Vladimir Putin geri addım atmadı
Digər tərəfdən, Vladimir Putinin zirvədə öz tezislərindən geri çəkilməməsi də onun öz baxımından bir qələbə idi. Vladimir Putin tələblərini bir daha təkrarladı və Alyaskada bütün bu başlıqlar üzrə liderlər arasında razılaşma əldə olunmadı. Bu tələblər arasında Ukraynanın Krım, Donetsk, Luqansk, Zaporojye və Xerson bölgələri üzərində Rusiyanın suverenliyinin tanınması, eləcə də Ukraynanın silahsızlaşmanı, bitərəfliyi, xarici hərbi müdaxiləni və yeni seçkiləri qəbul etməsi yer alırdı. Trampın atəşkəsə nail olunmayacağı təqdirdə yaşanacağını hədələdiyi "ağır nəticələr"dən isə heç bəhs edilmədi.
Trampın əli boş qaldı
Özünü “sülh elçisi” və “iş həll edən” kimi təqdim etmək istəyən Donald Tramp isə bu zirvədən heç bir nailiyyət əldə edə bilmədi. Vladimir Putinin uzun açılış nitqindən sonra cəmi 3 dəqiqəlik danışan Trampın bu mövqeyi tənqid olundu. Bu, zirvənin nəzarətini Vladimir Putinə verdiyi kimi şərh edildi. Tramp həmçinin atəşkəs mövzusunda Vladimir Putinin fikrini qəbul etdi və qalıcı bir razılaşmanın daha yaxşı olacağını bildirdi.
Ukrayna üçün zirvənin yeganə müsbət tərəfi, Kiyevin masada olmadan əldə edilə biləcək bir razılaşmanın baş tutmaması oldu. Ukrayna, özü olmadan bir razılaşmaya gəlinməməsi səbəbindən rahat nəfəs aldı. Alaska zirvəsində əhəmiyyətli heç bir şey açıqlanmasa da, iki lider bu dəfə Rusiya ərazisində başqa bir görüş üçün qapını açıq qoydular.
Türkiyədən zirvəyə dəstək
Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan zirvə ilə bağlı paylaşdığı mesajda bunları bildirib: “ABŞ Prezidenti cənab Tramp ilə Rusiya Federasiyası Prezidenti cənab Vladimir Putin arasında Alyaskada keçirilən görüşlər Rusiya-Ukrayna müharibəsinin sona çatdırılması axtarışlarına yeni bir impuls qazandırıb. Alaska zirvəsini məmnuniyyətlə qarşılayır, bu yeni prosesin Ukrayna Prezidenti Zelenskinin də iştirakı ilə daimi sülhün təməlini atmasını arzulayırıq. Türkiyə sülhün bərpası üçün hər cür töhfəni verməyə hazırdır.”
Xarici İşlər naziri Hakan Fidan, Rusiya Xarici İşlər naziri Sergey Lavrov və Ukrayna Xarici İşlər naziri Andrii Sibiga ilə ayrı-ayrı telefon danışıqları keçirib. Xarici İşlər Nazirliyi mənbələrindən alınan məlumata görə; görüşlərdə Rusiya və Ukrayna arasındakı müharibənin dayandırılması məqsədilə aparılan işlər və bu çərçivədə Tramp ilə Vladimir Putin arasındakı Alaska zirvəsi müzakirə edilib. Fidan, Alyaskada başlayan prosesin Ukraynanın da iştirakı ilə daimi sülhə çatmasını ümid etdiklərini, Türkiyənin üzərinə düşən töhfəni verməyə hazır olduğunu bildirib.
Zelenski ABŞ-a gedir
Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski ABŞ Prezidenti Donald Tramp ilə telefonla danışdığını və Rusiya-Ukrayna müharibəsinin sona çatması üçün lazım olan məsələləri bazar ertəsi Vaşinqtonda onunla görüşərək müzakirə edəcəklərini açıqlayıb. Zelenski bildirib: “Prezident Trampın Ukrayna, ABŞ və Rusiya arasında üçtərəfli görüş təklifini dəstəkləyirik. Ukrayna, əsas məsələlərin liderlər səviyyəsində müzakirə edilə biləcəyini və üçtərəfli formatın buna uyğun olduğunu vurğulayır.” Zelenski, müharibənin qalıcı bir sülhlə sona çatması lazım olduğunu qeyd edərək “Region məsələləri də daxil olmaqla, heç bir məsələ Ukrayna olmadan həll edilə bilməz” şərhini verib.
Atəşkəs deyil, razılaşma istəyir
ABŞ Prezidenti Donald Tramp, Alyaskada “möhtəşəm və çox uğurlu bir gün”ün baş verdiyini bildirərkən, Zelenski və Avropa liderləri ilə apardığı telefon danışığında “Məncə, sürətli bir sülh razılaşması, atəşkəsdən daha yaxşıdır” deyib. Axiosun verdiyi məlumata görə, Tramp telefon danışığı zamanı Zelenski və Avropalı liderlərə “Vladimir Putinin atəşkəslə maraqlanmadığını, əksinə, müharibəni bitirəcək hərtərəfli bir razılaşma istədiyini” söyləyib. Zelenskinin Vaşinqtona gedəcəyini açıqlamasından sonra Tramp “hər şey yolunda getsə” Vladimir Putinlə bir görüş təşkil ediləcəyini də bildirib. Kreml isə bu mərhələdə üçtərəfli zirvənin gündəmdə olmadığını açıqlayıb. Avropalı liderlər tərəfindən verilən ortaq bəyanatda növbəti addımın Zelenskinin də daxil edildiyi görüş olması vurğulanıb, Ukraynaya dəstəyin davam edəcəyi bildirilib. Digər tərəfdən, mövzuya yaxın ABŞ-lı bir mənbə, Trampın Zelenskiyə; Vladimir Putinin, Kiyev rəhbərliyinin şərqi Donetsk və Luqansk bölgələrindən çəkilməsi halında digər bölgələrdəki cəbhə xətlərini dondurmağı təklif etdiyini söylədiyini bildirib.
Avropa mətbuatı belə qiymətləndirdi
Alaska zirvəsini “uğursuz” görən Avropa mətbuatı, atəşkəs qərarı çıxmayan zirvədən geriyə cavabdan daha çox sual qaldığını vurğuladı.
- BBC: Atəşkəs təmin olunmayan və Trampın Moskvaya dəvət edildiyi görüş cavablardan daha çox sual doğurdu.
- Telegraph: Vladimir Putin məmnun. Dünya siyasətinin ən yüksək masasına geri döndü.
- Spiegel: Tramp geri çəkilir, Vladimir Putin qələbə qazanır, Zelenski gərginlik yaşayır.
- France 24: Nə atəşkəs, nə də sanksiya yoxdur.
- El País: Tramp atəşkəs təmin etmədən Vladimir Putinin təcridinə son qoydu.
Mütəxəssislər nə dedi?
Zirvədən sonra ən çox müzakirə edilən nəticədən ziyadə, bu görüşdən hansı liderin siyasi cəhətdən daha güclü çıxması oldu. Mütəxəssislərin bu çərçivədə etdikləri qiymətləndirmələr belədir:
Vladimir Putinin üstünlüyü mesajı
Təqaüddə olan səfir Uluç Özülker qatıldığı TV yayımında qarşılanma mərasimindəki bir nöqtəyə diqqət çəkərək, belə qiymətləndirmə aparıb: “Qarşılamada Rusiya bayrağı yox idi. İki ad da bərabər şərtlərdə gedirlərsə, cüt bayraq olmalı idi, bu edilməyib. Pencəyinin qabağını düymələməyib. Əvvəldən Trampın içində onu təhrik edən bir şey var və Vladimir Putinin üzərində olduğunu göstərən addımlar atır. (Vladimir Putinin gəlişində bir jurnalistin mülki şəxslərin ölümünə dair sual verməsi) Fövqəladə irəli gedən bir tutumdur. Bir müzakirə mühiti yarada bilmirsiniz, masanın açılması səhvdir. Çünki dava çıxar. Belə əhəmiyyətli və nəticəsindən yüz faiz əmin olmadığınız bir vəziyyətdə jurnalistə sual verilməz.”
Məhdud bir atəşkəs ola bilər
Təqaüddə olan Kıdemli Polkovnik Mithat Işık: “Qarşılamada adətlərə əməl edildiyini düşünürəm. Təyyarələrin olması normaldır, ora onsuz da bir bazadır. Ölkələr öz hərbi güclərini məhdud da olsa göstərə bilərlər. Trampın pencəyinin qabağı açıq idi, amma Tramp elə biridir. Qırmızı xalı var idi. Eyni avtomobillərlə getmələri ilə də toplantıdan yaxşı bir nəticə çıxacağı görüntüsünü vermək istədilər məncə. Bu toplantıdan nəticə çıxmasa da, pis bir vəziyyətin yaranmayacağını, növbəti toplantılar üçün zəmin hazırlanacağı görüntüsü verdilər. Ukrayna, uzun bir mövzudur. İkinci görüşə qədər təxribat olmazsa, atəşkəs pozuntularının olmayacağı yönündə bir dəyərləndirmə edə bilərik. Görüşün bir tərəfin əlini daha da gücləndirdiyini düşünmürəm.”
Vladimir Putin baxımından qazanc oldu
Avropa Birliyi və Qlobal Araşdırmalar Dərnəyinin Təsisçi Üzvlərindən Can Baydarol: “Qarşılanma mərasimindəki təyyarələr və görüntü tamamilə simvolik bir vəziyyətdir. ‘Ora mənim torpaqlarımdır. Bir az ayağını yerə bas’ kimi bir görüntü idi, amma qırmızı xalılar da sərilmişdi. Trampın ən böyük gözləntisi, atəşkəsə nail olmaq və sülh idi. Nəticədə, zirvə məncə tarixə Alaska zirvəsi fiyaskosu kimi keçə bilər. Ortaq mətbuat konfransı təşkil etdilər, amma toplantı, ortaq mətbuat konfransı olmaqdan başqa hər şeyə bənzəyirdi. Təktərəfli bəyanatlar var idi. Hazırda Ukraynada dəyişən heç bir şey yoxdur. Vladimir Putin baxımından bəzi qazanclar var idi. İlk dəfə ən yüksək səviyyədə bir beynəlxalq toplantıya qatılmış oldu.”
Oxucu Şərhləri
Hələlik heç bir şərh yazılmayıb. İlk şərhi siz yazın!
Şərh Yaz