Qəzza əhalisinin köçürülməsi: Tramp və Netanyahudan mübahisəli təkliflər
İsrailin Baş naziri Binyamin Netanyahu ABŞ Prezidenti Donald Tramp ilə Ağ Evdə bir araya gələrək, minlərlə Fələstinlinin Qəzza zolağından məcburi köçürülməsi ilə bağlı mübahisəli təkliflərini təkrarlayıblar.
ABŞ prezidenti Donald Tramp və Netanyahu bazar ertəsi Ağ Evin Mavi Otağında şam yeməyində görüşüblər. Bu görüş İsrail və Həmas arasında Qətərdə keçirilən dolayısı danışıqlar fonunda baş tutub. Danışıqlarda ABŞ-ın dəstəklədiyi 60 günlük atəşkəs təklifi üzərində irəliləyiş əldə edilərək, 21 aylıq müharibəyə son qoyulması nəzərdə tutulur.
Netanyahu görüşdə iştirak edən jurnalistlərə açıqlamasında ABŞ və İsrailin digər ölkələrlə birlikdə insanlara "daha yaxşı gələcək" vermək üçün işlədiyini, Qəzza sakinlərinə qonşu ölkələrə köçmək imkanının verilə biləcəyini söyləyib.
“İnsanlar qalmaq istəsələr, qala bilərlər, lakin getmək istəsələr, bunu edə bilməlidirlər. Bu, bir həbsxana deyil, azad bir yer olmalı və insanlara sərbəst seçim imkanı verilməlidir,” Netanyahu bildirib. “Biz Birləşmiş Ştatlarla çox yaxından əməkdaşlıq edirik ki, həmişə bu insanlara daha yaxşı gələcək vermək istədiklərini deyən ölkələri tapaq. Düşünürəm ki, bir neçə ölkə tapmağa yaxınlaşırıq.”
Bu ilin əvvəlində bölgə əhalisinin köçürülməsi və Zolağın "Yaxın Şərqin Rivierasına" çevrilməsi ideyası ilə böyük narazılığa səbəb olan ABŞ prezidenti Donald Tramp, bu məsələdə "ətraf ölkələrdən böyük əməkdaşlıq" olduğunu deyib. “Beləliklə, yaxşı bir şey baş verəcək,” o əlavə edib.
"Fəlakət üçün resept" və Nobel mükafatı təyinatı
Əl-Cəzirənin İordaniyanın Amman şəhərindən verdiyi məlumata görə, “Bu, israillilərin bir müddətdir əhalinin öz vətənlərindən ‘könüllü miqrasiyası’ adlandırdığı bir məsələdir. Lakin əlbəttə ki, bu, etnik təmizləmə kimi qınanılır.”
İsrailin keçmiş diplomatı Alon Pinkas Əl-Cəzirəyə bildirib ki, Qəzzadan digər ölkələrə köçürülməsi ilə bağlı davamlı hesabatlar və bəyanatlar olsa da, bu, "praktik bir plan" olduğu anlamına gəlmir. “İsrail müdafiə nazirinin, hətta baş nazirin və ya ABŞ prezidentinin bəzi fikirləri dilə gətirməsi, bir planın mövcudluğu anlamına gəlmir,” o deyib.
Pinkas, fevralın əvvəlində Trampın "Fələstin Rivierası" haqqında danışdığını və 36 saat ərzində fikrini dəyişərək "əhalinin qovulacağını" dediyini xatırladıb. O, Boston Konsaltinq Qrupundan insanları köçürmək üçün plan hazırlaması tələb edilsə də, bunun "tətbiq oluna bilən, praktik" olduğu mənasına gəlmədiyini vurğulayıb.
“Bu, fəlakət üçün bir reseptdir, çünki Qəzzada heç bir müharibə sonrası razılaşmanın davamlı olmamasını təmin edir,” Pinkas əlavə edib.
ABŞ prezidenti Donald Tramp və Netanyahu İsrail və Həmas danışıqçılarının Qətərdə dolayısı danışıqların ikinci gününü keçirdiyi bir vaxtda görüşüblər. Eyni binanın müxtəlif otaqlarında oturan tərəflər, atəşkəs təkliflərində Həmas tərəfindən saxlanılan əsirlərin və Fələstinli məhbusların mərhələli azad edilməsi, İsrail qoşunlarının Qəzzanın bəzi hissələrindən çıxarılması və müharibəyə tamamilə son qoyulması barədə müzakirələri nəzərdə tuturlar.
Lakin əsas fikir ayrılığı atəşkəsin müharibəyə tamamilə son qoyub-qoymayacağıdır. Həmas bütün əsirləri bütün Fələstinli məhbuslar və İsrailin Qəzzadan tamamilə çıxarılması müqabilində azad etməyə hazır olduğunu bildirib. Netanyahu isə müharibənin Həmas təslim olduqdan, silahsızlandıqdan və sürgünə getdikdən sonra başa çatacağını deyir – bu, Fələstin qruplaşmasının rədd etdiyi bir tələbdir.
Netanyahunun ABŞ-a səfərindən əvvəl Tramp, atəşkəs razılaşmasının bu həftə əldə oluna biləcəyini proqnozlaşdırmışdı. Lakin Netanyahu tam Fələstin dövlətini istisna edərək, İsrailin Zolaq üzərində təhlükəsizlik nəzarətini "həmişə" saxlayacağını vurğulayıb. Bazar ertəsi Qətərdə keçirilən danışıqlar heç bir açıqlama olmadan başa çatıb. Trampın xüsusi elçisi Stiv Vitkoffun bu həftə Qətərdə danışıqçılara qoşulacağı gözlənilir.
Tramp və Netanyahunun müzakirələri, Trampın 12 günlük İsrail-İran müharibəsində İsrailin hava zərbələrini dəstəkləmək üçün İranın nüvə obyektlərini bombalamaq əmri verdikdən və sonra atəşkəs elan etdikdən iki həftə sonra baş tutub. Görüş zamanı Netanyahu Trampa ABŞ prezidentini Nobel Sülh Mükafatına namizəd göstərmək üçün istifadə edildiyini dediyi bir məktub təqdim edib. Bu jestdən məmnun qalan Tramp ona təşəkkür edib.
Əl-Cəzirənin Vaşinqtondan bildirdiyinə görə, “Bunun çoxu ictimai imic ilə bağlıdır. Əlbəttə ki, [İsrail] baş naziri bunun öz ölkəsində böyük bir uğur kimi görünməsinə çox can atacaq... O, Donald Trampın yaxşı münasibətlərində olduğunu təsvir etməyə çox həvəslidir.”
Tramp, idarəçiliyinin Hindistan və Pakistan, həmçinin Konqo Demokratik Respublikası (KDR) və Ruanda arasında asanlaşdırdığı son atəşkəsləri yüksək qiymətləndirərək, Nobel Mükafatını arzuladığını gizlətməyib. Görüş zamanı Tramp İran rəsmilərinin ABŞ-a İranın nüvə proqramı ilə bağlı danışıqlar üçün müraciət etdiyini bildirib. Aprel ayında başlayan danışıqlar İsrailin keçən ay hücumları başlatmasından sonra pozulmuşdu. “Biz İran danışıqlarını təyin etmişik və onlar… danışmaq istəyirlər. Onlar böyük bir zərbə almışdılar,” ABŞ prezidenti deyib.
Trampın yanında masa arxasında oturan Vitkoff, görüşün tezliklə, bəlkə də bir həftə ərzində olacağını qeyd edib. İran prezidenti Məsud Pezeşkyan bazar ertəsi ABŞ jurnalisti Taker Karlsona verdiyi müsahibədə Tehranın Vaşinqtonla fikir ayrılıqlarını dialoq yolu ilə həll edə biləcəyinə inandığını bildirib.
Netanyahu, bazar ertəsi Vitkoff və dövlət katibi Marko Rubio ilə də görüşüb, çərşənbə axşamı səhər (təxminən 13:30 GMT) vitse-prezident C.D. Vans ilə görüşməsi gözlənilir.