NASA Yer kürəsinin qaraldığını açıqladı

NASA-nın yeni araşdırması Yer kürəsinin 2001-ci ildən bəri daha da qaraldığını və bununla da planetin kosmosa daha az günəş işığı əks etdirdiyini ortaya çıxarıb. Bu, iqlim üçün böyük nəticələrə səbəb ola biləcək əhəmiyyətli bir dəyişiklikdir. NASA-dan Norman Loeb-in rəhbərlik etdiyi qrupun fikrinə görə, Şimal Yarımkürəsi Cənub Yarımkürəsindən daha sürətlə qaralır. Bu isə qlobal hava şəraitində daha böyük dəyişikliklərə gətirib çıxara bilər.

Şimal Yarımkürəsinin Albedo Dəyərinin Azalması

Earth has grown a full shade darker - NASA Yer kürəsinin qaraldığını açıqladı - Proceedings of the National Academy of Sciences jurnalında dərc edilən araşdırma, 2001-ci ildən 2024-cü ilə qədər olan peyk məlumatlarını təhlil edərək Yer kürəsinin enerji balansını və planetimizin əks etdirmə qabiliyyətini araşdırır. Əks etdirmə qabiliyyətindəki bu azalma (albedo) çox kiçik görünsə də (hər onillikdə təxminən 0.34 vatt/kvadrat metr), zamanla artaraq daha çox günəş işığının udulmasına və Yer kürəsinin istiləşməsinə səbəb ola bilər. Bu, iqlim dəyişikliyini gözləniləndən daha sürətli şəkildə tətikləyə bilər.

Bu qaralma prosesinin əsas hissəsi Şimal Yarımkürəsində baş verir. Ən gözlə görünən və dramatik dəyişikliklər Arktikada müşahidə olunur, burada qar və buz örtüyü sürətlə əriyir. Bu parlaq səthlər əridikdə, onların yerini daha çox günəş işığı udan tünd rəngli okean və ya torpaq sahələri tutur.

Norman Loeb-in komandasının fikrinə görə, bu, bir növ geri dönüş döngüsü yaradır. Arktika qaraldıqca daha çox istilik udulur, bu da daha çox buzun əriməsinə səbəb olur və buzun bərpa olunmasını daha da çətinləşdirir. Şimal Yarımkürəsi alimlərin gözlədiyindən daha sürətli şəkildə qaralır və bu dəyişiklik yerli və qlobal iqlimdə uzunmüddətli dəyişikliklərə səbəb ola bilər.

Aerozollar və Hava Çirkliliyi: Şimal-Cənub Ayrılığı

Bu qaralmanın ən təəccüblü amillərindən biri aerozolların roludur. Atmosferdəki bu xırda hissəciklər günəş işığını səpələyə bilir. Şimal Yarımkürəsində hava keyfiyyəti ilə bağlı daha sərt qaydalar, xüsusən Şimali Amerika, Avropa və Şərqi Asiyanın bəzi hissələrində aerozol çirkliliyini azaldıb.

Bu, hava keyfiyyəti və ictimai səhiyyə üçün müsbət nəticə olsa da, atmosferdə günəş işığını əks etdirən daha az hissəcik olması deməkdir. Nəticədə Şimal Yarımkürəsi zamanla bir qədər qaralıb. Digər tərəfdən Cənub Yarımkürəsi Avstraliyada baş verən meşə yanğınları və ya Tonqa-Hunqa Ha'apai vulkanının püskürməsi kimi təbii hadisələr səbəbindən aerozol səviyyələrində artım yaşayıb.

Bu hadisələr qısa müddət ərzində Cənub Yarımkürəsinin əks etdirmə qabiliyyətini artıraraq oradakı qaralma prosesini yavaşlatdı. Bu isə yarımkürələr arasında balanssızlıq yaradıb, belə ki, Şimal Cənubdan daha sürətli qaralır. Əks etdirmə qabiliyyətindəki bu qeyri-bərabər dəyişiklik istiliyin Yer kürəsində necə paylanacağına təsir edə bilər və hava şəraitinə tam olaraq başa düşmədiyimiz təsirlər göstərə bilər.

24 saat