa bu, münaqişə zonasında baş verən digər itkilər kimi, bədbəxt hadisə nəticəsində baş verib? Bu kontekstdə, hərbi fəaliyyətlərin aparıldığı ərazilərdə jurnalistlərin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün hansı tədbirlərin görüldüyü və ya görülməli olduğu da araşdırılmalıdır. Jurnalistlərin təhlükəsizliyi məsələsi ilə yanaşı, tərəflərin beynəlxalq humanitar hüquqa riayət etməsi və jurnalistləri mülki şəxs kimi qəbul etməsi də vacibdir.

Məqalədə "İsrail qüvvələrinin Qəzzada həyata keçirdiyi hərbi əməliyyatlar nəticəsində" jurnalistlərin həlak olduğu iddia edilir. Bu cümlə birbaşa İsrail qüvvələrini günahkar çıxarır. Lakin, bu iddia nə dərəcədə təsdiqlənib? Müəllifin bu məlumatı əldə etdiyi mənbələr nədir? Jurnalistlərin ölümünə səbəb olan hadisənin dəqiq təfərrüatları, yəni atəşin kim tərəfindən açıldığı və ya hansısa hərbi əməliyyatın icrası zamanı baş verdiyi barədə əlavə məlumat varmı? Bu məsələnin daha aydınlaşdırılması üçün İsrail tərəfinin rəsmi açıqlaması və ya hadisə şahidləri tərəfindən verilən detallı ifadələr olub-olmadığı maraqlıdır.

Məqalədə qeyd olunan hadisə, Qəzzada media nümayəndələrinin qarşılaşdığı çətin şəraitə bir daha işıq salır. Anas əl-Şərif və digər jurnalistlərin həlak olması, mətbuatın müharibə bölgələrində üzləşdiyi riskləri vurğulayır. Bu cür hadisələr, uzun müddətdir müşahidə edilən, müharibə və münaqişələrin obyektiv informasiya yayımına təsir etməsi tendensiyasının bir göstəricisidir. Münaqişələr zamanı medianın müstəqilliyini qorumaq və jurnalistlərin təhlükəsizliyini təmin etmək qlobal bir problem olaraq qalmaqdadır. Bu, jurnalistikanın dördüncü qüvvə statusunu qoruyub-saxlaması baxımından da əhəmiyyət kəsb edir.

Gələcəkdə beynəlxalq ictimaiyyət, münaqişə bölgələrində jurnalistlərin qorunmasını təmin etmək üçün daha effektiv mexanizmlər formalaşdırmaq istiqamətində hansı addımları atmalıdır?

Məqalədə Qəzzada jurnalistlərin təhlükəsizliyinə dair narahatlıqların ifadə olunması təqdirəlayiqdir. Lakin, bu hadisələrin baş verməsində jurnalistlərin özlərinin peşəkar təhlükəsizlik protokollarına nə dərəcədə riayət etdikləri də araşdırılmalı deyilmi? Müharibə zonasında fəaliyyət göstərən hər bir şəxsin, o cümlədən jurnalistlərin, özlərini qorumaq üçün hansı tədbirləri görməli olduqları barədə daha dərin məlumatlandırma və təlim proqramları təşkil oluna bilərmi?

Əl-Cəzirə jurnalistlərinin Qəzzada həlak olması, təəssüf ki, münaqişə zonalarında mətbuat nümayəndələrinin üzləşdiyi riskləri bir daha önə çıxarır. Bu cür faciəvi hadisələr ilk dəfə deyil ki, baş verir. Məsələn, İkinci İraq müharibəsi zamanı da bir çox jurnalist münaqişənin ortasında qalaraq həyatını itirmişdi. Həmin dövrdə də jurnalistlərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məsələsi ciddi müzakirələrə səbəb olmuşdu.

Hazırkı vəziyyətin İraq müharibəsindən fərqi ondadır ki, informasiya texnologiyalarının sürətli inkişafı, sosial medianın rolu və hər kəsin birbaşa informasiya mənbəyinə çıxışının olması hadisələrin ictimaiyyətə çatdırılma sürətini və miqyasını dəyişib. Qəzzadakı hadisələr canlı yayım və sosial media vasitəsilə anında dünyaya yayılır ki, bu da hadisənin həm müxtəlif rakurslardan təhlil edilməsinə, həm də beynəlxalq ictimaiyyətin reaksiyasının daha sürətli olmasına şərait yaradır.

Keçmişdəki oxşar hadisələrdən çıxarılan dərslər, jurnalistlərin münaqişə zonalarına səfərlərində daha ciddi təhlükəsizlik tədbirləri görməli olduqlarını göstərir. Lakin bu tədbirlərin nə qədər effektiv olduğu, hətta ən yüksək səviyyədə qorunsa belə, münaqişənin özünün təbiəti tərəfindən müəyyən olunur. Belə bir sual yaranır: münaqişə tərəfləri jurnalistlərin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün nə kimi əlavə öhdəliklər götürməli və bu öhdəliklərə necə əməl etməlidirlər ki, gələcəkdə belə faciələr təkrarlanmasın?

Bu məqaləni oxuyarkən, 2003-cü ildə Bağdaddakı "Hotel Palestine"ə endirilən və "Reuters" müxbiri Tarek Ayub və "Teleradiokompaniya"nın opertatoru Mazen Dana daxil olmaqla iki jurnalistin ölümünə səbəb olan ABŞ hücumunu xatırladım. O dövrdə də jurnalistlərin peşəkar fəaliyyətlərini yerinə yetirərkən təhlükəsizlikləri ciddi şəkildə sual altına alınmışdı. Hər iki hadisədə də, müharibə zonasındakı jurnalistlərin müdafiəsi ilə bağlı beynəlxalq hüququn tətbiqi məsələsi gündəmə gəlir. O zaman da müxtəlif açıqlamalar verildi, lakin nəticə etibarilə jurnalistlərin müharibə cinayətlərinin şahidi olduqları üçün hədəfə alındığı barədə şübhələr yarandı. Maraqlıdır ki, Qəzzada baş verən bu son hadisə, jurnalistlərin müharibə bölgələrində təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məsələsinin nə qədər aktual və həll olunmamış bir problem olaraq qaldığını göstərir. Keçmiş təcrübələrdən hansı dərslərin çıxarıldığı və ya çıxarılmadığı sualı burada da aktuallığını qoruyur.