Moskvada strateji görüş: Putin və BƏƏ Prezidenti Bin Zayed ikili əlaqələri müzakirə etdi

Moskvada keçirilən bu strateji görüş, doğrudan da beynəlxalq münasibətlər kontekstində mühüm suallar doğurur. "BƏƏ BİZİM ÜÇÜN DOST ÖLKƏDİR" ifadəsi, sadəcə bir xoşməramlılıq jestindənmi ibarətdir, yoxsa Rusiya dəyişən qlobal düzəndə BƏƏ ilə daha dərin, strateji bir tərəfdaşlıq qurmağı hədəfləyir? Keçmişdə siyasi əlaqələr daha çox ideoloji bir zəmində formalaşırdısa, bu gün BƏƏ və Rusiya arasındakı münasibətlər, çoxqütblü bir dünyada çeviklik və fərqli strategiyaların ön plana çıxdığını göstərir. Enerji bazarı kimi sahələrdəki əməkdaşlıq, xüsusilə də qlobal sanksiyalar fonunda, bu "dostluğun" əslində hansı məqsədlərə xidmət etdiyini daha da maraqlı edir. Bu məsələ ilə bağlı sizin fikirləriniz nədən ibarətdir?

Məqalədə "Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri BİZİM ÜÇÜN DOST ÖLKƏDİR" ifadəsinin qeyd olunması diqqətəlayiqdir. Şərh müəllifinin də qeyd etdiyi kimi, bu "dostluğun" konkret əsasları barədə əlavə məlumatın olmaması, ifadənin diplomatik jest kimi qəbul edilməsinə səbəb ola bilər. Lakin, tərəflər arasındakı strateji maraqların və əlaqələrin daha dərin anlaşılması üçün bu münasibətləri şərtləndirən konkret amillərin araşdırılması vacibdir.

Məqalədəki məlumata görə, Putin və Bin Zayedin Moskvada keçirilən görüşü təxminən 3 saat davam etmiş və ikitərəfli əlaqələrin müxtəlif sahələri müzakirə edilmişdir. Xüsusilə, iqtisadiyyat, ticarət və investisiya sahələrində əlaqələrin inkişaf etdiyi, qarşılıqlı investisiya həcminin artdığı vurğulanmışdır. Putin, Rusiyanın Əmirliklərə investisiyalarının onların Rusiyaya yatırımlarından iki dəfə çox olduğunu qeyd etmişdir. Bu rəqəmlər, iki ölkə arasındakı iqtisadi əlaqələrin mövcudluğunu göstərir.

Digər tərəfdən, ikitərəfli ticarət dövriyyəsinin 11 milyard 500 milyon dollara çatması və BƏƏ ilə Avrasiya İqtisadi İttifaqı (Aİİ) arasında ticarət dövriyyəsinin 30 milyard dollara yüksəlməsi, həmçinin bu rəqəmlərin gələcəkdə ikiqat artırılması hədəfi, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin Rusiya üçün strateji tərəfdaş ola biləcəyi ehtimalını gücləndirir. Beynəlxalq təhlükəsizlik və müxtəlif beynəlxalq platformalarda (BMT, BRİKS) əməkdaşlıq məsələləri də strateji maraqların ortaq nöqtələrini göstərir.

Bu baxımdan, "dost ölkə" ifadəsi, yalnız simvolik bir məna kəsb etməklə yanaşı, real iqtisadi, siyasi və strateji maraqların mövcudluğunu da ifadə edə bilər. Bu münasibətlərin yalnız sözdə deyil, həm də real tərəflərinin olduğunu göstərən bu kimi nümunələr, tərəflər arasındakı əlaqələrin tam mənzərəsini anlamağa kömək edir.

Salam, dəyərli şərhçi! Məqalədəki "dost ölkə" ifadəsini eşidəndə, ağlıma ilk gələn Rusiya ilə BƏƏ-nin qonşu olub-olmadığı oldu. Görünür, bu "dostluq" o qədər dərindir ki, hətta coğrafiyanı da aşır! 😉 Bəli, sanksiyalar məsələsi həqiqətən də maraqlıdır. Bəlkə də Putin də "Görəsən bu BƏƏ dediyimiz ölkənin banklarına heç olmasa bir-iki dollarlıq sanksiya tətbiq oluna bilər mi?" deyə düşünürdü görüşdə. Kim bilir, bəlkə də gələcəkdə "Qlobal Dostluq Sülh Mükafatı" təsis olunsa, ilk laureatları bu iki lider olar. Hər halda, Moskvada baş tutan bu görüş, diplomatiyanın hansı maraqlı və qeyri-adi yollara saplana biləcəyini bir daha göstərdi. Təşəkkürlər, maraqlı məqalə və düşüncəli şərh üçün!

Təqdim etdiyiniz təhlil olduqca dərin və düşünülmüşdür, xüsusilə də Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin Rusiya ilə əlaqələrini tarixi kontekstdə və mövcud qlobal geosiyasi vəziyyətlə əlaqələndirməyiniz təqdirəlayiqdir. Lakin, məqalənin əsas diqqət mərkəzində olan "Moskvada strateji görüş" məqamını bir qədər kənara qoyduğunu düşünürəm. Məqalənin müəllifi görüşün keçirildiyi yerə, yəni Moskvaya xüsusi diqqət yetirərək, bu görüşün Rusiya paytaxtında baş tutmasının özünün yaratdığı əlavə siyasi məna və əhəmiyyətə toxunmalı idi. Məsələn, Putinin beynəlxalq arenada müəyyən təzyiqlərlə üzləşdiyi bir dövrdə, belə yüksək səviyyəli bir görüşün Moskvada baş tutması, onun üçün xüsusi bir əhəmiyyət kəsb edir. Bu, Rusiyanın daxili siyasi vəziyyəti və onun beynəlxalq imici baxımından da əhəmiyyətlidir. Başqa bir məqam da, bu görüşün Rusiya-BƏƏ münasibətlərinin yalnız iki tərəfli deyil, eyni zamanda Rusiyanın daxili siyasətinə və onun qlobal mövqeyinə necə təsir etdiyi məsələsinin də dərinləşdirilə bilməsidir. Ümumilikdə, şərhiniz çox dəyərlidir, ancaq mənə elə gəlir ki, məqalənin özəlliklə "Moskvada" hissəsi bir qədər daha geniş təhlil edilə bilərdi.

Putin və Bin Zayed arasındakı görüş, əlbəttə ki, regional və beynəlxalq münasibətlər baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. "BƏƏ BİZİM ÜÇÜN DOST ÖLKƏDİR" ifadəsi diqqəti cəlb edir və bu da maraqlı bir sual doğurur: Bu "dostluq" sadəcə diplomatik bir jestmidir, yoxsa Rusiya, dəyişən qlobal düzəndə BƏƏ ilə daha dərin strateji tərəfdaşlıq qurmaq niyyətindədir? Keçmişdə SSRİ-Misir münasibətləri ideoloji əsaslara söykənirdisə, bugünkü BƏƏ-Rusiya əlaqələri daha çox çoxqütblü bir dünyada çeviklik və fərqli strategiyalarla xarakterizə olunur. Bu yeni dönəmdə, enerji bazarı kimi sahələrdəki əməkdaşlığın, xüsusilə də qlobal sanksiyalar kontekstində hansı rolu oynayacağı sual doğurur. Bu mövzuda sizin düşüncələrinizi də eşitmək maraqlı olardı.

Putin və Bin Zayed arasında baş tutan bu görüş, əlbəttə ki, beynəlxalq münasibətlərin dinamikasına dair maraqlı bir nümunədir. Bu görüşü keçmişdəki analoji durumlarla müqayisə etmək, mövcud siyasi mənzərəni daha yaxşı anlamağa kömək edə bilər. Məsələn, keçmişdə də Rusiya, özünün strateji maraqlarını qorumaq və beynəlxalq təcridə qarşı durmaq üçün müxtəlif ölkələrlə, xüsusilə də neft hasil edən regionlardakı dövlətlərlə əlaqələrini gücləndirməyə çalışıb. Bu cür görüşlər adətən enerji məsələləri, hərbi-texniki əməkdaşlıq və regional təhlükəsizlik kimi məsələləri əhatə edib.

Lakin bu günün şəraiti bir neçə mühüm cəhətdən fərqlənir. Əvvəla, hazırkı qlobal siyasi vəziyyət, Ukraynadakı müharibənin təsiri altında daha mürəkkəbdir. Qərb ölkələrinin Rusiyaya tətbiq etdiyi sanksiyalar, Moskvaya qarşı beynəlxalq təzyiqi artırıb. Belə bir şəraitdə BƏƏ kimi bir dövlətin Rusiya ilə strateji əlaqələrini davam etdirməsi, Moskva üçün diplomatik və iqtisadi dəstək mənasını kəşf edir. Digər tərəfdən, BƏƏ-nin özü də qlobal qüvvələr tarazlığında öz mövqeyini gücləndirmək, müxtəlif tərəflərlə əlaqələrini balanslaşdırmaq siyasəti yürüdür.

Bu parallelin bizə verdiyi dərs ondan ibarətdir ki, beynəlxalq münasibətlərdə dövlətlər, xüsusilə də qeyri-qərbi mərkəzlər, öz milli maraqlarını önə çəkərək, müxtəlif qütblərlə əlaqələrini davam etdirməyə meyllidirlər. BƏƏ-nin Rusiya ilə sıx əlaqələri, bu dövlətin xarici siyasətindəki pragmatik yanaşmasını və geosiyasi mənzərədə özünü mövqeləndirmə strategiyasını göstərir. Keçmişdə də bu cür "balanslaşdırma" siyasəti mövcud idi, ancaq Ukraynadakı müharibənin yaratdığı yeni geopolitik reallıqlar bu cür münasibətlərin əhəmiyyətini daha da artırıb. Bu cür görüşlərin təkcə iki ölkənin münasibətləri kontekstində deyil, həm də daha geniş regional və qlobal kontekstdə dəyərləndirilməsi vacibdir. Bu, BƏƏ-nin Rusiyadan hansı diplomatik və ya iqtisadi dividendlər əldə etməyi hədəflədiyini və yaxud Rusiyanın bu əməkdaşlıqdan hansı məqsədlərlə faydalanmağa çalışdığını anlamağa kömək edər.

Putin və Bin Zayed arasındakı bu görüş, şübhəsiz ki, regional və beynəlxalq münasibətlər baxımından əhəmiyyətlidir. Xüsusilə, "BƏƏ BİZİM ÜÇÜN DOST ÖLKƏDİR" ifadəsi diqqət çəkir. Bu cür "dostluq" və strateji tərəfdaşlıq bəyanatları, xüsusilə də qlobal miqyasda güc mərkəzləri dəyişərkən, tarixən müxtəlif xarakterli və nəticəli olmuşdur.

Məsələn, Soyuq Müharibə dövründə, SSRİ-nin Misir ilə güclü bir "dostluq" və hərbi-siyasi müttəfiqlik münasibəti mövcud idi. SSRİ Misirə böyük miqdarda silah-sursat, texnika və hərbi təlim yardımı göstərirdi. Lakin bu "dostluğun" özünəməxsus məhdudiyyətləri var idi və Misirin milli maraqları ilə SSRİ-nin strateji maraqları zaman-zaman toqquşurdu. Misir, öz suverenliyini qorumaqla yanaşı, həm də Qərb dövlətləri ilə diplomatik və iqtisadi əlaqələrini tamamilə kəsmirdi. Nəticədə, bu "dostluq" Misirin tamamilə bir qütbə bağlılığından daha çox, Sovet İttifaqının regional təsirini artırma strategiyasının bir hissəsi kimi dəyərləndirilirdi.

Bu gün BƏƏ-nin Rusiya ilə "dostluq" münasibətlərinə baxarkən, keçmişdəki bu cür nümunələrdən dərslər çıxarmaq olar. O dövrki Misir-SSRİ münasibətlərindən fərqli olaraq, BƏƏ daha çox çoxqütblü dünya nizamına uyğunlaşmış bir dövlətdir. Onlar həm Rusiya, həm də Qərb ölkələri ilə strateji tərəfdaşlıq yaratmağa çalışırlar. Bu, beynəlxalq münasibətlərdə daha çevik və çoxşaxəli bir yanaşmadır.

Burada verilə biləcək əsas sual odur ki, Putin administrasiyasının BƏƏ-ni "dost ölkə" adlandırması, Sadəcə diplomatik jestdirmi, yoxsa Rusiyanın BƏƏ ilə mövcud olan qlobal iqtisadi və siyasi şəraitdə yeni, dərin və strategik bir tərəfdaşlıq yaratmaq niyyətini ifadə edirmi? Keçmişdəki SSRİ-Misir "dostluğu" daha çox ideoloji və qütbləşmiş bir dünyada reallaşmışdı. Bu gün isə, qlobal iqtisadi inteqrasiyanın və regional güc balansının dəyişkənliyi fonunda, bu cür münasibətlərin mahiyyəti və nəticələri daha fərqli ola bilər. Məsələn, BƏƏ-nin Rusiya ilə enerji bazarındakı əməkdaşlığı, Ukraynadakı müharibə səbəbindən Qərbin Rusiyaya tətbiq etdiyi sanksiyalar fonunda necə bir rol oynayacaq? Bu, gələcəkdə daha aydın olacaq.

Bu görüş, şübhəsiz ki, beynəlxalq münasibətlərin cari dinamikasını əks etdirir. Xüsusilə, Rusiya və Körfəz ölkələri arasındakı əlaqələr tarixi boyu fərqli mərhələlərdən keçib. Məsələn, Sovet İttifaqı dövründə bu münasibətlər daha çox ideoloji xarakter daşıyırdı və bəzi ərəb ölkələrinin SSRİ ilə yaxınlaşması, digərlərinin isə Qərbə meyl etməsi ilə xarakterizə olunurdu. Soyuq müharibənin bitməsindən sonra isə, Rusiya iqtisadi əməkdaşlığa daha çox önəm verməyə başladı.

Bu kontekstdə, BƏƏ kimi bir ölkənin "dost ölkə" kimi xarakterizə edilməsi, Rusiyanın geosiyasi tərəfdaşlıqlarını yenidən formalaşdırdığını göstərir. Belə bir "dostluğun" təməlində hansı konkret iqtisadi və ya siyasi maraqların durduğunu, həmçinin bu əlaqələrin regional sabitlik üçün nə kimi təsirlərinin olacağını anlamaq vacibdir. Bu günkü yanaşma, əsasən təcrübi faydalara və qarşılıqlı maraqlara söykənir ki, bu da əvvəlki ideoloji baxışlardan fərqlənir. Bu fərq, liderlərin görüşündə "müxtəlif sahələrdəki əlaqələrin" müzakirə edilməsində də özünü göstərir.

Məqalə Rusiya ilə BƏƏ arasındakı münasibətlərin "strateji" xarakterini vurğulayır, lakin bu stratejinin tərəflərin hər biri üçün nə demək olduğu barədə daha ətraflı məlumata ehtiyac var. Xüsusilə, Rusiyanın Avropadan təcrid olunması şəraitində BƏƏ kimi bir tərəfdaşla əlaqələri gücləndirməsinin strateji məqsədləri arasında hansı məqamların prioritet təşkil etdiyi aydın deyil. Məqalədə daha çox diqqət yetirilə biləcək məqam, hər iki ölkənin regional güc balansında oynadığı rolu və bu görüşün qlobal geosiyasi mənzərəyə təsiri haqqında ola bilərdi. Məsələn, BƏƏ-nin Rusiyaya qarşı tətbiq olunan sanksiyalar fonunda özünün maliyyə və iqtisadi maraqlarını necə qoruduğu və bu münasibətlərin bölgədəki digər aktörlara (məsələn, İran, Türkiyə, Səudiyyə Ərəbistanı) necə təsir etdiyi analiz edilə bilərdi.

Bu görüş, xüsusilə Rusiyanın beynəlxalq arenadakı təcrid olunma cəhdlərinə qarşı mübarizə apardığı bir dövrdə, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin strateji əhəmiyyətini vurğulayır. Tarixə nəzər saldıqda, oxşar bir vəziyyət 1970-ci illərdə Soyuq Müharibə dövründə Sovet İttifaqının bəzi qeyri-blok ölkələri ilə sıx münasibətlər qurma cəhdlərinə bənzəyir. O dövrdə də Sovet İttifaqı, öz siyasi təsirini artırmaq və Qərbə qarşı bir denge yaratmaq məqsədilə Asiya və Afrika ölkələri ilə əlaqələrini gücləndirirdi.

Lakin indiki vəziyyətdəki əsas fərqlilik, müasir dövrün qlobal iqtisadiyyətinin və xüsusilə enerji bazarının mövcudluğu ilə bağlıdır. Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin Avropa İttifaqının enerji təchizatı ilə əlaqədar Rusiya ilə razılığa gəlməsi və ya koordinasiya etməsi, keçmişdəki Soyuq Müharibə dövrü ilə müqayisədə fərqli bir dinamika yaradır. O dövrdə əsas mübarizə ideoloji idi, indi isə daha çox iqtisadi və geosiyasi maraqlar ön plandadır. Bu müqayisədən çıxarılan dərslərin biri, böyük dövlətlərin müttəfiqlərini strateji olaraq necə seçdikləri və bu münasibətlərin zamanla necə dəyişə biləcəyidir. BƏƏ-nin Rusiya ilə mövcud əlaqələri, onların öz milli maraqlarını qorumaq üçün necə manevr etdiyini göstərir. Sual olunur: bu strateji tərəfdaşlığın Rusiyanın beynəlxalq münasibətlərindəki mövqeyinə təsiri nə qədər real ola bilər?

Putin və Bin Zayed arasında baş tutan görüş, regional güclər arasındakı dinamikaların dəyişdiyini göstərir. Əvvəlki illərdə Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin xarici siyasəti daha çox Qərb ölkələri ilə müəyyən bir harmoniya daxilində tənzimlənərkən, son dövrlərdə bu ölkənin həm Rusiya, həm də Çin kimi Qərblə rəqabət aparan güclərlə əlaqələrini gücləndirməsi diqqət çəkir. Bu strategiya, regionda enerji, maliyyə və müdafiə sahələrində yeni tərəfdaşlıqlar qurmaq və eyni zamanda Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin xarici siyasətindəki müstəqilliyini vurğulamaq məqsədi daşıyır.

Putin-Bin Zayed görüşünün 3 saat davam etməsi, tərəflərin əlaqələrə verdiyi önəmi və müzakirə edilən məsələlərin əhəmiyyətini təsdiqləyir. Bu təkcə iki ölkənin ikitərəfli münasibətlərini deyil, həm də regional güc balansını və beynəlxalq siyasi təsirləri dəyişdirə biləcək strateji bir razılaşmanın əsaslarını qoya bilər. Digər tərəfdən, BƏƏ-nin Rusiya ilə əməkdaşlığının genişlənməsi, Qərb ölkələrinin sanksiyalarla üzləşdiyi bir dövrdə Rusiyanın diplomatik və iqtisadi izolyasiyasını qismən aradan qaldırmağa kömək edə bilər.

Rusiyanın "BƏƏ bizim üçün dost ölkədir" ifadəsi, son dövrlərdə bir çox Qərb ölkəsinin Rusiyaya qarşı tətbiq etdiyi sərt mövqedən fərqli bir yanaşmadır. Bu, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin bir tərəfdən dərinləşən geosiyasi parçalanmadan faydalanmağa çalışdığını və digər tərəfdən də öz milli maraqlarını qorumaq üçün müstəqil siyasət yürütdüyünü göstərir.

Bu cür çoxqütblü əməkdaşlıqlar beynəlxalq münasibətlər sistemində hansı dəyişikliklərə yol aça bilər?

Bu məqalədə "Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri BİZİM ÜÇÜN DOST ÖLKƏDİR" ifadəsi diqqətimi çəkdi. Məqalədə bu "dostluğun" hansı xüsusi əsaslara dayandığına dair əlavə məlumat verilmir. Mümkündür ki, bu ifadə siyasi və ya diplomatik bir jest olaraq işlədilib. Lakin, tərəflər arasındakı real münasibətlərin və strateji maraqların daha dərin şəkildə anlaşılması üçün, BƏƏ-nin Rusiya üçün “dost ölkə” olmasını şərtləndirən konkret amillər haqqında daha ətraflı məlumat və ya bu fikri dəstəkləyən nümunələr görmək istərdim. Bu, münasibətlərin yalnız sözdə deyil, real tərəflərini də anlamağa kömək edərdi.

Məqalə, Rusiya və BƏƏ liderləri arasında keçirilən görüşün əhəmiyyətinə diqqət çəkir. Bu görüş, regionda güc balansının dəyişkənliyi kontekstində xüsusilə maraqlıdır. Putin'in BƏƏ-ni "dost ölkə" adlandırması, bu əlaqələrin strateji dərinliyini göstərir. Lakin, bu "dostluğun" əsl mahiyyəti və hansı məqamlarda prioritetlərin üst-üstə düşdüyü barədə daha dərin təhlilə ehtiyac var. Məsələn, BƏƏ-nin Ukrayna müharibəsi fonunda Rusiyaya qarşı beynəlxalq təzyiqlərə necə yanaşdığı, xüsusilə sanksiyalarla əlaqədar mövqeyi məsələsi daha aydın işıqlandırılmalıdırmı? Belə bir görüşün təfərrüatları, qlobal siyasətdəki mövcud çətinlikləri və yeni ittifaqların formalaşmasını anlamaq baxımından əhəmiyyət kəsb edir.

Putin'in Birləşmiş Ərəb Əmirliklərini "dost ölkə" adlandırması, Rusiyanın beynəlxalq arenadakı təcrid vəziyyətini nəzərə alsaq, anlaşılandır. Lakin bu cür "dostluq" çərçivəsi, Rusiyanın Qərb ölkələri tərəfindən sanksiyalarla üzləşdiyi bir vaxtda, BƏƏ-nin bu əlaqələrdən necə faydalandığı və ya gələcəkdə Rusiya siyasətlərinə təsir edə biləcək məqamlar olub-olmadığı sualını da ortaya qoyur. Həmçinin, bu cür strateji əlaqələrin konkret hansı sahələrdə inkişaf etdirildiyinə dair daha ətraflı məlumatların verilməsi, cəmiyyətin məlumatlılığını artırardı.

Putin və Bin Zayed arasında baş tutan bu görüş, hər iki ölkənin regional və qlobal siyasətdəki mövqelərini gücləndirməyə çalışdığı bir dövrə təsadüf edir. Xatırladaq ki, bir neçə il əvvəl, Rusiya da analoji şəkildə Asiya ölkələri ilə münasibətlərini dərinləşdirməyə önəm verirdi. Həmin dövrdə də Rusiya, xüsusilə Asiya İttifaqı ilə strateji tərəfdaşlıqlar quraraq Qərblə olan gərginliyini tarazlamağa çalışırdı.

Bu gün Rusiya və BƏƏ arasındakı görüş, o dövrki Asiya istiqamətli siyasətlə paralellər daşıyır. Əsas fərq isə hədəflərin miqyasındadır. Əgər keçmişdə Rusiya Asiya ölkələri ilə daha çox ikitərəfli münasibətlərə fokuslanırdısa, hazırkı strategiyada BƏƏ-nin vasitəsilə regional "üçüncü qüvvə" rolunu oynama potensialı daha önə çıxır. Bu kontekstdə "dost ölkə" ifadəsi, sadəcə diplomatik xarakterli bir tərifdən çox, qarşılıqlı maraqlar əsasında qurulan strateji əməkdaşlığın göstəricisi kimi qəbul edilə bilər. Bu cür münasibətlər, həm Rusiyanın beynəlxalq təcridini azaltmağa, həm də BƏƏ-nin öz təsir dairəsini genişləndirməsinə xidmət edir. Belə bir əməkdaşlığın uzunmüddətli dayanıqlılığı, tərəflərin qarşılıqlı tələbatlarının nə qədər uzlaşdığına bağlı olacaqdır.