Papa Qəzzanın yeganə Katolik kilsəsinə ölümcül zərbədən kədərləndi

Şərhinizdə çox maraqlı bir məqama toxunmusunuz. Müqəddəs Atanın kədərini və Vatikanın humanitar narahatlığını dəstəkləyirəm. Lakin, bu hadisəni yalnız dini bir kontekstdə dəyərləndirmək, hrəbi əməliyyatlar zamanı dini obyektlərin qorunması ilə bağlı beynəlxalq hüquq normalarını nəzərə almamaq olarmı? Bu hadisənin altında yatan geosiyasi və hərbi səbəblər nədir və gələcəkdə bu cür faciələrin qarşısını almaq üçün hansı preventiv tədbirlər görülə bilər? Papa, sadəcə humanitar bir çağırışla kifayətlənməli, yoxsa bu cür münaqişələrin köklü həlli üçün daha aktiv rol oynamalıdır?

Sizə 'Papa Qəzzanın yeganə Katolik kilsəsinə ölümcül zərbədən kədərləndi' başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərഹിə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: 'Papa Fransis Qəzzadakı kilsəyə vurulan zərbədən duyduğu dərin kədəri ifadə edir və bu, təbii olaraq qəbuledilən bir reaksiyadır. Ancaq Vatikanın bəyanatının yalnız hisslərə əsaslandığını və hadisənin həqiqi səbəbləri barədə heç bir konkret araşdırma aparmadığını da qeyd etmək vacibdir. Bəyanatda “hərbi hücum” ifadəsinin istifadəsi nə qədər doğru və əsaslandırılmışdır? Həqiqətən də hücumun dini bir məqsədi daşıdığına dair dəlil varmı, yoxsa bu, qarşı tərəfin istəmədən hədəf alındığı bir yan təsir ola bilərmi? Hadisənin ətraflı araşdırılması olmadan, Vatikanın bəyanatının birtərəfli qərar olduğu və siyasi məqamdan azad deyil olduğu fikrini irəli sürə bilərik. Həmçinin, Vatikanın bəyanatında Qəzzadakı ümumi vəziyyətin dəqiq əks olunması nə dərəcədə doğru və yetərlidir? Müharibənin hər iki tərəfinin hərəkətlərinin bərabər qiymətləndirilməsi ədalətli olardı.'. Bu şərഹിə 'analytical' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('papa') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.

Şərhinizdə qeyd etdiyiniz kimi, Papa Fransis Qəzzadakı kilsəyə endirilən zərbə nəticəsində həlak olanlar üçün dərin kədər ifadə etməsi gözlənilən bir haldır. Lakin, bəyanatın analitik bir şəkildə qiymətləndirilməsi zamanı bir sıra suallar ortaya çıxır.

Vatikanın "hərbi hücum" terminindən istifadə etməsi, hadisənin mahiyyəti barədə hələ də tam aydın olmayan məqamlar olduğunu göstərir. Hadisənin kim tərəfindən, hansı məqsədlə törədildiyi barədə dəqiq məlumat olmadan bu cür ifadələr istifadə etmək, tərəflərdən birini qınamaq kimi qəbul edilə bilər. Dini bir obyektə yönəlmiş hücum olub-olmaması, yaxud qəza nəticəsində zərər görməsi kimi ehtimalların araşdırılması vacibdir. Bu cür hadisələrin siyasi təsirlərdən azad olmasını təmin etmək üçün obyektiv və ətraflı araşdırma tələb olunur.

Qəzzadakı ümumi humanitar vəziyyətin Vatikan tərəfindən necə qiymətləndirildiyi də maraq doğurur. Müharibənin hər iki tərəfinin hərəkətlərinin obyektiv şəkildə dəyərləndirilməsi, daha balanslı bir mövqe formalaşdırılmasına kömək edə bilər. Papa kimi mənəvi liderlərdən, bu kimi münaqişələrdə tərəfsizliyi qoruyaraq sülhə doğru addımlar atılmasını təşviq etmələri gözlənilir.

Bu dəyərli şərhinizə görə təşəkkür edirəm. Qəzzadakı kilsəyə endirilən zərbə ilə bağlı məqalənin hüquqi və beynəlxalq təşkilatların rolu baxımından təhlili olduqca vacibdir. Dini obyektlərin mühafizəsi ilə bağlı beynəlxalq humanitar hüquq normalarının tətbiqi və qarşılaşılan çətinliklər həqiqətən də diqqətəlayiqdir. Bu cür hadisələrə beynəlxalq ictimaiyyətin reaksiyası və görülən tədbirlərin effektivliyi isə mühüm araşdırma mövzusudur. Papa'nın Qəzzaya səfər edərək kilsəni ziyarət etməsi, hadisəyə humanitar və mənəvi dəyərlər prizmasından yanaşdığını göstərir. Bu mövzu ətrafındakı müzakirələr, ümid edirəm ki, gələcəkdə belə faciələrin təkrarlanmasının qarşısını almağa kömək edəcəkdir.

Qəzzadakı kilsəyə zərbə ilə bağlı şərhiniz tarixi hadisələrə diqqət çəkir və maraqlı müqayisələr aparır. Drüzen kilsəsinin bombardmanı ilə müqayisə, dini yerlərin müharibələrdə nə dərəcədə həssas olduğunu vurğulamaq baxımından diqqətəlayiqdir. Lakin, bu iki hadisəni sadəcə "dini yerlərə hücum" kontekstində qiymətləndirmək, hər birinin özündə daşıdığı xüsusiyyətləri və səbəbləri gözdən qaçırmaq demək ola bilər.

Müharibələrdə dini yerlərin zərər görməsi təəssüf doğuran bir haldır. Ancaq, bu cür hadisələri beynəlxalq hüquq və müharibə qanunları çərçivəsində daha dərin təhlil etmək vacibdir. Məsələn, bu cür hücumların bilərəkdənmi, yoxsa təsadüfənmi baş verdiyi, hərbi strategiyada dini obyektlərin mövqeyi kimi məsələlər araşdırılmalıdır.

Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, hərbi əməliyyatların aparılma üsulları inkişaf etsə də, beynəlxalq hüququn dini yerləri qorumaq üçün həmişə kifayət qədər güclü olmaması təəssüf doğurur. Lakin, bu, beynəlxalq birliyin bu məsələdə daha ciddi addımlar atmasına mane olmamalıdır. Papa XIV Leonun da təcili atəşkəs çağırışı və sülhə olan ümidi, bu cür hadisələrin yenidən yaşanmaması üçün vacib bir mesajdır. Papanın bu mövqeyi, dini liderlərin sülhə səsləməsində rolunu bir daha göstərir.

Hə, bu mövzuya bir az yumor qatmaq çətindir, amma cəhd edək! Dərin təhlil tələbinizi başa düşürəm. Sanki Papa Qəzzadakı kilsəyə dəymiş zərbədən sonra "Uff, yenə bu işlər..." deyirmiş kimi. Məqalə müəllifinin Drüzen kilsəsi ilə müqayisə tələbi isə, sanki Papa belə bir şey deyir: "Müqayisə edək, amma əvvəlcə bir az şirin çörək yeyək, sonra isə beynəlxalq hüquq filan barədə düşünərəm." Bu tip məsələlərdə hüquq və humanitar aspektləri dərinə araşdırmaq vacibdir, amma bəzən elə olur ki, bir fincan qəhvə ilə dünya problemlərini həll etmək daha asan gəlir. Papa da əlbəttə ki, bu çətin müharibənin bitməsini istəyir və əlbəttə ki, atəşkəs çağırışı edir. Amma müəlliflə razıyam, bu hadisələrin niyə baş verdiyini və nəticələrini daha yaxşı başa düşmək üçün həqiqətən dərinə getmək lazımdır. Hər halda, Papa əlindən gələni edir, biz də dua edək ki, bu müharibə tezliklə bitsin.

Mən Papa Francisin Qəzzadakı kilsəyə hücumla bağlı kədərini ifadə edən məqalənin ümumi mövzusuna razıyam. Lakin, şərhi yazan şəxsin fəth etdiyi humanitar fəlakətin yalnız iqtisadi və sosial təsirlərinə toxunmağın kifayət etmədiyi fikri ilə razılaşmıram. Papa Francisin humanitar çağırışları, münaqişənin mənəvi və etik tərəflərinə işıq salmaqla yanaşı, həmişə sülhə və dialoqa yönəlikdir. Bu cür faciələr zamanı kədərin ifadə olunması, ədalətsizliyə qarşı səs çıxarılması və sülhə çağırışlar tək başına kifayət etməsə də, ən azı humanitar dəyərlərin qorunub saxlanılmasına və insanlığın ümidini yaşatmasına xidmət edir. Bu məqamda Papanın mövqeyi, sadəcə humanitar yardım deyil, həm də münaqişələrin köklü həlli üçün mənəvi bir çağırışdır.

Bu dəyərli suallarınız üçün təşəkkür edirəm. Məqalənin məhz bu nöqtələrə toxunması, Papa Qəzzadakı kilsəyə zərbə vurulması ilə bağlı hadisələrin hüquqi və beynəlxalq təşkilatların rolu baxımından daha dərindən müzakirəsinə səbəb olur. Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, beynəlxalq humanitar hüququn dini obyektlərin mühafizəsi ilə bağlı müddəalarının nə qədər konkret olduğu və onların tətbiqində qarşılaşılan çətinliklər həqiqətən də diqqətəlayiqdir. Bu cür hadisələr zamanı beynəlxalq ictimaiyyətin reaksiyası və atılan addımların effektivliyi, əlbəttə ki, vacib bir araşdırma mövzusudur. Papa Qəzzaya səfər edərək, o kilsəni ziyarət etməsi, hadisəyə humanitar və mənəvi bir məqamdan yanaşdığını göstərir. Bu mövzu ətrafında aparılan müzakirələr, ümid edirəm ki, gələcəkdə belə faciələrin qarşısını almağa kömək edəcəkdir.

Şərhdə Drüzen kilsəsinin bombardmanı ilə Qəzzadakı hadisələrin müqayisəli təhlilinin əsas çatışmazlığı vurğulanır. Müəllif, hər iki hadisənin hədəf seçimi prosesini və beynəlxalq hüququn tətbiqini, həmçinin mülki əhalinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün görülən (və ya görülməyən) tədbirləri və beynəlxalq humanitar hüquqa uyğunluq qiymətləndirməsini dərin araşdırmağın vacibliyini qeyd edir. Yəni, hadisələrin səbəb-nəticə əlaqələrinin və beynəlxalq hüquq kontekstində hüquqi aspektilərin daha ətraflı təhlil edilməsinin zəruriliyi önə çəkilir. Bu, sadə müqayisədən daha dərin və obyektiv bir qiymətləndirmə təmin edər.

Maraqlı müqayisədir. Ancaq Drüzen kilsəsinin bombardmanı və Qəzzadakı hadisələr arasındakı oxşarlıqları və fərqləri daha dəqiq müəyyənləşdirmək üçün, hər iki hadisədə hədəflərin seçilməsi prosesi və bu prosesdə beynəlxalq hüququn necə (ya da necə olmaması) tətbiq olunduğunu müqayisəli təhlil etmək vacib deyilmi? Xüsusilə, hər iki hadisədə hərbi əməliyyatların aparılması zamanı mülki əhalinin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün hansı tədbirlərin görüldüyü (və ya görülmədiyi) və bu tədbirlərin beynəlxalq humanitar hüquqa uyğunluğunun necə qiymətləndirilməsi məsələsinə diqqət yetirilməlidir.

Məqalədə Papa Francisin Qəzzadakı kilsəyə edilən hücumdan duyduğu kədəri ifadə edən bəyanatı düzgün əks olunsa da, məsələnin yalnız humanitar tərəfinə toxunmaq qeyri-kafidir. Hadisənin fonunda davam edən İsrail-Fələstin münaqişəsinin uzunmüddətli iqtisadi və sosial təsirlərinə də toxunulması vacibdir. Qəzzadakı infrastrukturun dağıdılması, həyatın itirilməsi ilə yanaşı, bölgənin iqtisadiyyatına, əhalinin sosial rifahına və gələcək nəsillərə ağır yük qoyur. Vatikanın bu kontekstdə uzunmüddətli sosial və iqtisadi yenidənqurma səylərinə necə töhfə verəcəyini görmək maraqlıdır. Bəlkə də, belə hadisələr yalnız kədər və qınaqla yekunlaşmamalı, həm də uzunmüddətli həllər və dayanıqlı sülh üçün yolların axtarılması üçün bir katalizator rolunu oynamalıdır? Gələcəkdə bu tipli humanitar faciələrin qarşısını almaq üçün beynəlxalq birliyin hansı konkret addımları atacağı sualını açıq qoymaq istərdim.

Papa Fransis Qəzzadakı kilsəyə vurulan zərbədən duyduğu dərin kədəri ifadə edir və bu, təbii olaraq qəbuledilən bir reaksiyadır. Ancaq Vatikanın bəyanatının yalnız hisslərə əsaslandığını və hadisənin həqiqi səbəbləri barədə heç bir konkret araşdırma aparmadığını da qeyd etmək vacibdir. Bəyanatda “hərbi hücum” ifadəsinin istifadəsi nə qədər doğru və əsaslandırılmışdır? Həqiqətən də hücumun dini bir məqsədi daşıdığına dair dəlil varmı, yoxsa bu, qarşı tərəfin istəmədən hədəf alındığı bir yan təsir ola bilərmi? Hadisənin ətraflı araşdırılması olmadan, Vatikanın bəyanatının birtərəfli qərar olduğu və siyasi məqamdan azad deyil olduğu fikrini irəli sürə bilərik. Həmçinin, Vatikanın bəyanatında Qəzzadakı ümumi vəziyyətin dəqiq əks olunması nə dərəcədə doğru və yetərlidir? Müharibənin hər iki tərəfinin hərəkətlərinin bərabər qiymətləndirilməsi ədalətli olardı.

Maraqlı bir mülahizədir. Ancaq, beynəlxalq hüquq və humanitar hüququn dini strukturların mühafizəsi ilə bağlı qaydaları nə qədər konkretdir və bu qaydaların effektiv şəkildə tətbiq edilməməsinin səbəbləri nələrdir? Xüsusilə, bu hadisənin kontekstində, beynəlxalq təşkilatların və ya dövlətlərin müvafiq qaydaların pozulması ilə bağlı konkret addımlar atması üçün hansı mexanizmlər mövcuddur və bu mexanizmlərin effektivliyi hansı səviyyədədir?

Məqalədə təsvir olunan Qəzzadakı Katolik kilsəsinə hücum və onunla əlaqədar Papa XIV Leonun reaksiyası, tarixdə din yerlərinə yönəlmiş hücumlar kontekstində nəzərdən keçirilməlidir. Misal üçün, 1943-cü ildə Monte Cassino monastırının bombardmanı xatırlana bilər. Hər iki halda da dini yerlər hərbi əməliyyatların təsiri altına düşmüş, nəticədə mülki itkilərə səbəb olmuşdur. Lakin Monte Cassino hadisəsi daha geniş miqyaslı bir hərbi əməliyyatın parçası idi və həmin vaxt hərbi əməliyyatların qaçılmaz təsirləri arasında dini əhəmiyyətli yerlərin də zərər görməsi qəbul edilmiş bir şey idi. Halbuki Qəzzadakı hücumun hədəfinin kilsənin özü olması barədə arqumentlərin mövcudluğu və bunun nə dərəcədə qəsdən edilməsi, hadisəyə yanaşmanı daha mürəkkəbləşdirir. Bu fərq, hər iki hadisənin nəticələri və onların yaratdıqları etik və siyasi suallar arasında əhəmiyyətli bir fərq yaradır. Monte Cassino hadisəsindən çıxarılan əsas dərs, hərbi əməliyyatların mümkün qədər mülki əhalinin və dini yerlərin zərər görməməsi üçün planlaşdırılması və həyata keçirilməsinin vacibliyidir. Lakin Qəzzadakı hücumun təfərrüatları araşdırılmadan, bu dərsin hazırkı vəziyyətə tətbiq edilməsi hələ erkən görünür. Hadisənin səbəblərinin və niyyətlərinin müəyyən edilməsi, bunun hərbi ehtiyacsızlıq, yoxsa qəsdən edilmiş bir hərəkət olub-olmadığını aydınlaşdırmaq üçün daha çox araşdırma tələb edir.

Maraqlı bir müşahidədir. Papa XIV Leonun Qəzzadakı kilsəyə hücumdan kədərlənməsi, dini yerlərin hərbi əməliyyatlar zamanı hədəf alınması ilə bağlı uzun və acılı bir tarixə işarə edir. Misal üçün, İkinci Dünya Müharibəsi zamanı, Koventr kilsəsi, hətta Müttəfiq qüvvələrinin hava hücumlarından xilas olmayaraq, dağıdılmışdı. Hətta o zaman da, kilsələrə edilən hücumlar geniş miqyaslı bir pislənməyə səbəb olmuş, dini yerlərin müqəddəsliyinə hörmətin zərurəti vurğulanmışdı. Lakin, bu günkü dünya ilə o dövr arasındakı fərq, beynəlxalq hüquq və insan hüquqları ilə bağlı qəbul edilmiş konvensiyaların və normların genişlənməsi, həmçinin beynəlxalq ictimaiyyətin bu cür hücumlara reaksiya vermə qabiliyyətinin artmasıdır. Bununla yanaşı, indiki siyasi kontekst və münaqişələrin xarakteri də fərqlidir. Qəzzadakı hadisənin səbəblərini və sonlarını tam olaraq başa düşmək üçün daha çox informasiyaya ehtiyac duyulur. Vatikanın bəyanatı, dini yerlərin toxunulmazlığının qorunmasının əhəmiyyətini vurğulasada, beynəlxalq hüquq çərçivəsində bu hücumun qanuniliyi və ya qanunsuzluğu haqqında bir qərar vermək üçün daha ətraflı təhlil tələb olunur.

Müqayisənizdə Drüzen kilsəsinin bombardmanı ilə Qəzzadakı hadisə arasında oxşarlıqlar göstərməyiniz maraqlıdır. Hər iki hadisə dini yerlərin hərbi əməliyyatlar zamanı zərər görə biləcəyini nümayiş etdirir və bu da beynəlxalq hüququn bu sahədəki səmərəsizliyini vurğulayır. Ancaq Drüzen hadisəsinin daha geniş miqyaslı bir münaqişənin içində baş verməsi və beynəlxalq hüququn daha geniş məsələlərini əhatə etməsi vacib bir fərqdir. Qəzzadakı hadisənin təcrid olunmuş bir hadisə olub-olmaması, ya da daha böyük bir münaqişənin əlaməti olub-olmaması, onun mənasını və nəticələrini dəyişə bilər. Məqalədə Papa XIV Leonun reaksiyasına diqqət yetirilməsi, bu hadisənin dini və siyasi kontekstini daha yaxşı başa düşmək üçün əhəmiyyətlidir, lakin bununla yanaşı, bu məsələyə yalnız dini bir liderin perspektivindən yanaşmanın məhdudiyyətlərini də nəzərə almaq lazımdır. Hadisənin hərbi, siyasi və insan hüquqları kontekstləri daha geniş təhlil tələb edir.

Müqəddəs Atanın Qəzzada baş verən hadisə ilə bağlı kədəri və Vatikanın bəyanatı şübhəsiz ki, dərin mərhəmət və humanitar narahatlıq nümayiş etdirir. Lakin, bu hadisənin yalnız dini bir məsələ kimi qəbul edilməməsi vacibdir. Alternativ bir baxış bucağı isə hərbi əməliyyatlar zamanı dini strukturların qorunmasının beynəlxalq hüquq və humanitar hüquq çərçivəsindəki yerini araşdırmaqdır. Hətta papa və Vatikanın kədəri ifadə etməsinə baxmayaraq, bu hücumun arxasındakı geosiyasi və hərbi səbəbləri və bu kimi hadisələrin qarşısını almaq üçün atıla biləcək preventiv tədbirləri nəzərdən keçirmək vacibdir. Qəzzadakı yeganə Katolik kilsəsinin zərər görməsi faciəli olsa da, bu hadisənin daha geniş miqyaslı münaqişənin bir parçası olduğunu və yalnız dini narahatlıqlarla izah edilməməsini xatırlamaq lazımdır.

Məqalədə Papa XIV Leonun Qəzzadakı Katolik kilsəsinə vurulan zərbə ilə bağlı kədərini ifadə etməsi təsvir olunur. Bu, tarixdə din yerlərinə yönəldilən hücumlara bənzər bir hadisədir. Məsələn, İkinci Dünya Müharibəsi dövründə Drüzen kilsəsinin bombardmanı xatırlatmalıdır. Hər iki halda da dini yerlər qeyri-hərbi hədəf olaraq qəbul edilirdi, lakin hərbi əməliyyatlar nəticəsində zərər görüblər. Ancaq Drüzen kilsəsinin bombardmanı daha geniş miqyaslı və fəlakətli bir hadisənin tərkib hissəsi idi, bu hadisənin beynəlxalq hüquq və mülki əhalinin mühafizəsi ilə bağlı daha geniş təsirləri vardı. Qəzzadakı hadisənin miqyası daha kiçikdir, lakin bu, onun əhəmiyyətsiz olduğu mənasını vermir. Drüzen hadisəsindən çıxarılan əsas dərs odur ki, hətta dini yerlərin də hərbi münaqişələrdə əmin-amanlığı təmin etmək üçün kifayət qədər mühafizə olunmadığı görünür. Qəzzadakı hadisənin fərqli olması, əgər bu fərq varsa, hərbi əməliyyatların aparılma üsullarının inkişafı ilə bağlı ola bilər. Lakin beynəlxalq hüququn dini yerləri qorumaq üçün kifayət qədər güclü olmadığı aydın olur.