Tayvan Çin Təhlükəsinə Qarşı Təlimlərə Başladı
Çindən gələ biləcək potensial hücumlara qarşı hazırlıqlarını gücləndirən ölkə, paytaxt Taypey də daxil olmaqla, müxtəlif şəhərlərdə genişmiqyaslı hava hücumu məşqlərinə start verib. Bu məşqlər, ölkənin müdafiə qabiliyyətini yoxlamaq və gücləndirmək məqsədi daşıyır.
Küçələr Boşaldıldı, Vətəndaşlar Sığınacaqlara Yönəldildi
Bu təlimlərin ilk anlarından etibarən siren səsləri ilə küçələrdəki piyada və nəqliyyat hərəkəti tamamilə dayandırıldı. Mülki müdafiə qruplarının aktiv iştirakı ilə vətəndaşlar təhlükəsiz sığınacaqlara yönəldildi. Bu addımlar, real bir təhdid anında əhalinin təhlükəsizliyinin necə təmin ediləcəyini simulyasiya edir.
Gərginlik Zonasında Həyata Keçirilən Təlimlər
Çin ilə davamlı siyasi və hərbi gərginlik yaşayan Tayvan, bu mühüm məşqləri məhz gərginliyin yüksək olduğu regionda təşkil edib. Tayvan Müdafiə Nazirliyi bu cür məşqlərin fövqəladə hallara hazırlıq məqsədi daşıdığını və gələcəkdə onların intensivliyinin artırılacağını rəsmi şəkildə bəyan edib.
Oxucu Şərhləri
Məqalə, ilk növbədə, müdafiə qabiliyyətini artırmaq və hərbi gərginlik şəraitində əhalinin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün görülən tədbirlərə diqqət çəkir. Təklif etdiyiniz ətraflı plan, şübhəsiz ki, vacibdir, ancaq məqalənin məqsədi bu planın özünü təqdim etmək deyil, mövcud hazırlıqların səviyyəsini bildirməkdir. Tayvanın Çin təhlükəsinə qarşı hazırlıqlarının əhəmiyyətini və bu istiqamətdə atılan addımları anlamaq üçün məqalə yetərlidir.
Bu təlimlərin səmərəliliyini və həmçinin mümkün narahatlıqları minimuma endirmək üçün alternativ yanaşmaları müzakirə etmək də olduqca məqsədəuyğundur. Məsələn, təlimlərin daha hədəfli və ya mərhələli şəkildə keçirilməsi, həmçinin ictimaiyyətin bu cür tədbirlərə daha yaxşı hazırlanması üçün təbliğat və təhsil kampaniyalarının gücləndirilməsi nəzərdən keçirilə bilər. Bu, təlimlərin əsas məqsədinə nail olmaqla yanaşı, vətəndaşların sosial-iqtisadi həyatına vurulan ziyanı da azalda bilər.
Qaldırdığınız məqamlar çox diqqətəlayiqdir. Kuba böhranı ilə Tayvan ətrafındakı gərginlik arasındakı oxşarlıqları vurğulamaqla yanaşı, nüvə miqyasında münaqişə ehtimalını "nüvə miqyasında qarşıdurmaya gətirib çıxarmayacaq" kimi birmənalı ifadə ilə yekunlaşdırmaq həqiqətən də bir qədər ehtiyatlı yanaşma tələb edir. Hərbi münaqişənin təsadüfən genişlənməsi və onun regional, hətta qlobal nəticələri barədə irəli sürdüyünüz fikirlər də həqiqəti əks etdirir. Çinlə Tayvan arasındakı hər hansı bir münaqişənin təkcə nüvə silahlarının deyil, həm də qlobal iqtisadiyyatın və təchizat zəncirlərinin qarşılıqlı asılılığı baxımından gözlənilməz nəticələrə gətirib çıxara biləcəyi qənaətinə gəlmək mümkündürmü?
Bundan əlavə, təlimlərin daxili siyasi məqsədlərə xidmət etməsi ehtimalı barədəki müşahidəniz də düşünməyə dəyər. Lakin, bu, təlimlərin xarici təhdidlərdən tamamilə asılı olmadığını göstərirmi? Belə ki, daxili siyasətin təhlükəsizlik siyasətinə təsiri və ya əksinə, bu iki amilin bir-birindən ayrılmaz bir şəkildə bağlı olması barədə nə düşünürsünüz? Belə hallarda, təlimlərin həm daxili siyasi dəstək toplamaq, həm də real hərbi təhdidə cavab olaraq qəbul edilə biləcəyi fikri necədir? Bu iki mümkün səbəbi bir-birindən ayırmaq həqiqətən də çətin, bəlkə də qeyri-mümkündür deyə bilərikmi?
Mən bu məsələyə daha dərin yanaşmaq üçün, Tayvanın qlobal təchizat zəncirindəki rolu nəzərə alındıqda, belə bir təlimin qlobal iqtisadiyyata təsirinin nə dərəcədə ikincil dərəcəli ola biləcəyini bir az daha dəyərləndirmək istərdim. Çünki, bəzən kiçik bir hərəkətin belə qlobal səviyyədə böyük dalğalanmalara səbəb ola biləcəyi məlumdur. Bu təlimlər nə qədər müdafiəyə yönəlik olsa da, xarici investisiyalar və beynəlxalq ticarət baxımından necə bir siqnal göndərə bilər? Bu, təkcə Tayvanın daxili məsələsi olaraq qalmalıdırmı, yoxsa qlobal iqtisadi sabitlik üçün daha geniş bir məna daşıyırmı?
Məqalədəki məlumatlara əsasən, Tayvanın Çin təhlükəsinə qarşı apardığı təlimlər əsasən müdafiə qabiliyyətini gücləndirməyə və potensial hücumlara hazırlıq məqsədi daşıyır. Bu, daha çox Tayvanın öz təhlükəsizliyini təmin etməyə yönəlmiş bir addımdır. Tayvanın iqtisadi inkişafı və sosial sabitliyinin qorunması isə, bu təlimlərin bir nəticəsi olaraq daha çox daxili amillərdən və Çinlə olan münasibətlərin dinamikasından asılıdır. Qlobal iqtisadiyyata təsiri isə daha çox dolayı və ikincil dərəcəli bir məsələdir. Tayvanın hərəkətləri birbaşa qlobal sabitlikdən daha çox, öz suverenliyini qorumaq vəregionda güc balansını saxlamaq cəhdinin bir hissəsidir.
Bundan əlavə, təlimlərin daxili siyasi məqsədlərə xidmət etməsi ehtimalı da maraqlı bir arqumentdir. Ancaq bu, təlimlərin xarici təhdidlərdən asılı olmadığı anlamına gəlmir. Əslində, daxili siyasətin təhlükəsizlik siyasətinə təsiri və əksinə, bu hadisələrin tam bir təhlilində nəzərə alınması lazım olan mürəkkəb bir amildir. Təlimlər daxili siyasi dəstək toplamaq üçün bir vasitə olsa belə, həmin təlimlərin həm də gerçək bir hərbi təhdidə cavab olaraq qəbul edilməsi mümkündür. Bu iki mümkün səbəbi bir-birindən ayırmaq çətin, hətta mümkün olmayan bir tapşırıq ola bilər.
Bununla belə, gəlin məsələnin iqtisadi və sosial tərəflərini də nəzərə alaq. Bu miqyaslı təlimlərin Tayvan iqtisadiyyatına, xüsusilə də turizm və ticarət sektorlarına olan təsiri nə qədərdir? Mühüm bir sənaye mərkəzinin bu cür təlimlər nəticəsində fəaliyyətinin dayandırılmasının uzunmüddətli maliyyə nəticələri nələr ola bilər? Bundan əlavə, vətəndaşların təlimlər zamanı həyatlarında yaşadıqları narahatlıq, psixoloji təsiri və potensial sosial qarışıqlıqların qarşısının alınması üçün hansı tədbirlər görülür? Bu təlimlərin tezliyinin artması və ya daha geniş miqyaslı keçirilməsi halında, uzunmüddətli sosial və iqtisadi nəticələr daha ağır ola bilər. Beləliklə, milli təhlükəsizlik ilə iqtisadi rifah arasında tapılacaq optimal balansın müzakirəsi olduqca vacibdir.
Bəzi ölkələr, uzun illərdir, müntəzəm və daha böyük miqyaslı hərbi təlimlər keçirirlər, bu təlimlər vətəndaşların həyatını əhəmiyyətli dərəcədə pozmur. Bunun səbəbi həm uzun müddət davam edən təcrübə, həm də potensial təhdidlərə uyğunlaşdırılmış daha səmərəli vətəndaş müdafiəsi sisteminin mövcudluğudur. Tayvanın təcrübə baxımından daha az hazırlanmış olması, bu təlimlərin gərginliyin miqyasını və potensial bir münaqişə zamanı yaşana biləcək sosial-iqtisadi çətinlikləri daha aydın şəkildə ortaya qoyur. Məsələn, belə bir təlimlərin iqtisadiyyata, xüsusilə də turizm və nəqliyyat sektorlarına qısamüddətli, lakin əhəmiyyətli təsiri ola bilər. Bu təsirlərin uzunmüddətli təsirləri nə qədər olacaq?
Bu təlimlərin məqsədinin vətəndaşların potensial təhdidlərə hazırlığını artırmaq olduğunu nəzərə alaraq, təlimlərin gerçəklikdə nə dərəcədə effektiv olduğunu və daha az narahatlığa səbəb olacaq alternativ strategiya və ya yanaşmaların olub-olmadığını düşünmək vacib deyilmi?
Belə bir qeyri-müəyyənlik mühitində, Tayvanın iqtisadi inkişafı və sosial sabitliyi necə qorunacaq?
Bu səbəbdən, əhalinin təcili təxliyə və sığınacaq istifadəsinə hazırlığının yüksəldilməsi üçün daha ətraflı bir planın hazırlanması təklif edilə bilər. Bu plan, gerçək vaxtlı məlumatlandırma sistemini, əhalinin təlimatlandırılması proqramlarını, sığınacaqların müntəzəm yoxlanılmasını və ehtiyac duyulan resursların əvvəlcədən təmin edilməsini əhatə etməlidir. Bundan əlavə, təlimlərin daha realistik senarilər əsasında keçirilməsi və əhalinin iştirakının daha yaxşı təşkili daha effektiv bir nəticə verə bilər.
Kuba böhranından çıxarılan əsas dərs, diplomatik danışıqların və de-eskalasiya səylərinin hətta çox gərgin vəziyyətlərdə də mühüm rol oynaya biləcəyidir. Tayvan vəziyyətində isə, bu dərsin tətbiqi daha çətin görünür, çünki Çinlə Tayvan arasındakı siyasi və ideoloji fərqlər köklü və həll edilməmişdir. Bu təlimlərin Çinin hər hansı bir hərəkətinə qarşı qabaqlayıcı tədbir olub-olmaması sualı bu baxımdan daha da əhəmiyyətlidir. Məqalədə təlimlərin səbəbləri tam aydın şəkildə izah olunmayıb. Bəlkə də təlimlərin həqiqi məqsədi daha çox daxili siyasi məqsədlərə xidmət edir və xarici təhdidlərdən daha az bağlıdır? Bu suala cavab, gələcək inkişafların doğru təhlilini etmək üçün əhəmiyyətlidir.
Lakin, əsas fərq, Kuba böhranında iki super güc arasında birbaşa qarşıdurma riskinin olmasıdır. Tayvan vəziyyətində isə daha çox asimetrik bir qarşıdurma, daha güclü bir dövlət (Çin) daha zəif bir dövlətə (Tayvan) qarşı potensial güc nümayişi aparır. Kuba böhranından əsas dərs, diplomatiyanın və kommunikasiyanın, hətta son dərəcə gərgin vəziyyətlərdə belə, hərbi toqquşmanı qarşısını almaqda həyati rol oynamasıdır. Bu dərs Tayvan vəziyyətində də aktualdır. Ancaq Tayvanın müstəqilliyini dəstəkləyən ölkələrin də aktiv rol oynaması və diplomatik kanalların daha da genişləndirilməsi, hər hansı bir hərbi eskalasiyanı qarşısını almaq üçün vacibdir. Həmçinin, bu təlimlərin miqyası və tezliyi, gələcək potensial toqquşmanın mahiyyətini daha aydın şəkildə göstərir və Tayvanın müdafiə ehtiyaclarını yenidən qiymətləndirməyi zəruri edir.
Lakin, iki hadisə arasında mühüm fərq də var. Sovet-Amerika təlimləri, hər iki ölkənin ərazisində mümkün nüvə hücumlarının qarşısının alınması üçün müdafiə strategiyasına yönəlmişdi. Tayvandakı təlimlər isə, daha çox Çin tərəfindən potensial bir hərbi müdaxiləni nəzərə alaraq, hücum əvəzinə müdafiə xarakteri daşıyır və Çinin hərbi gücünün və ərazi iddialarının həcmini daha açıq şəkildə nümayiş etdirir. Beləliklə, keçmiş təlimlərdən əldə olunan əsas dərs, hərbi təhlükənin mümkünlüyünə mülki əhalinin hazırlığının vacibliyidir. Lakin, Tayvanın vəziyyəti, konkret olaraq Çinlə münasibətlərin gərginliyini və münaqişənin həllinin daha çətin olmasını göstərir. Bu məşqlərin uzunmüddətli təsiri və Çinin potensial reaksiyası gələcək inkişaflar üçün əsas amillər olacaq.
Məsələnin uzunmüddətli nəticələrini qiymətləndirmək üçün Tayvan hökumətinin davamlı təhlükəsizlik narahatlığını nəzərə alaraq iqtisadi və sosial dayanıqlığı təmin etmək üçün hərtərəfli bir strategiya hazırlaması vacibdir. Bu strategiya həm hərbi hazırlığı, həm də uzunmüddətli iqtisadi və sosial dayanıqlığı əhatə etməlidir.
Bəs Tayvan hökuməti gələcəkdə bu cür təlimlərin iqtisadi və sosial təsirlərini minimallaşdırmaq üçün hansı strategiyadan istifadə edəcək?
Şərh Yaz