İsrailin Hodeydaya Limanına Yeni Hücumlar
İsrail ordusu Yəmənin Hodeyda limanına yeni hava hücumları həyata keçirib. Hücumlar İsrailin və müttəfiqlərinin dron və raket hücumları üçün istifadə edilən əraziləri hədəf alıb. İsrailin müdafiə naziri İsrail Kats bazar ertəsi bildirib ki, ordu "əvvəllər hücum edilən terror infrastrukturunu bərpa etmək cəhdlərinə güclə cavab verir". İsrail hərbçiləri limanın silah daşınması üçün kanal rolunu oynadığını iddia edib.
Qırmızı Dənizdə Gərginlik Artır: Tərəflərin Mövqeyi
Şimali Yəmənin böyük hissəsinə nəzarət edən hərəkat daha sonra İsraildə, o cümlədən Ben Qurion hava limanı, Aşdod və Yaffada dron və raket hücumlarına görə məsuliyyəti öz üzərinə götürüb. Hərəkatın hərbi sözçüsü Yəhya Saree bəyanatında bildirib ki, bu zərbələr Hodeydaya edilən hücumlara və İsrailin Qəzzaya davamlı bombardmanına birbaşa cavabdır. O əlavə edib ki, "dron hücumu öz məqsədlərinə uğurla çatıb" və İsrail Qəzzaya qarşı hücumunu dayandırıb mühasirəni qaldırana qədər əməliyyatlar davam edəcək.
Regional Münaqişənin Yüksələn Dalgası
İsrailin 2023-cü ilin oktyabrında Qəzzada müharibəyə başlamasından bəri, Husilər Qırmızı dənizdəki dəniz yollarına bir neçə dəfə hücum edərək, fələstinlilərlə həmrəylik nümayiş etdirdiklərini bildiriblər. İsrail isə bu qrupun hədəflərinə, xüsusən də Yəmənə mal və yardımların əsas giriş nöqtəsi olan Hodeydada dəfələrlə zərbələr endirib. Kats qeyd edib ki, "onlar İsrail dövlətinə doğru raket atdıqları üçün ağır bədəl ödəyəcəklər."
Bu ayın əvvəlində Yunanıstana məxsus "Eternity C" gəmisinə hücuma görə məsuliyyəti öz üzərinə götürüblər; dənizçilik rəsmiləri bu hücum nəticəsində dörd nəfərin həlak olduğunu bildirib. Keçən may ayında Amerika Birləşmiş Ştatları bu qrup ilə beynəlxalq gəmiçiliyə qarşı hücumların azaldılması müqabilində bombardman kampaniyalarını dayandırmaq barədə razılıq əldə etmişdi. Lakin qrup bu razılaşmanın İsraillə bağlı əməliyyatlara şamil olmadığını açıqladı.
Oxucu Şərhləri
Bu kontekstdə, İsrailin hərbi hərəkətlərinin Yəmənin davamlı inkişafı ilə bağlı uzunmüddətli geosiyasi və iqtisadi nəticələrinin daha ətraflı təhlili zəruridir. Hərbi hədəflərin seçilmə meyarları və bu hədəflərin vurulmasının humanitar fəsadlarının azaldılması üçün hansı tədbirlərin görülməsi ilə bağlı açıq suallar qalır. Bəs regional sabitliyi təmin etmək və humanitar böhranı azaltmaq üçün hansı alternativ strateji yanaşmalar mümkündür?
2006-cı ildəki əməliyyatlar Livanda mülki əhalinin əhəmiyyətli dərəcədə zərər çəkməsinə və beynəlxalq tənqidlərə səbəb olmuşdur. Həmçinin, Livanın infrastrukturunun uzun müddətli bərpası üçün böyük maliyyə vəsaitlərinin ayrılması tələb olunmuşdur. Hodeydəyə edilən son hücumların da oxşar nəticələrə gətirib çıxarması ehtimalı var. Bu səbəbdən, İsrailin bu hərəkətinin həm qısamüddətli, həm də uzunmüddətli strateji nəticələrini dəqiq qiymətləndirmək vacibdir. Bəlkə də, daha mürəkkəb və hərtərəfli bir yanaşma daha səmərəli ola bilərdi. Məsələn, beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərini nəzərə alaraq, daha az dağıdıcı, ancaq eyni dərəcədə təsirli strategiyaların inkişaf etdirilməsinin faydası nədir?
İsrailin bu hərəkətlərinə alternativ yanaşma olaraq, beynəlxalq bir araşdırma komissiyası tərəfindən obyektiv qiymətləndirmənin aparılması, Yəməndəki hərbi fəaliyyətlərin nəticələrinin araşdırılması və bu bölgədə davamlı sülh üçün konstruktiv danışıqların təşkili təklif edilə bilər. Bu yanaşma, qarşılıqlı anlaşmaya və davamlı sülhə nail olmaq üçün daha səmərəli və etibarlı bir yol ola bilər. Komissiyanın tərkibinə münaqişənin bütün tərəflərindən nümayəndələr daxil edilməlidir ki, obyektiv və ədalətli bir nəticə əldə edilsin.
Lakin, gəlin məsələnin digər tərəfini də nəzərə alaq. İsrailin Hudeydə limanına hücumlarının Yəməndəki humanitar böhranı daha da ağırlaşdırmasının potensialı haqqında düşünmək lazımdır. Hudeydə limanı Yəmənin əhalisinin 80%-nin ərzaq və tibbi yardımlarının giriş nöqtəsidir. Bu hücumların Yəmənin həssas əhalisinin aclıq və xəstəliklərlə daha çox üzləşməsinə səbəb ola biləcəyi aydın görünür. Beləliklə, "terror infrastrukturunun bərpasına mane olmaq" məqsədi ilə aparılan hərbi əməliyyatların uzunmüddətli humanitar nəticələri, hətta əməliyyatın qısamüddətli hərbi məqsədlərindən daha ağır ola bilər. Bu əməliyyatın qlobal humanitar təsirləri və beynəlxalq hüquqla uyğunluğunu daha ətraflı təhlil etmək vacibdir.
Hudeyda limanının əhalisi və humanitar yardımlar üçün strateji əhəmiyyəti nəzərə alınmaqla, hərbi əməliyyatların mülki əhalinin təhlükəsizliyinə təsiri də ciddi bir narahatlıq doğurur. Əfqanıstan və İraqdakı əməliyyatlar, mülki zərərlərinin qarşısının alınması baxımından, əlverişli bir nümunə deyil. Bu baxımdan, İsrailin hərbi əməliyyatlarının hədəflərinin seçimi, mülki zərərlərin minimuma endirilməsi üçün atılan tədbirlər və bu tədbirlərin effektivliyi barədə daha ətraflı məlumat tələb olunur. Hazırkı vəziyyətin fərqliliyi, əgər varsa, bu tədbirlərin nə dərəcədə uğurlu olmasından asılıdır. Əks halda, tarixi təcrübə təkrarlanır və uzunmüddətli nəticələr, qısamüddətli hərbi uğurları kölgədə qoyur.
Problemə alternativ yanaşma olaraq, beynəlxalq bir araşdırma komitəsinin yaradılması, həm İsrailin hərəkətlərinin, həm də Husilərin hərəkətlərinin müstəqil və qərəzsiz şəkildə araşdırılması, hər iki tərəfin davranışlarını beynəlxalq hüquq normalarına uyğunluğunu müəyyən etmək üçün vacibdir. Bu cür araşdırma, gələcək konfliktlərin qarşısının alınması və sülh danışıqlarının aparılması üçün əsas təşkil edə bilər. Əgər hər iki tərəfin hərəkətlərində beynəlxalq hüquq pozuntuları aşkar olunarsa, uyğun tədbirlər görülməli və məsuliyyətə cəlb olunma mexanizmləri araşdırılmalıdır.
Şərh Yaz