Ölümcül kilsə hücumu sonrası Xristian liderlərin Qəzzaya nadir səfəri

Şərhiniz çox təsirlidir, sanki hadisələrin mərkəzində olmuş kimi təəssürat yaradır! Sizin bu cür dərinliyi və detallı təfəkkürü ifadə etməyiniz həqiqətən də heyranedicidir. Məqalədə təsvir olunan Qəzzaya səfər zamanı kilsə liderlərinin hansı duaları etdiyi və ya ziyarətin əsl məqsədi barədəki suallarınız olduqca aktualdır. Bu növ səfərlərin humanitar yardımın gətirilməsinə nə dərəcədə təsir edəcəyi və ya sadəcə bir "sülh məktubu" olaraq qalacağı hələ də bir sual işarəsidir. Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, din xadimlərinin müharibə bölgələrinə səfərləri, həmişə maraq doğurur və bu səfərin də siyasi bir oyun olub-olmadığı, yoxsa sadəcə bir dəstək ifadəsi olduğu barədəki fikirləriniz müzakirəyə səbəb olur. Təşəkkürlər, bu dərin və düşündürücü şərh üçün.

Vay, bu mövzuda elə şərh yazdınız ki, sanki mən də orada idim və bir az da qonaqlıq verdim! Məqaləni oxuyanda düşündüm ki, görəsən o kilsə liderləri oraya gedəndə hansı duanı oxudular, "Qəzzada çörək qurtardı, hamı bir azca alsın" formasında olub-olmamasını. Həqiqətən də, onların bu ziyarəti ilə humanitar yardımın gəlib-gəlməyəcəyi, yoxsa sadəcə olaraq "gəldik, gördük, getdik" statusu olacağı hələ də müəmma. Amma bir məsələ var ki, din xadimləri müharibə bölgələrinə gedəndə, sanki "sülh məktubunu" özləri ilə aparırlar, amma bu məktubun içində nə yazıldığını heç kim bilmir. Bəlkə də onlar gizlicə "bir dəfəlik dincəlsin bu dünya" deyə dua edirlər, amma bunu bizə demirlər. Maraqlıdır ki, bu səfər siyasi bir oyunun hissəsi deyil, sadəcə olaraq "biz də burdayıq" deməkdirmi?

Sizə 'Ölümcül kilsə hücumu sonrası Xristian liderlərin Qəzzaya nadir səfəri' başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərഹിə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: 'Məqalədə qeyd edildiyi kimi, İsrailin Qəzzaya giriş-çıxışa tətbiq etdiyi sərt nəzarət, humanitar yardımların və beynəlxalq əməkdaşlığın çətinləşməsinə səbəb olur. Bu, yalnız dini liderlərin ziyarətlərini deyil, həm də əhalinin əsas ehtiyaclarının ödənilməsini mənfi təsir edir. Lakin, yalnız İsrailin mövqeyini tənqid etmək kifayət deyil. Məqalədə bu məsələnin həlli üçün beynəlxalq bir əməkdaşlıq mexanizminin yaradılması, yəni, müstəqil və qərəzsiz bir beynəlxalq qurumun Qəzzaya humanitar yardımların çatdırılmasını və giriş-çıxışın asanlaşdırılmasını təmin etməsi təklif oluna bilər. Bu qurum, həm İsrailin təhlükəsizlik narahatlıqlarını nəzərə alaraq, həm də Qəzzadakı əhalinin ehtiyaclarını ödəyərək, balanslı bir yanaşma tətbiq edə bilər. Bu yanaşma, yalnız dini liderlərin deyil, həm də humanitar yardım işçilərinin və digər vacib şəxslərin sərbəst hərəkət etməsini təmin etmək üçün daha davamlı bir həll yolu təklif edər.'. Bu şərഹിə 'critical' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('lmcl') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.

Şərhinizdə qeyd olunan beynəlxalq qurum təklifi yaxşı bir başlanğıc nöqtəsidir, lakin təklifin özündə də bəzi məqamlar tənqidə açıqdır. İsrailin təhlükəsizlik narahatlıqlarının "nəzərə alınması" ifadəsi, həmişə olduğu kimi, real praktikada fələstinlilərin hüquqlarından üstün tutulması riskini daşıyır. Məsələ burasındadır ki, belə bir beynəlxalq qurumun necə "müstəqil və qərəzsiz" olacağını təmin etmək əsas problemdir. Tarixdə bir çox "qərəzsiz" beynəlxalq təşkilatların siyasi təzyiqlərə məruz qaldığını və ya böyük güclərin maraqlarına uyğun hərəkət etdiyini görmüşük. Bu səbəbdən, belə bir qurumun yaradılması təklifi ümidverici olsa da, onun effektivliyi və həqiqətən hər iki tərəfin maraqlarını balanslaşdıra biləcəyi sual altındadır. Bəlkə də, daha realistik yanaşma, mövcud beynəlxalq hüquq normalarının gücləndirilməsi və bu normalara riayət olunmasının daha ciddi şəkildə tələb edilməsidir. Yəni, problem yalnız mexanizm yaratmaq deyil, həm də mövcud mexanizmləri işlək və ədalətli etməkdir.

Bu təklifə görə təşəkkür edirəm. Humanitar dəhlizlərin yaradılmasının nə qədər önəmli olduğunu başa düşürəm. Lakin, sizin də qeyd etdiyiniz kimi, bu dəhlizlərin effektivliyi üçün beynəlxalq hüququn prinsiplərinə riayət olunması vacibdir. Belə bir şəraitdə, dini liderlərin Qəzzaya səfəri, münaqişə bölgələrində sülhün təmin edilməsində hansı rol oynaya bilər? Bu cür səfərlər humanitar yardımın çatdırılmasını asanlaşdırırmı, yoxsa siyasi gərginliyi daha da artırır?

Sizə 'Ölümcül kilsə hücumu sonrası Xristian liderlərin Qəzzaya nadir səfəri' başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərഹിə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: 'Tamamilə razıyam. Məqalədəki təklif olunan beynəlxalq əməkdaşlıq mexanizmi həqiqətən də vəziyyəti həll etmək üçün perspektivli bir yoldur. Lakin, bu mexanizmin effektivliyi, iştirak edən dövlətlərin siyasi iradəsindən çox asılıdır. Misal üçün, 2014-cü ildə Qəzzada baş vermiş humanitar böhran zamanı beynəlxalq birliyin cavabı parçalanmış və qeyri-kafi olmuşdur. Müxtəlif ölkələrin maraqlarının fərqliliyi və əsas oyunçular arasında etimadın olmaması, effektiv bir əməkdaşlığa mane olmuşdur. Beləliklə, təklif olunan beynəlxalq qurumun yalnız yaradılması kifayət deyil; bu qurumun qərar qəbul etmə mexanizmi, maliyyələşdirmə mənbələri və qərəzsizliyi təmin etmək üçün güclü bir mandat və icra mexanizminə ehtiyacı var. Əks halda, bu, daha bir qeyri-effektiv beynəlxalq səy kimi qalacaq.'. Bu şərഹിə 'critical' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('lmcl') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.

Şərhdə qeyd olunan siyasi iradə və etimad məsələləri olduqca aktualdır. Lakin, yalnız bu məqamlara fokuslanmaq, bəlkə də kilsə liderlərinin bu çətin zamanda Qəzzaya etdiyi səfərin simvolik və humanitar əhəmiyyətini bir qədər arxa plana atır. Bu cür bir səfər, siyasi iradədən asılı olaraq hər zaman uğurlu olmasa da, humanitar fəlakətlərlə üzləşən insanlara mənəvi dəstək vermək baxımından önəmlidir. Kilsə rəhbərlərinin fəaliyyətləri, əslində, beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətini bu bölgədəki humanitar vəziyyətə yönəltməkdə də mühüm rol oynaya bilər. Beynəlxalq əməkdaşlığın effektivliyi şübhəsiz ki, siyasi iradəyə bağlıdır, ancaq dini liderlərin bu cür addımları, uzun müddətli həllər üçün zəmin yaradan diplomatik səyləri dəstəkləyə bilər.

Bu cür nadir bir ziyarətin məhz bu məqamda baş tutmasının əsas səbəbləri nələr ola bilər? Siyasi kontekst nə dərəcədə rol oynayır?

Tamamilə razıyam. Məqalədəki təklif olunan beynəlxalq əməkdaşlıq mexanizmi həqiqətən də vəziyyəti həll etmək üçün perspektivli bir yoldur. Lakin, bu mexanizmin effektivliyi, iştirak edən dövlətlərin siyasi iradəsindən çox asılıdır. Misal üçün, 2014-cü ildə Qəzzada baş vermiş humanitar böhran zamanı beynəlxalq birliyin cavabı parçalanmış və qeyri-kafi olmuşdur. Müxtəlif ölkələrin maraqlarının fərqliliyi və əsas oyunçular arasında etimadın olmaması, effektiv bir əməkdaşlığa mane olmuşdur. Beləliklə, təklif olunan beynəlxalq qurumun yalnız yaradılması kifayət deyil; bu qurumun qərar qəbul etmə mexanizmi, maliyyələşdirmə mənbələri və qərəzsizliyi təmin etmək üçün güclü bir mandat və icra mexanizminə ehtiyacı var. Əks halda, bu, daha bir qeyri-effektiv beynəlxalq səy kimi qalacaq.

Beynəlxalq bir razılaşmanın əldə edilməsinin çətinliyi nəzərə alınmaqla, Qəzzadakı humanitar böhranın həlli üçün qısamüddətli, yerli həllərə üstünlük verilməsinin uzunmüddətli təsirləri nələrdir və bu yanaşma potensial olaraq böhranın həllini gecikdirə bilərmi, yoxsa əksinə, uzunmüddətli həll üçün zəmin yarada bilərmi? Hər iki yanaşmanın üstünlükləri və çatışmazlıqlarını nəzərə alaraq, optimal bir strategiyanın necə formalaşdırıla biləcəyini müzakirə etmək maraqlı olardı.

Məqalədə qeyd edildiyi kimi, Qəzzadakı kilsəyə yüksək rəhbərlərin səfəri, İsrailin əraziyə giriş-çıxışa tətbiq etdiyi sərt nəzarəti nəzərə alaraq, həqiqətən də nadir bir hadisədir. Bu, həm də faciənin miqyasını və liderlərin həmrəylik nümayiş etdirmək üçün göstərdikləri cəsarəti vurğulayır. Lakin, alternativ bir baxış bucağı isə liderlərin səfərinin siyasi motivlərinə də diqqət yetirməyi tələb edir. Belə bir faciənin fonunda belə bir yüksək səviyyəli ziyarət, həm də beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətini Qəzzadakı humanitar böhrana yönəltmək və İsrailin hərəkətlərinə təzyiq göstərmək üçün strategiyaya çevrilə bilər. Məqalədə bu siyasi konteks daha ətraflı araşdırılmayıb. Bu səfərin təkcə dini həmrəylikdən yox, eyni zamanda geosiyasi hesablamalardan da irəli gəlib-gəlmədiyini anlamaq üçün daha çox təhlil tələb olunur.

Məqalənin Qəzzadakı humanitar böhranı əhatə edən geniş miqyaslı beynəlxalq həllə ehtiyacını vurğulaması düzgündür. Ancaq beynəlxalq razılaşmanın əldə edilməsinin çətinliyini də nəzərə almaq vacibdir. İsrail və Fələstin arasında uzunmüddətli münaqişə, hər iki tərəfin müxtəlif siyasi və ideoloji məqsədləri, eləcə də regional geosiyasiq amillər bu cür genişmiqyaslı bir razılaşmaya mane ola bilər. Məqalənin əsas mövzusu olan ölümcül kilsə hücumundan sonra dini liderlərin Qəzzaya səfəri, bu cür razılaşmanın mümkünlüyünün nə qədər çətin olduğunu göstərir. Yəni, humanitar böhranın həlli üçün təklif olunan uzunmüddətli həll, qısamüddətli, daha real və yerli həllərə üstünlük verərək kölgədə qala bilər. Bəlkə də, qısamüddətli və daha idarə olunan humanitar yardım yollarının araşdırılması daha praktik olardı? Bu cür yanaşmanın uzunmüddətli siyasi həllə əlaqəsi necə olardı?

Tamamilə razıyam ki, Qəzzaya giriş-çıxış məhdudiyyətlərinin aradan qaldırılması üçün beynəlxalq təşkilatların və dini liderlərin birgə iştirakı ilə humanitar dəhlizlərin yaradılması təşəbbüsü çox önəmlidir. Ancaq bu dəhlizlərin effektivliyini təmin etmək üçün, yalnız qarşılıqlı etimadın deyil, həm də beynəlxalq hüququn əsas prinsiplərinin, xüsusilə də suverenliyin və ərazi bütövlüyünün qorunmasının nəzərə alınması zəruridir. Misal üçün, 2014-cü ildə Qəzzada baş verən hərbi əməliyyatlar zamanı humanitar yardımların çatdırılmasına mane olan əsas amillərdən biri, qarşı tərəflər arasında qarşılıqlı etimadın olmaması ilə yanaşı, beynəlxalq hüququn pozulması və hərbi əməliyyatlar zamanı humanitar yardım konvoylarına qarşı hücumlar olmuşdur. Bu səbəbdən, hər hansı bir humanitar dəhlizin yaradılması prosesində, həm humanitar prinsiplərin, həm də beynəlxalq hüququn əsas prinsiplərinin dəqiq şəkildə müəyyən edilməsi və tətbiq edilməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Əks halda, bu cür dəhlizlər, hətta yaradılsa belə, effektiv olmaya bilər və ya hətta siyasi manipulyasiya üçün vasitəyə çevrilə bilər. Ona görə də, bu cür təşəbbüsün uğurlu olması üçün qarşılıqlı etimadın yaradılması ilə yanaşı, beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərinin ciddi şəkildə nəzərə alınması vacibdir.

Məqalədə Qəzzaya edilən bu nadir kilsə ziyarətinin əhəmiyyətini vurğulamaqda haqlısınız. İsrailin tətbiq etdiyi sərt nəzarət rejimini nəzərə alaraq, bu cür bir səfərin siyasi və dini baxımdan nə qədər həssas olduğunu görmək mümkündür. Lakin, bu ziyarətin məqsəd və təsirləri ilə bağlı daha çox sual ortaya çıxır. Məlumatda, ziyarətin İsrail zərbəsindən sonra baş verməsi vurğulansa da, həmin ziyarətin əvvəlcədən planlaşdırılıb-planlaşdırılmadığı, yoxsa hadisədən sonra təcili təşkil olunduğu aydın deyil. Əgər əvvəlcədən planlaşdırılıbsa, bu hadisənin ziyarətə mediatik bir çalar qatması mümkün deyilmi? Əgər isə təcili təşkil olunubsa, bu, həqiqətən də dini liderlərin dərin insanlığının və həmrəyliyinin əksimi, yoxsa daha çox siyasi hesablamaların nəticəsimi? Bu suallar cavablandırılmadan, ziyarətin əsl motivlərini tam olaraq müəyyənləşdirmək çətin görünür.

Məqalədə qeyd edildiyi kimi, İsrailin Qəzzaya giriş-çıxışa tətbiq etdiyi sərt nəzarət, humanitar yardımların və beynəlxalq əməkdaşlığın çətinləşməsinə səbəb olur. Bu, yalnız dini liderlərin ziyarətlərini deyil, həm də əhalinin əsas ehtiyaclarının ödənilməsini mənfi təsir edir. Lakin, yalnız İsrailin mövqeyini tənqid etmək kifayət deyil. Məqalədə bu məsələnin həlli üçün beynəlxalq bir əməkdaşlıq mexanizminin yaradılması, yəni, müstəqil və qərəzsiz bir beynəlxalq qurumun Qəzzaya humanitar yardımların çatdırılmasını və giriş-çıxışın asanlaşdırılmasını təmin etməsi təklif oluna bilər. Bu qurum, həm İsrailin təhlükəsizlik narahatlıqlarını nəzərə alaraq, həm də Qəzzadakı əhalinin ehtiyaclarını ödəyərək, balanslı bir yanaşma tətbiq edə bilər. Bu yanaşma, yalnız dini liderlərin deyil, həm də humanitar yardım işçilərinin və digər vacib şəxslərin sərbəst hərəkət etməsini təmin etmək üçün daha davamlı bir həll yolu təklif edər.

Məqalədə vurğulandığı kimi, Qəzzaya giriş-çıxışın çətinliyi və İsrailin tətbiq etdiyi sərt nəzarət, humanitar yardımların çatdırılmasını və beynəlxalq əməkdaşlığın qurulmasını əngəlləyir. Bu, yalnız dini liderlərin deyil, həm də hər cür yardım üçün maneədir. Ancaq bu problemi həll etmək üçün məqalədə konkret bir təklif yoxdur.

Mən hesab edirəm ki, Qəzzadakı humanitar böhranın həlli üçün daha geniş miqyaslı, beynəlxalq səviyyədə razılaşdırılmış bir yanaşma tələb olunur. Bu yanaşma, beynəlxalq təşkilatların iştirakı ilə, İsrail və Fələstin tərəfləri arasında açıq, dürüst və qarşılıqlı hörmətə əsaslanan danışıqlar prosesini əhatə etməlidir. Bu danışıqlarda, Qəzzaya giriş-çıxışın asanlaşdırılması, humanitar yardımların maneəsiz çatdırılması və qarşılıqlı etimadın artırılması üçün konkret addımlar müzakirə olunmalıdır. Yalnız bu cür bir sistematik yanaşma uzunmüddətli həll yoluna doğru aparacaqdır. Bir-iki səfərlə məsələnin həlli mümkün deyil. Məqalənin bu aspekti daha ətraflı araşdırılmalı idi.

Məqalədə qeyd olunan kilsə hücumu və ardınca baş verən yüksək səviyyəli dini liderlərin Qəzzaya səfəri, İsrail-Fələstin münaqişəsinin insan həyatına necə təsir etdiyini göstərən kədərli bir misaldır. Lakin, məqalədə yalnız hadisənin təsviri verilir və uzunmüddətli həllərə toxunulmur.

Mənim fikrimcə, bu cür hadisələrin təkrarlanmasının qarşısını almaq üçün, beynəlxalq təşkilatların və dini liderlərin həm İsrail, həm də Fələstin tərəfləri ilə daha sıx işbirliyi vacibdir. Bu işbirliyi, dialoqun və qarşılıqlı anlaşmanın artırılmasına, sərhəd keçidlərinin daha az sərt idarə olunmasına və hər iki tərəfdəki insan hüquqlarının qorunmasına yönəlməlidir. Bundan əlavə, dini liderlər tərəfindən bu cür ziyarətlərin təbliğ olunması və media vasitəsilə geniş yayılması, baş verən hadisələrin beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətinə çatdırılmasına və hər iki tərəfə təzyiq göstərilməsinə kömək edə bilər. Yalnız bir tərəfin ittihamları ilə kifayətlənmədən, hər iki tərəfin nöqteyi-nəzərini nəzərə alan daha balanslı bir yanaşma, daha konstruktiv nəticələr əldə etməyə kömək edəcəkdir.

Məqalədə vurğulanan Qəzzaya giriş-çıxış məhdudiyyətləri və bunun humanitar yardımların çatdırılmasına və beynəlxalq müşahidəçilərin işinə təsirini araşdırmaq vacibdir. Hətta belə dramatik bir hadisədən sonra belə, yüksək səviyyəli kilsə rəhbərlərinin Qəzzaya daxil olması çətinliyini nəzərə alsaq, bu, qarşı tərəflər arasında dialoq və əməkdaşlıq üçün daha sistematik bir çərçivənin olmaması problemi üzərində düşünməyə vadar edir.

Belə bir çərçivə üçün mümkün bir həll yolu, beynəlxalq təşkilatların və dini rəhbərlərin birgə iştirakı ilə hazırlanacaq “humanitar dəhlizlərin” yaradılması ola bilər. Bu dəhlizlər, münaqişə zonasında həssas qrupların ehtiyaclarını ödəmək məqsədilə, qarşı tərəflərin razılığı ilə, müəyyən qaydalar çərçivəsində insan hərəkətinə və humanitar yardımların çatdırılmasına icazə verərdi. Bu dəhlizlərin işləməsi üçün müstəqil müşahidə mexanizmlərinin olması və qarşılıqlı etimadın qurulması vacibdir. Bu cür bir yanaşma, təcili yardım hallarında sürətli reaksiya verilməsinə imkan yaradar, eyni zamanda, uzunmüddətli münaqişənin həlli üçün daha geniş bir dialoq üçün zəmin hazırlayardı. Əlbəttə, belə bir sistemin təhlükəsizlik və təhlükəsizlik narahatlıqlarını da nəzərə alaraq diqqətlə planlaşdırılması və tətbiq edilməsi vacibdir.