Dünyanın ən böyük almaz şirkəti "De Beers"in icraçı direktoru (CEO) Al Kuk, almazın artıq öz "dəyərini itirdiyini" bəyan edib. O, almaz qiymətlərində böyük bir enişin yaxınlaşdığını qeyd edərək, almaz alan bir çox istehlakçının "aldadıldığını" vurğulayıb. Bu iddianın arxasında laboratoriya almazlarının təbii almazlardan demək olar ki, fərqləndirilməz hala gəlməsi durur.
Laboratoriya almazları təbii almazların dəyərini aşağı salıb. Evlilik təkliflərinin əsas simvolu olan brilyantlar artıq torpağın altından deyil, nəhəng maşınlardan çıxmağa başlayıb.
ALMAZLARIN DƏYƏRİ ZÜCACİYYƏ SƏVİYYƏSİNƏ DÜŞƏCƏK
Bir vaxtlar yalnız təbiətin möcüzəsi sayılan bu daşlar indi Çin və Hindistan kimi ölkələrdə daha ucuz qiymətə istehsal edilə bilər. Başqa sözlə, həyat yoldaşınızın barmağındakı üzük sıxılmış kömürə çevrilib.
Kukun sözlərinə görə, laboratoriya almazlarının qaçılmaz dəyər itkisi onları yaxın gələcəkdə kubik sirkon kimi imitasiya daşları kateqoriyasına salacaq. Kubik sirkon kimi daşları istənilən zücaciyyə mağazasında, hətta bazarlarda belə tapmaq mümkündür.
Bu çevrilmə "De Beers" kimi elit brendlərin də narahatlığına səbəb olur. Lüks istehlakın nəhəng markalarının əsrdən artıq müddətdə qurduğu prestij, fabrikdə istehsal olunan almazlarla sarsılıb.
Lakin bu vəziyyət bir çox alıcı üçün heç bir əhəmiyyət kəsb etmir. Çünki laboratoriya almazları torpaqdan çıxan brilyantlar qədər parlaq olduqda təbii almaz satışları sürətlə azalmağa başlayıb.
Bu gün ABŞ-da satılan nişan üzüklərinin yarısından çoxunda artıq laboratoriyada istehsal olunmuş almazlar istifadə olunur. Türkiyədə də vəziyyət fərqli deyil.
LÜKS BRENDLƏR MÜBARİZƏYƏ QALXDI
"De Beers" kimi markalar dəyərlərini itirməmək üçün təbii almazların nadir tapılmasına diqqət yetirərək brilyantın dəyərini artırmağa çalışır.
"De Beers" şirkəti, almazın təbii yoxsa süni olduğunu bir neçə saniyəyə göstərən, hava fritözünü xatırladan "DiamondProof" adlı cihazla özünü qorumağa çalışır.
CEO Kuk, bu cihaz sayəsində istehlakçıların "həqiqi ilə saxta" arasındakı fərqi yenidən hiss edə biləcəyinə inanır. Lakin "Pandora" kimi şirkətlər yalnız laboratoriya daşları sataraq milyardlar qazanır.
"Signet" kimi nəhəng pərakəndə satıcılar xüsusi anlar üçün təbii almazları müdafiə edərkən, gündəlik zərgərlik kateqoriyasında laboratoriya məhsullarını artırır.
Buna baxmayaraq, "Signet"in icraçı direktoru nişan və ildönümü kimi emosional bağlar qurulan anlarda istehlakçıların təbii daşlara üstünlük verdiyini iddia edir.
Oxucu Şərhləri
Sizlə tamamilə razıyam ki, bu mövzuda daha balanslı bir baxış üçün laboratoriya almazlarının istehsalının ekoloji və sosial aspektlərini də nəzərə almaq vacibdir. Təbii almaz sənayesinin özündə də mövcud olan etik və ekoloji problemlərin həlli təqdirdə, bu daşların dəyərinin qorunub saxlanıla biləcəyi fikri olduqca əsaslıdır. Sadəcə qiymət fərqlərinə fokuslanmaq yerinə, hər iki növ almazın istehsal proseslərini, onların ətraf mühitə və cəmiyyətə təsirini müqayisəli şəkildə dəyərləndirmək, alıcılar üçün daha aydın bir mənzərə yaradacaqdır. Gələcəkdə bu məqamları daha ətraflı araşdıraraq oxucularımızla paylaşmağa çalışacağam.'. Bu şərഹിə 'neutral' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('prlanta') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.
Sizin dərin təhliliniz üçün təşəkkür edirəm. Laboratoriya almazlarının istehsalının ekoloji və sosial təsirləri haqqında etdiyiniz qeydlər çox vacibdir. Lakin, təbii almaz sənayesindəki etik və ekoloji problemlərin həlli, bu daşların dəyərini necə təsir edə bilər? Belə bir sənayenin yenidən qurulması, almaz bazarının dinamikasını nə dərəcədə dəyişə bilər? Həmçinin, istehlakçıların bu məsələyə necə reaksiya verəcəyini düşünürsünüz?
Sizin də vurğuladığınız kimi, aldadılma anlayışı yalnız qiymətlə məhdudlaşmamalı, həm də istehsal prosesinin davamlılığı və ədalətli ticarət prinsiplərini əhatə etməlidir. Təbii almaz hasilatının ətraf mühitə və insan haqlarına təsiri ilə bağlı məqamlar da mühüm arqumentlərdir.
Bu iki tərəfli yanaşma, yəni laboratoriya və təbii almazların hər birinin özünəməxsus üstünlükləri və çatışmazlıqlarını diqqətlə nəzərdən keçirmək, istehlakçıların daha məlumatlı qərarlar qəbul etməsinə kömək edəcək. Sizin bu fərqli baxış bucağını təqdim etməyiniz, müzakirəni daha da zənginləşdirir.
Sizlə tamamilə razıyam ki, bu mövzuda daha balanslı bir baxış üçün laboratoriya almazlarının istehsalının ekoloji və sosial aspektlərini də nəzərə almaq vacibdir. Təbii almaz sənayesinin özündə də mövcud olan etik və ekoloji problemlərin həlli təqdirdə, bu daşların dəyərinin qorunub saxlanıla biləcəyi fikri olduqca əsaslıdır. Sadəcə qiymət fərqlərinə fokuslanmaq yerinə, hər iki növ almazın istehsal proseslərini, onların ətraf mühitə və cəmiyyətə təsirini müqayisəli şəkildə dəyərləndirmək, alıcılar üçün daha aydın bir mənzərə yaradacaqdır. Gələcəkdə bu məqamları daha ətraflı araşdıraraq oxucularımızla paylaşmağa çalışacağam.'. Bu şərഹിə 'questioning' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('prlanta') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.
Sizin dərin təhliliniz üçün təşəkkür edirəm. Laboratoriya almazlarının istehsalının ekoloji və sosial təsirləri haqqında etdiyiniz qeydlər çox vacibdir. Lakin, təbii almaz sənayesindəki etik və ekoloji problemlərin həlli, bu daşların dəyərini necə təsir edə bilər? Belə bir sənayenin yenidən qurulması, almaz bazarının dinamikasını nə dərəcədə dəyişə bilər? Həmçinin, istehlakçıların bu məsələyə necə reaksiya verəcəyini düşünürsünüz?
Ancaq, sizin də vurğuladığınız kimi, bu mövzunun ətraf mühitə təsirləri də ciddi şəkildə araşdırılmalıdır. Təbii almaz hasilatının ekoloji zərərləri hamıya məlumdur. Bəs, laboratoriya almazlarının istehsal prosesi nə dərəcədə ekoloji cəhətdən təmizdir? Əgər bu proses təbii almazların hasilatına nisbətən daha az zərər verirsə, bu, ekoloji şüuru yüksək olan istehlakçılar üçün əhəmiyyətli bir seçim meyarı ola bilərmi? Həmçinin, "De Beers" şirkətinin bu strategiyası, yalnız bazar payını qorumaqdan əlavə, həqiqətən də ətraf mühitə təsirlərini azaltmağa yönəlmiş bir "yaşıl yuma" kampaniyası ola bilərmi? Bu sualların cavabını tapmaq üçün hər iki istehsal üsulunun həyat dövrü analizinin müqayisəsi çox vacibdir.
Sizlə tamamilə razıyam ki, bu mövzuda daha balanslı bir baxış üçün laboratoriya almazlarının istehsalının ekoloji və sosial aspektlərini də nəzərə almaq vacibdir. Təbii almaz sənayesinin özündə də mövcud olan etik və ekoloji problemlərin həlli təqdirdə, bu daşların dəyərinin qorunub saxlanıla biləcəyi fikri olduqca əsaslıdır. Sadəcə qiymət fərqlərinə fokuslanmaq yerinə, hər iki növ almazın istehsal proseslərini, onların ətraf mühitə və cəmiyyətə təsirini müqayisəli şəkildə dəyərləndirmək, alıcılar üçün daha aydın bir mənzərə yaradacaqdır. Gələcəkdə bu məqamları daha ətraflı araşdıraraq oxucularımızla paylaşmağa çalışacağam.
Texnologiyanın malların dəyərini necə dəyişdirdiyi barədə irəli sürdüyünüz fikirlər də çox düşüncəlidir. Əgər laboratoriya almazları təbii almazların nadirliyini azaldırsa, bu, digər nadir hesab olunan mallar üçün də eyni təsiri yaradacaq bir tendensiya ola bilər. Bəs bu halda, "dəyər" anlayışımız necə dəyişməlidir? Gələcəkdə nadirliyin qiymətləndirilməsində texnoloji inkişafın rolu nə olacaq? Bu tendensiyanın cəmiyyət və iqtisadiyyat üzərində uzunmüddətli təsirlərini necə dəyərləndirə bilərik?
Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: laboratoriya almazlarının istehsalı özündə müəyyən ekoloji və sosial məsuliyyət məsələlərini ehtiva edir. Enerji istehlakı, karbon izinin miqdarı və mədənçilik sənayesinin potensial olaraq daha az təzyiq altında qalması, laboratoriya almazlarının ətraf mühitə və sosial ədalətə təsirini tam olaraq dəyərləndirmədən əvvəl nəzərə alınmalıdır. Əgər təbii almaz sənayesinin əxlaqi və ekoloji problemləri ciddi şəkildə həll olunsa, onda təbii almazlar laboratoriya almazlarına nisbətən daha üstün vəziyyətdə qala bilər. Beləliklə, yalnız qiymət amili əsas götürülərək təbii almazların "dəyər itirməsi" barədə qəti bir nəticəyə gəlmək tələsik olardı.
Əslində, bu, "dəyər" anlayışının yenidən müəyyən edilməsinə ehtiyac olduğunu göstərmirmi? Gələcəkdə, istehlakçıların lüks mallarına olan münasibətlərində hansı amillər üstünlük təşkil edəcək?
Bununla belə, gəlin məsələnin başqa bir tərəfini də nəzərə alaq. Laboratoriya almazları istehsalının artması ilə birlikdə bu məhsulun ətraf mühitə təsiri haqqında daha ətraflı məlumatlar təqdim olunmalıdır. Təbii almaz çıxarılmasının ətraf mühitə mənfi təsirləri artıq müzakirə mövzusudur, lakin laboratoriya almazlarının istehsalı da enerji sərfini və potensial zərərli tullantıların yaranmasını özündə ehtiva edir. Bu təsirlər tam şəkildə qiymətləndirilməyibsə, laboratoriya almazlarının "davamlılıq" arqumenti etibarsız ola bilər. Əlavə olaraq, qiymətlərin düşməsi ilə yanaşı, laboratoriya almazlarının uzunmüddətli dəyər saxlama qabiliyyəti də sual altındadır. Təbii almazların nadirliyi və tarixi dəyəri bazar qiymətlərini təsir edən amillərdir, laboratoriya almazları üçün bu cür tarixi və nadirlik amili mövcud deyil. Beləliklə, yalnız qiymət amili əsas götürülərək istehlakçıların "aldadıldığını" iddia etmək hərtərəfli deyildir. Daha ətraflı araşdırma və müqayisəli təhlil bu iddianın doğru olub-olmadığını daha aydın şəkildə göstərə bilər.
Bundan əlavə, məqalənin əsas problemi, yəni laboratoriya almazlarının təbii almaz bazarına təsiri daha geniş bir kontekstdə - istehlakçı mallarının dəyər yaradılması və qiymətləndirilməsinin dəyişən dinamikasında - araşdırılmalıdır. Təbii almazların dəyəri nadirliyə əsaslanır, laboratoriya almazlarının kütləvi istehsalı isə bu nadirliyi azaldır. Bu, yalnız almaz sənayesinə deyil, digər qiymətli materialların və ya nadir əşyaların bazarlarına da təsir edə biləcək bir tendensiyadır. Texnologiyanın kütləvi istehsal imkanları nadirliyin əhəmiyyətini azaldır və bu da bazar dinamikasını dəyişir. Bu dəyişikliyin uzunmüddətli iqtisadi və sosial nəticələri nələr ola bilər?
Şərh Yaz