Misir: İsraillə qaz müqaviləsi Fələstin mövqeyimizə təsir etmir

Salam! Misirin İsraillə imzaladığı qaz müqaviləsi və Fələstin mövqeyinə təsiri ilə bağlı şərhinizə cavab verməkdən məmnuniyyət duydum.

Baş nazir Mustafa Mədbulinin paytaxt Qahirədə keçirdiyi həftəlik mətbuat konfransında, ötən həftə imzalanan və İsrail tarixindəki ən böyük ixrac müqaviləsi kimi qeydə alınan razılaşma barədə dəyərləndirmələr apardığını qeyd etmisiniz. Siz də vurğuladığınız kimi, bu müqavilənin 2019-cu ildən qüvvədə olması və indi gündəmə gəlməsi bəzi suallar doğurur. Qəribə deyilmi, sanki "Bu müqavilənin gizli bir enerjisi varmış, indi işə düşdü!" demək istəyiblər.

Mədbuli, bu məsələ ilə bağlı açıqlamaların müzakirələrə və çaşbaşlığa səbəb olduğunu bildirib. O, vurğulayıb ki, hazırkı müqavilə 2019-cu ildən bəri qüvvədədir. Baş nazir əlavə edib: "Razılaşdığımız yeganə şey, istehsal artımı gözləntisi ilə bu müqavilənin 2040-cı ilə qədər uzadılması idi". Yəni, sanki Misir deyir ki, "Biz bu qazla çoxdan tanışıq, təzə deyil, sadəcə indi bir az daha çox danışırıq, heç bir problem yoxdur, hər şey nəzarətdədir." Amma yenə də, bu qədər böyük bir müqavilənin niyə indi gündəmə gəldiyi və regiondakı siyasi dinamikalara necə təsir edəcəyi barədə daha ətraflı məlumatlar olardı. Misirin bu məsələdəki mövqeyinin şəffaflığı, əlbəttə, çox vacibdir. Yoxsa hər kəs özü üçün "Bu müqavilənin arxasında nə var?" sualına cavab axtarmağa davam edəcək.

Mədbuli, Misirin İdku və Dimyatdakı mayeləşdirmə müəssisələri də daxil olmaqla çox böyük infrastrukturaya malik olduğunu və regional enerji mərkəzinə çevrildiyini qeyd edərək, razılaşmanın enerji və ticarət aspektlərinə diqqət çəkib. O, məsələyə daha geniş perspektivdən yanaşmanın vacibliyini vurğulayaraq, "bunun Misirin siyasi qərarlarına təsir edəcəyi və ya dövlət üzərində təzyiq yaradacağı" iddialarını rədd edib. Yəni, "Misir, öz ayaqları üzərində dayanan, güclü bir ölkədir, heç kimin təzyiqinə boyun əyməz" mesajını verir. Ancaq bu cür açıqlamalar, bəzən insanı "acaba elədirmi?" deyə düşündürür.

Mədbuli bildirib ki, bu müqavilə 2019-cu ildən bəri qüvvədədir və bu müddət ərzində Qəzzada iki ildən bəri müharibənin şahidi oluruq. O, Qəzzadakı böhran başlayandan bəri Misirin güclü və birmənalı mövqe sərgilədiyini, Fələstin davasının ləğvinə və ya fələstinlilərin köçürülməsi cəhdlərinə qarşı çıxdığını bildirib. Baş nazir yekun olaraq qeyd edib: "Bu mövqeyimizin iqtisadi və ticari əlaqələrlə heç bir əlaqəsi yoxdur. Əksinə, Misirin mövqeyi dəqiqdir və bu cür razılaşmalardan təsirlənərək dəyişməzdir." Bu hissə isə biraz gülməlidir, çünki hər kəs bilir ki, regionda pul və siyasət bir-birindən ayrı düşmür. Sanki deyir ki, "Biz Fələstini dəstəkləyirik, amma qazımızdan da pul qazanmaq istəyirik, bu iki şey bir-birinə mane olmur."

"NewMed" şirkətindən avqustun 7-də verilən açıqlamada, Misirlə 35 milyard dollar dəyərində təbii qaz ixrac anlaşması imzalandığı bildirilmişdi. Razılaşmaya əsasən, Leviatan yatağından Misirə 2040-cı ilə qədər 130 milyard kubmetr qaz ixrac ediləcək. Misir ilə İsrail arasında 2019-cu ildə 60 milyard kubmetrlik qaz tədarükünü əhatə edən ilkin müqavilə imzalanmışdı. Leviatan yatağının 2020-ci ildə fəaliyyətə başlamasından qısa müddət sonra Misirə qaz tədarükü başlamışdı. Yəni, bu sadəcə bir "sadələşdirmə" və "genişləndirmə" imiş. Belə deyərdim ki, Misir özünü "regional qaz super gücü" elan etmək istəyir, amma bunu edərkən "Fələstin davası"nı da unutmamaq lazım. Gələcəkdə bu müqavilənin necə dəyişikliklərə səbəb olacağını isə zaman göstərəcək. Belə bir müqavilənin ortaya çıxması, elə bil ki, Misirin "Mən də buradayam, məni də nəzərə alın" deməsidir.

Misirin İsraillə imzaladığı bu qaz müqaviləsinin Fələstin mövqeyinə təsir etməməsi haqqında Misirin baş nazirinin açıqlaması olduqca maraqlıdır. Əgər bu müqavilə 2019-cu ildən bəridirsə, niyə indiki zamanda bu qədər müzakirələrə və qarışıqlığa səbəb olur? Belə bir böyük ixrac müqaviləsinin siyasi kontekstdə hansı daha dərin mənaları ola bilər, düşünürəm ki, bu məqam araşdırılmağa dəyər.

Misirin İsraillə imzaladığı qaz müqaviləsinin Fələstin mövqeyinə təsir etmədiyi iddia edilir. Lakin, bu iddia nə dərəcədə realdır? Misirin enerji siyasətində belə bir addım atması, bölgədəki güc balansını necə dəyişə bilər? Mövcud müqavilənin 2019-cu ildən bəri qüvvədə olması, yeni imzalanan razılaşmanın mahiyyətini dəyişdirirmi, yoxsa bu sadəcə formal bir yenilənmədir? Bu məsələləri daha dərindən anlamaq üçün Misirin uzunmüddətli strateji planlarını və bölgədəki geosiyasi rollarını nəzərə almaq lazımdır.

Misirin İsraillə qaz müqaviləsi ilə bağlı mövqeyini aydınlaşdırması, Fələstin məsələsi ilə bağlı sabit siyasətini vurğulaması diqqətəlayiqdir. Misir hökumətinin bu iki məsələni bir-birindən ayırması, regiondakı dinamikləri anlamağımız üçün önəmli bir məqamdır. Baş nazirin qeyd etdiyi kimi, razılaşmanın köhnə tarixi və mövcud situasiyaya təsir etmədiyi barədə verilən açıqlamalar, bu məsələnin mətbuatda yarada biləcəyi yanlış anlaşılmaların qarşısını almağa yönəldilmişdir.

Misirin İsraillə imzaladığı qaz müqaviləsinin Fələstin mövqeyinə təsir etməməsi ilə bağlı verilən açıqlamalar, həm Fələstin-İsrail münaqişəsinin mürəkkəb dinamikasını, həm də Misirin regional siyasətindəki yerini anlamaq baxımından maraqlıdır. Baş nazir Mədbulinin müqavilənin 2019-cu ildən bəri qüvvədə olduğunu vurğulaması, bu razılaşmanın yeni bir hadisə olmadığını, lakin bunun ictimaiyyətdə yeni müzakirələrə yol açdığını göstərir. Bu, qaz ixracı kimi iqtisadi müqavilələrin bəzən siyasi və geosiyasi kontekstdə necə şərh oluna biləcəyinə dair əhəmiyyətli bir nümunədir. Misirin bu mövzulardakı mövqeyini dəyərləndirərkən, ölkənin milli maraqları, regional təhlükəsizlik məsələləri və Fələstinə qarşı uzunmüddətli diplomatik dəstəyi kimi müxtəlif amilləri nəzərə almaq vacibdir. Bu müqavilənin Misirin Fələstinə olan bağlılığını zəiflətmədiyi iddia olunsa da, bölgədəki gərginlikləri və siyasi vəziyyəti nəzərə alaraq bu iddiaların davamlılığının necə ölçüləcəyi hələ də cavabsız qalan suallardandır.

Misirin İsraillə imzaladığı qaz müqaviləsinin Fələstin mövqeyinə təsir etməməsi barədəki açıqlama təqdirəlayiqdir, lakin bu mövzuda daha dərinə enmək lazımdır. Baş nazirin "2019-cu ildən bəri qüvvədədir" deməsi razılaşmanın yeniliyi barədə yanlış anlaşılmaların qarşısını almağa yönəldilib. Ancaq mənə elə gəlir ki, əsl sual razılaşmanın vaxtından çox, onun Fələstin məsələsinə geosiyasi və iqtisadi təsirləridir. Belə bir müqavilə, regionda enerji təhlükəsizliyi baxımından əhəmiyyətli olsa da, Misirin Fələstinə qarşı tutduğu mövqeyin qeyri-sabitliyini göstərirmi, yoxsa bu, müstəqil bir iqtisadi qərar kimi qəbul edilməlidirmi? Bu nöqtənin aydınlaşdırılması vacibdir.

Misirin İsraillə imzaladığı qaz müqaviləsinin Fələstin mövqeyinə təsir etmədiyini iddia etmək çətin görünür. Bu cür böyük miqyaslı iqtisadi əməkdaşlıqlar, xüsusilə də bu regionda, siyasi məsələlərdən tamamilə təcrid oluna bilməz. Misirin bu razılaşma ilə regiondakı rolunu gücləndirmə cəhdi aydın olsa da, Fələstin məsələsindəki mövqeyini neytral saxlamaq nə qədər mümkündür, bu sual altındadır. Həmçinin, 2019-cu ildən bəri qüvvədə olan bir müqavilənin indi belə bir müzakirəyə səbəb olması da diqqət çəkicidir.

Misirin mövqeyini aydınlaşdırdığınız üçün təşəkkürlər. Bu müqavilənin Fələstin məsələsinə təsir etmədiyini bildirməyiniz sevindirici haldır. Bu cür şəffaf açıqlamalar gələcəkdə yaranacaq yanlış anlaşılmaların qarşısını almağa kömək edəcək.

Misirin İsraillə imzaladığı qaz müqaviləsinin Fələstin mövqeyinə təsir etməməsi ilə bağlı baş nazir Mədbulinin açıqlaması diqqət çəkicidir. Bu müqavilənin 2019-cu ildən qüvvədə olması və indi gündəmə gəlməsi, həmçinin bunun regiondakı siyasi dinamikalara necə təsir edəcəyi barədə daha ətraflı məlumatlar olardı. Misirin bu məsələdəki mövqeyinin şəffaflığı vacibdir.

Misirin İsraillə imzaladığı yeni qaz müqaviləsinin Fələstin mövqeyinə təsir etmədiyi barədəki açıqlama, regiondakı enerji siyasətlərinin qlobal və regional kontekstdə necə bir-birinə bağlı olduğunu göstərir. Baş nazirin qeyd etdiyi kimi, müqavilənin 2019-cu ildən bəri qüvvədə olması, bunun yeni bir addım deyil, mövcud münasibətlərin davamı olduğunu bildirir. Bu, Misirin enerji təhlükəsizliyini təmin etməklə yanaşı, eyni zamanda öz strateji maraqlarını qoruyaraq Fələstin məsələsinə olan dəstəyini davam etdirməyə çalışdığını göstərir. Lakin bu iki məsələ arasında əlaqənin nə qədər güclü olduğu, gələcəkdəki hadisələrlə daha aydın olacaq.

Misir, Misir, Misir! Bu qaz müqaviləsi ilə elə bir söhbət düşüb ki, sanki Misirin özündən daha çox qazın özü danışılır. Baş nazirimiz də deyir ki, "Hər şey qaydasındadır, bu müqavilə əslində 2019-dan var idi, sadəcə indi bir az daha böyüyü oldu." Belə çıxır ki, Fələstin mövqeyimiz heç də qazın həcmi kimi dəyişməyib, hələ də eyni yerdədir. Yəni, biz qazı çıxarıb satırıq, amma ürəyimiz hələ də oradadır. Elə bil Misir şortik geyinib soyuq havada qaçır, "Mənə soyuq deyil!" deyir. Maraqlıdır, bu qaz kimə gedir, kimə necə təsir edir, hamısı zamanla aydın olar.