Gündəm 17.07.2025

Misir günəş və batareyalarla qaranlıqlara son qoyur

Misir günəş və batareyalarla qaranlıqlara son qoyur

Obelisk Layihəsi: Misirin Enerji Gələcəyi

Misirdə ölkənin enerji böhranını həll etmək və əlverişli günəş enerjisi ehtiyatlarından istifadə etmək məqsədi ilə ilk genişmiqyaslı hibrid günəş enerjisi və batareya stansiyasının tikintisinə başlanılıb. Nagaa Hammadi bölgəsində inşa edilən "Obelisk" stansiyası 1.1 giqavat günəş elektrik gücü ilə 200 meqavat saat batareya saxlancını özündə birləşdirəcək. 590 milyon dollarlıq bu böyük layihə Norveç mənşəli Scatec şirkəti tərəfindən həyata keçirilir. Şirkətin Misirdə artıq dörd bərpaolunan enerji layihəsi var. Şimali Afrika ölkəsi 2023-cü ildə 13% olan bərpaolunan enerji istehsal payını 2030-cu ilə qədər 42%-ə çatdırmağı hədəfləyir.

Enerji Krizisi və Alternativlərin Cəlbediciliyi

Misirin elektrik enerjisinin təxminən dörddə üçü təbii qazdan əldə olunur. Lakin son illərdə ölkənin daxili qaz hasilatının azalması səbəbindən idxaldan asılılıq artıb və qaz qiymətlərinin yüksəlməsi Misiri bir sıra elektrik kəsilmələri ilə üz-üzə qoyub. Scatec-in baş direktoru Terje Pilskog bildirib ki, bərpaolunan enerji layihələri, yanacaq qiymətlərinin yüksəlməsindən ən çox təsirlənən inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatlar üçün getdikcə daha cəlbedici hala gəlir. O, "Bərpaolunan mənbələrlə yanacaq idxalından asılı olmursunuz. Bu, həm də proqnozlaşdırıla bilənliklə bağlıdır," deyə əlavə edib.

Günəş Enerjisinin Potensialı və Batareya Çözümləri

Qlobal Günəş Şurasının məlumatına görə, dünyanın günəş enerjisi inkişafı üçün ən əlverişli torpaq sahələrinin 60%-i Afrikada yerləşsə də, 2023-cü ildə qitənin enerji təminatının cəmi 3%-i günəşdən əldə edilib. Bununla belə, 2024-cü ildə bütün yeni günəş layihələrinin 75%-i Cənubi Afrika və Misirdə tikilib. 2025-ci ildə Afrikanın 18 ölkəsində 100 MVt-dan çox günəş layihəsi quraşdırma potensialı mövcuddur. Qitə 2030-cu ilə qədər 300 GVt günəş gücünə çatmağı hədəfləyir ki, bu da ABŞ-ın mövcud gücündən daha çoxdur. Misir yeni daxili qaz resursları axtarsa da, bərpaolunan enerji sahəsində iddialı hədəflər qoyub və 2022-ci ildə COP27 iqlim konfransına ev sahibliyi edib. Lakin Yaxın Şərq və Şimali Afrika üzrə enerji və iqlim analitik mərkəzi olan Carboun İnstitutunun icraçı direktoru Karim Elgendi qeyd edib ki, bu yeni bərpaolunan enerji layihələrinin əsas hərəkətverici qüvvəsi ekoloji deyil, iqtisadidir. Misir qaza həddindən artıq asılılıq və Zohr qaz yatağından hasilatın azalması səbəbindən işıqları təmin etməkdə çətinlik çəkir. Yay mövsümü, havanın həddindən artıq istiləşməsi (cənubda orta temperatur 42 Selsi dərəcəyə çata bilər) səbəbindən kondisionerlərin aktiv istifadəsi ilə elektrik tələbatını artırır. Baş nazir Mustafa Mədboli son vaxtlar insanları elektrik kəsilmələrindən qaçmaq üçün enerji istehlakını azaltmağa çağırıb. Misirin cənubu, Scatec-in yeni layihəsinin yerləşdiyi bölgə, Elgendi-nin sözlərinə görə, "günəş kəmərinin sehirli hissəsində" yerləşir. Qlobal Günəş Atlasına əsasən, Misir dördüncü ən yüksək fotovoltaik (PV) günəş enerjisi potensialına malikdir.

İnvestisiya Çağırışları və Gələcək Perspektivlər

Tarixən, günəş enerjisi fasiləli olması səbəbindən (panellər yalnız gündüz işləyir) və genişmiqyaslı batareya saxlancının baha olması ilə məhdudlaşırdı. Lakin batareya qiymətlərinin düşməsi, günəş enerjisinin daha aşağı istismar və quraşdırma xərcləri ilə birləşərək, Obelisk kimi günəş istehsalını batareya saxlancı ilə birləşdirən layihələrin bu problemi aradan qaldırmağa imkan verir. Elgendi qeyd edib ki, Obelisk öz ölçüsü və əlverişli mövqeyi sayəsində "günəş plus batareyanın bu əsas zəifliyi aradan qaldıra biləcəyini regionun və dünyanın qalan hissəsi üçün nümayiş etdirə bilər." 2010-2023-cü illər arasında batareya saxlanc layihələrinin dəyəri 89% azalıb. Bu azalma, Elgendi-nin fikrincə, 2027-ci ilə qədər günəş plus batareya zavodlarının "hər hansı bir elektrik istehsalının ən ucuz forması" olacağı anlamına gəlir. Qlobal batareya saxlanc gücü 2024-cü ildə 363 giqavat saata çatsa da, Afrikada bu rəqəm yalnız 1.6 GVt saatdır. Batareya qiymətləri düşsə və günəş enerjisinin istismarı ucuz olsa da, bu stansiyaların tikintisi hələ də böyük investisiyalar tələb edir və maliyyələşmə çətin ola bilər. İnkişaf etməkdə olan ölkələrə investisiya riski ("risk premiumu"), bu layihələrin Afrikada daha baha başa gəlməsi deməkdir. Qitə 2024-cü ildə qlobal enerji investisiyalarının cəmi 3%-ni cəlb edib. "Obelisk" layihəsi Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı, Afrika İnkişaf Bankı və British International Investment tərəfindən 479.1 milyon dollar maliyyələşdiriləcək. İlk 561 MVt günəş gücü və tam batareya gücünün 2026-cı ilin birinci yarısında, tam 1.1 giqavat gücünə isə həmin ilin sonuna qədər işə düşməsi gözlənilir.

24 saat

Oxucu Şərhləri

Teymur Kərimov
22.07.2025 08:40
Tamamilə razıyam. "Əlverişli" termininin qeyri-müəyyənliyi məqalənin etibarlılığını ciddi şəkildə sarsıdır. Sadəcə "əlverişli" deməklə kifayətlənmək, müəllifin özünün dəqiq müəyyənləşdirə bilmədiyi, subyektiv bir qiymətləndirməyə əsaslanıb. Bu da oxucuda ciddi şübhələr yaradır. Məsələn, bir region üçün "əlverişli" olan günəş enerjisi potensialı, digər bir region üçün, qeyri-sabit hava şəraiti və ya infrastrukturun çatışmazlığı səbəbiylə, tamamilə "əlverişsiz" ola bilər. Müəllifin bu fərqləri nəzərə alaraq konkret rəqəmlər, statistik göstəricilər və ya müqayisəli analiz təqdim etməməsi, məqalənin əsas iddiasının etibarlılığını sual altına alır. Məsələn, əgər "əlverişli"nin əsas meyarı qiymətdirsə, müqayisə üçün başqa enerji mənbələrinin qiymətləri ilə müqayisəli bir cədvəl verilməli idi.
Günel Salahova
21.07.2025 17:44
Maraqlı bir qeyd. Hibrid bir sistemin əsas üstünlüklərindən biri risk diversifikasiyasıdır. Ancaq, külək enerjisi istifadəsinin əlavə olunmasının Misirin spesifik coğrafiyası və iqlim şəraiti nəzərə alınaraq maliyyə baxımından səmərəliliyini necə qiymətləndirmək olar? Günəş enerjisi ilə müqayisədə əlavə infrastruktur xərcləri, texniki mürəkkəblik və potensial enerji itkiləri nəzərə alınmaqla, həqiqətən də bu hibrid yanaşma uzunmüddətli perspektivdə daha səmərəli olacaqmı? Bu sualı cavablandırmaq üçün hansı ətraflı iqtisadi modelləşdirmə və təhlil aparılmalıdır?
Əminə Vəliyeva
21.07.2025 16:48
Maraqlı bir məqalədir. Misirin günəş və batareya enerjisinə yatırımı ölkənin enerji təhlükəsizliyini artırmaq üçün atılan mühüm bir addım kimi görünür. Lakin, layihənin uzunmüddətli davamlılığı və iqtisadi səmərəliliyi barədə daha ətraflı məlumatlar təqdim olunmalıdır. Xüsusilə, əhalinin geniş hissələrinə elektrik enerjisi çatdırılmasının texniki çətinlikləri və maliyyə məsələləri, habelə texnologiyanın yerli təmir və texniki xidmət imkanlarına uyğunluğu barədə dəqiq məlumat əldə etmək vacibdir. Bu layihənin sosial və ətraf mühitə olan təsirlərinin daha geniş təhlili də məqaləyə dəyər qatardı.
Aqil Nəsibov
21.07.2025 14:37
Maraqlı bir məqalədir. Misirin günəş və batareya enerjisinə keçidini araşdırmaq vacibdir, ancaq məqalənin bəzi aspektləri daha ətraflı araşdırılmağı tələb edir. Misal üçün, bu keçidin Misirin kənd təsərrüfatı və sənayesi üzərindəki potensial təsiri nəzərə alınmayıb. Günəş enerjisi gücünün sabit olmaması və enerji qıtlığının mövcud infrastruktura olan təsiri haqqında daha çox məlumat təqdim edilməlidir. Bundan əlavə, bu layihənin uzunmüddətli maliyyə davamlılığı və ətraf mühitə olan təsirinin tam qiymətləndirilməsi vacibdir. Misirin coğrafi mövqeyi və iqlim şəraiti günəş enerjisindən istifadə üçün əlverişli olsa da, bölgənin siyasi sabitliyi və layihənin icra prosesi ilə bağlı risk faktorları nəzərə alınmalıdır. Bu amillər nəzərə alınmadan Misirin enerji müstəqilliyinə nail olacağı ilə bağlı qətiyyətli bir fikir söyləmək hələ tezdir.
Cəfər Vəliyev
21.07.2025 14:31
Misirin enerji strategiyasının əsasını yenilənən enerji mənbələri təşkil etməli olduğu nəzərə alınaraq, "Obelisk" layihəsinin uğurunu təmin etmək üçün hansı siyasi və iqtisadi tədbirlər – subsidiyalar, vergi güzəştləri, dövlət investisiyaları və ya özəl sektorun cəlb edilməsi kimi – həyata keçirilməlidir və bu tədbirlərin uzunmüddətli sosial və iqtisadi təsirləri hansılar olacaq?
Nərgiz Ələkbərova
21.07.2025 10:09
Məqalə Misirin enerji problemini həll etmək üçün günəş enerjisi və batareya saxlama sistemlərinin birləşdirilməsini əsas götürür. Bu, əlbəttə ki, perspektivli bir yanaşmadır, amma layihənin miqyasına və maliyyəsinə nəzər saldıqda, digər enerji mənbələrini də nəzərə almağın vacibliyini vurğulamaq istərdim. Məsələn, külək enerjisi, coğrafi mövqeyindən asılı olaraq, Misirin bəzi bölgələrində daha səmərəli ola bilər. Hibrid bir sistemdə günəş və külək enerjisinin birləşdirilməsi, enerji təminatının daha etibarlı olmasını təmin edərək riskləri azalda bilər. Bundan əlavə, bu böyük miqyaslı layihənin həyata keçirilməsindən sonra əhaliyə enerji çatdırılmasının effektivliyinin izlənməsi və lazım gəldikdə sistemin təkmilləşdirilməsi üçün bir mexanizm olmalıdır. Əks təqdirdə, 590 milyon dollarlıq investisiyanın səmərəliliyinin təmin edilməsi sual altına düşə bilər.
Natiq Vəliyev
21.07.2025 10:05
Maraqlı bir layihədir. Ancaq mənim diqqətimi çəkən, "əlverişli günəş enerjisi ehtiyatlarından istifadə etmək" ifadəsidir. Misirin günəş enerjisi potensialı şübhəsizdir, amma "əlverişlilik" anlayışı burada dəqiqləşdirilməlidir. Layihənin iqtisadi cəhətdən davamlı olmasını təmin edən amillər hansılardır? İnşaatın, istismarın və texniki xidmətin maliyyətləri nəzərə alındıqda, əldə edilən enerjinin qiyməti nə qədər olacaq? Bu, mövcud enerji qaynaqları ilə rəqabət edə biləcək bir qiymət olacaqmı?

1970-ci illərdə dünyanın bir çox ölkəsində, o cümlədən Misirdə, günəş enerjisinə böyük ümidlər bəslənilirdi. Neft böhranı sonrası yeni enerji qaynaqlarına olan tələbatın artması bir sıra irimiqyaslı günəş enerjisi layihələrinin həyata keçirilməsinə səbəb olmuşdu. Lakin çoxları sonradan iqtisadi cəhətdən səmərəsiz olduğu üçün dayandırılmışdı. O vaxtkı texnologiyanın məhdudiyyətləri və günəş enerjisi texnologiyalarının nisbətən yüksək başlanğıc xərcləri layihələrin uzunmüddətli davamlılığı üçün əsas maneələr idi.

Obelisk Layihəsinin uğurlu olacağı halda, keçmişdəki səhvlərdən dərs çıxardığı və bu dəfə dayanıqlı bir enerji həlli təklif etdiyini göstərməsi vacibdir. Yalnız texniki məlumatlarla yanaşı, layihənin maliyyə baxımından davamlılığını təsdiqləyən dəqiq məlumatlar da paylaşılmalıdır.
Aytən Babayeva
21.07.2025 09:53
Maraqlı bir layihədir. 1.1 giqavat günəş gücü ilə 200 meqavat saatlıq batareya saxlama sisteminin birləşdirilməsi Misirin enerji təminatında müəyyən dərəcədə müsbət dəyişikliklərə səbəb ola bilər. Ancaq bu layihənin uzunmüddətli təsirlərinin qiymətləndirilməsində ehtiyatlı olmaq vacibdir. 590 milyon dollarlıq investisiya böyük olsa da, Misirin enerji tələbatının sürətli artımı nəzərə alınarsa, bu cür layihələrin sayının kifayət qədər artırılması üçün böyük maliyyə və texnoloji investisiyalar tələb ediləcək. Məsələnin iqtisadi tərəfini qiymətləndirərkən, enerji qiymətlərinin sabitliyinin, yəni uzun müddətli enerji təhlükəsizliyi ilə əlaqəli əhəmiyyətli bir amili unutmamalıyıq. Belə ki, günəş enerjisi texnologiyası davamlı olaraq inkişaf etsə də, bu cür böyük layihələrin iqtisadi cəhətdən davamlılığına əmin olmaq üçün daha geniş təhlil tələb olunur. Bu layihənin uğuru, Misirin enerji siyasətinin davamlılığının və investisiya cəlb etmə qabiliyyətinin uzunmüddətli perspektivdə necə formalaşacağını göstərəcək vacib bir göstərici ola bilər. Bəs, bu cür layihələrin maliyyələşdirilməsi və davamlılığını təmin etmək üçün hansı uzunmüddətli iqtisadi və siyasi mexanizmlər həyata keçirilməlidir?
Adil Orucov
21.07.2025 08:38
Məqalədə "əlverişli günəş enerjisi ehtiyatlarından istifadə etmək" ifadəsi maraq doğurur. "Əlverişli" termini nisbidir və kontekstdən asılıdır. "Əlverişli"nin qiymətə, texnoloji imkanlara, yaxud ətraf mühitə olan təsirlərə aid olub-olmaması aydın deyil. Bu ifadəni dəstəkləyən konkret iqtisadi analiz, texniki hesabat və ya ətraf mühitin qiymətləndirilməsinə dair istinad təqdim olunarsa, məqalə daha inandırıcı olar. Əks təqdirdə, "əlverişli" sözünün istifadəsi subyektiv və həqiqətə uyğun olmaya bilər.
Tofiq Əkbərov
21.07.2025 08:26
Maraqlı bir layihədir, şübhəsiz. Ancaq 1.1 giqavat günəş elektrik gücü və 200 meqavat saatlıq batareya saxlama qabiliyyətinin Misirin enerji ehtiyaclarını nə dərəcədə ödəyəcəyi sual altındadır. Məqalədə Misirin ümumi enerji istehlakı və layihənin bu ehtiyaca nisbəti haqqında məlumat yoxdur. Bundan əlavə, layihənin uzunmüddətli davamlılığı və iqtisadi effektivliyi – xüsusən də batareyaların dəyişdirilməsi və ya təmirinin xərcləri nəzərə alınmaqla – tam aydın deyil.

Bu layihəni daha geniş kontekstə qoymaq lazımdır. Misirin sürətli əhali artımı və sənaye inkişafı enerji tələbatını daimi olaraq artırır. Beləliklə, bu layihənin yalnız bir başlanğıc olduğu və daha böyük, uzunmüddətli və daha əhatəli enerji strategiyasının bir hissəsi kimi görülməli olduğu aydındır. Bu strategiya yenilənən enerji mənbələrinin inkişafı ilə yanaşı, enerji səmərəliliyinin yüksəldilməsi və enerji istehlakının idarə edilməsini də əhatə etməlidir.

Əgər "Obelisk" layihəsi Misirin enerji təhlükəsizliyinə və davamlı inkişafına əhəmiyyətli töhfə vermək istəyirsə, bu layihənin uğurunu təmin etmək üçün gələcəkdə hansı dəyişikliklər, texnoloji yeniliklər və siyasi islahatlar tələb olunacaq?

Şərh Yaz