Qəzzada Humanitar Yardım Paylanması Zamanı Ölümcül İnsident
İsrail və ABŞ tərəfindən dəstəklənən, mübahisəli Qəzza Humanitar Fondu (GHF) çərşənbə günü verdiyi açıqlamada, təşkilatın yardım paylama məntəqələrindən birində baş verən kütləvi izdiham nəticəsində ən azı 20 nəfərin həlak olduğunu etiraf edib. Bu, GHF-nin öz mərkəzlərində baş verən ölümlər barədə ilk rəsmi etirafıdır.
Hadisəyə dair Müxtəlif İddialar
GHF-nin məlumatına görə, insanlar “xaotik və təhlükəli basabas” zamanı həlak olublar. Təşkilat bu basabasa “kütlə içindəki təxribatçıların” səbəb olduğunu bildirib. Yardım qrupu 19 nəfərin tapdanaraq, bir nəfərin isə bıçaqlanaraq öldüyünü qeyd edib. GHF iddia edir ki, “HƏMAS-la əlaqəli və silahlı” şəxslər bilərəkdən xaosa təkan veriblər. Açıqlamada həmçinin deyilir: “Əməliyyatlara başladığımızdan bəri ilk dəfə olaraq, GHF personalı kütlə içində birdən çox odlu silah aşkar edib və onlardan biri müsadirə edilib.”
HƏMAS-ın Hökumət Media Ofisi (HMO) isə hadisəyə görə GHF-ni günahlandırıb. Onların iddiasına görə, GHF fələstinliləri Fələstinin cənubundakı Xan Yunisdə yerləşən mərkəzə humanitar yardım almaq üçün çağırmış, sonra isə “minlərlə ac insanı dar dəmir dəhlizlərə yığdıqdan sonra dəmir qapıları bağlamışdı”. Fələstin Səhiyyə Nazirliyi hadisədə 21 nəfərin öldüyünü, onlardan 15-nin gözyaşardıcı qaz atılması nəticəsində yaranan basabasdan boğularaq həlak olduğunu açıqlayıb.
Təhlükəsizlik Tədbirləri və Əvvəlki Ölümlər
GHF-nin yardım mərkəzlərinin daxilində ABŞ təhlükəsizlik podratçıları fəaliyyət göstərir, İsrail ordusu isə adətən xaricdə mövqe tutur. İsrail ordusu son hadisə ilə bağlı hələ ki, şərh verməyib.
BMT-nin İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarlığının məlumatına görə, GHF Qəzza zolağında fəaliyyətə başladığı vaxtdan bəri yüzlərlə insan yardım əldə etməyə çalışarkən həlak olub. Təşkilat qeyd edib ki, mayın sonundan iyulun 7-dək bu yolla təxminən 800 nəfər ölüb, onlardan 615-i GHF mərkəzlərinin yaxınlığında qeydə alınıb.
Fələstin rəsmiləri və şahidləri bu ölümlərin əksəriyyətinə İsrail ordusunun məsul olduğunu bildiriblər. İsrail hərbçiləri bəzi hallarda kütlələrə xəbərdarlıq atəşi açdığını etiraf etsə də, digər hadisələrə görə məsuliyyəti rədd edib. İyunun sonunda ordu, “əhali ilə sürtünməni” minimuma endirmək üçün yardım məntəqələrinə aparan yolları “yenidən təşkil etdiyini” bəyan edib.
GHF-nin Fəaliyyətinə Dair Ciddi Narahatlıqlar
Şənbə günü Fələstin Səhiyyə Nazirliyi, Rəfahın cənubundakı GHF tərəfindən idarə olunan yardım paylama məntəqəsindən humanitar yardım əldə etməyə çalışan insanlara İsrail qoşunlarının atəş açması nəticəsində 27 nəfərin öldüyünü və bir çoxunun yaralandığını bildirib.
GHF bu iddianı təkzib edərək, şənbə günü “mərkəzlərimizdə və ya onların yaxın ətrafında heç bir insidentin olmadığını” bəyan edib. İsrail ordusu da öz qoşunlarının atəşindən heç kimin yaralanmadığını təkzib edib, lakin hesabatları nəzərdən keçirməyə davam etdiyini bildirib. Bazar günü əlavə şərh verməyib.
Ötən həftə ABŞ hökumətinin GHF ilə bağlı sərt qiymətləndirməsində ABŞ Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi (USAID) rəsmiləri qrupun fələstinliləri qorumaq və onlara ərzaq çatdırmaq qabiliyyəti ilə bağlı “ciddi narahatlıqlar” qaldırıblar.
Qiymətləndirmədə, ümumi planın “əsas detallarını” belə əks etdirməməsindən tutmuş, təmiz su çatışmazlığı olan bölgədə uşaq qidası tozunun paylanması imkanına qədər bir sıra narahatlıqlar qeyd olunub. GHF sözçüsü təşkilatın Qəzzadakı fəaliyyətini müdafiə edib və USAID-in qiymətləndirməsini maliyyələşdirilmə müraciəti üçün normal hal kimi təsvir edib.
Fələstin Rəsmilərindən Sərt Bəyanat
Fələstin Səhiyyə Nazirliyi çərşənbə günü verdiyi bəyanatda, “İsrail işğalı və Amerika quruluşunun aclıq çəkən insanlara qarşı müxtəlif üsullardan istifadə edərək qəsdən kütləvi qırğınlar törətdiyini” bildirib.
Oxucu Şərhləri
Lakin, məqalənin əsas diqqət mərkəzi Qəzzada baş verən faciəli hadisənin özüdür və qurbanların sayının çoxluğu artıq özü-özlüyündə ciddi bir narahatlıq yaradır. Əlbəttə, hadisənin mürəkkəb səbəbləri ola bilər, ancaq bu, GHF-nin, əgər onların hərəkətləri hadisənin baş verməsində rol oynadısa, məsuliyyətdən azad edilməsi demək deyil. Hadisənin bütün aspektlərinin araşdırılması və baş verənlərə görə məsuliyyət daşıyanların müəyyənləşdirilməsi ədalətli və vacibdir, lakin bu, hadisənin dəhşətli reallığını və qurbanların əzablarını kölgədə qoymamalıdır. Qida çatışmazlığı və təhlükəsizlik qüsurları kimi amillərin araşdırılması, əlbəttə ki, vacibdir, amma bu amillərin mövcudluğu GHF-nin hərəkətlərinin nəticələrini azaltmamalıdır. Məsuliyyətin müəyyənləşdirilməsi ilə yanaşı, hadisənin qarşısının alınması üçün tədbirlərin də görülməsi vacibdir.
Məsələnin daha dərindən araşdırılması üçün, müstəqil beynəlxalq təşkilatların iştirakı ilə tam miqyaslı sorğu aparılması zəruridir. Bu sorğu, yardım paylamasının effektivliyini, GHF-nin idarəetmə qabiliyyətini, eləcə də hər hansı potensial səhlənkarlıq və ya korrupsiya hallarını araşdırmalıdır. Həmçinin, yardımın daha ədalətli və təhlükəsiz paylanması üçün yeni bir sistemin qurulması, potensial olaraq blokçeyn texnologiyasından istifadə edilməsi də nəzərdən keçirilməlidir. Bu, şəffaflığı artırar və yardımın həqiqi ehtiyacı olanlara çatmasını təmin edər. Bundan əlavə, GHF-nin maliyyə mənbələrinin tam şəffaflığını təmin etməsi və hesabatlılığı artırması vacibdir. Bu, potensial korrupsiya hallarının qarşısını almağa və etimadı bərpa etməyə kömək edər.
Ancaq bu iki hadisə arasında əsaslı fərqlər də mövcuddur. Pakistan hadisəsində əsasən yardımın çatışmazlığı və nəzarətsiz paylanması əsas problem idi. Qəzzadakı hadisədə isə Gəzza Humanitar Fondu (GHF)-nun iştirakı və hadisənin səbəblərinə dair müxtəlif iddiaların olması vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdirir. Beləliklə, Pakistan hadisəsindən çıxarılan əsas dərs - təşkilatçılığın və paylanmanın səmərəliliyinin vacibliyi - Qəzzadakı hadisədə özünü tam şəkildə göstərmir. Çünki burada, sadəcə təşkilati çatışmazlıqdan əlavə, GHF-nin rolu, İsrail və ABŞ-ın dəstəyi, həmçinin hələ də aydın olmayan hadisənin həqiqi səbəbləri araşdırılmalıdır. Bu araşdırma, gələcək humanitar yardım kampaniyalarının planlaşdırılması və həyata keçirilməsi üçün daha dərin bir anlayış təmin edə bilər. Hadisənin təfərrüatları açıqlandıqdan sonra müqayisə daha dəqiq edilə bilər.
Şərh Yaz