Gündəm 26.06.2025

Qrip deyil, ölümcül təhdid: Məktəblərin gizli qatili

Qrip deyil, ölümcül təhdid: Məktəblərin gizli qatili
Güney Karolinada yaşayan 14 yaşlı William Hand səhər adi qaydada oyanmışdı. Məktəbinin basketbol komandasında oynayan gənc oğlanın daha əvvəl heç bir sağlamlıq problemi yox idi. Lakin gənc oğlan yataqdan qalxdıqdan qısa müddət sonra özünü pis hiss etməyə başladı. Birdən hərarəti yüksəldi və vəziyyəti pisləşməyə başladı. Basketbol turnirlərində qazandığı mükafatlarla dolu evinin qonaq otağına yığılan William, ailəsi tərəfindən təcili olaraq xəstəxanaya çatdırıldı. Williamın probleminin nə olduğu isə çox gec aydın oldu. Qanına yayılan infeksiya kiçik idmançını dönülməz bir yola saldı. William Hand günorta saatlarında həyatını itirdi. Həkimlər ölüm səbəbini ailəsinə bildirdikdə, valideynlər dərin kədərə qərq oldular. Çünki hər keçən gün daha çox uşağa yoluxan bu gizli infeksiya asanlıqla qarşısı alına bilən idi.

Qrip Zənn Edildi, Faciləvi Sonluqla Bitdi

14 yaşında həyatını itirən William Handın atası William, oğlunun idman geyimində çəkilmiş bir fotosunu sosial mediada paylaşaraq “Will’i həmişə belə xatırlayacağam. Dağınıq saçları, böyük gülümsəməsi ilə. Yenidən görüşərik, oğlum” deyə qeyd edib. Ata William, sosial şəbəkə paylaşımında oğlunun Meningokok xəstəliyi səbəbindən həyatını itirdiyini bildirib. Gənclər arasında sürətlə yayılan və qanın zəhərlənməsinə səbəb olaraq can alan bu infeksiya əslində asanlıqla müalicə edilə bilər, lakin onun əlamətləri bir çox insanın diqqətindən yayınır. Birdən yüksələn hərarət, titrəmə və süstlük müşahidə oluna bilər. Bu şikayətlər qrip və ya mədə infeksiyası zənn edilə bilər. Bu xəstəlik əslində bir meningit növüdür və bir çoxları tərəfindən qrip kimi qəbul edilir. Lakin müalicədə gecikmə ölümcül nəticələrə səbəb ola bilər.

Hadisələrin 33 Faizi Ölümlə Nəticələnir

Meningit səbəbiylə yaranan Meningokok xəstəliklərinin 33 faizi, erkən müalicə aparılmadığı təqdirdə ölümlə nəticələnir. Xəstəlik, xüsusilə məktəblərdə sürətlə yayılır. Peyvənd olunmayan uşaqlar səbəbindən artan meningit halları, peyvəndlənmiş uşaqları da təhdid edir. Xəstəlik ölümcüllüyü nisbətən azalsa da, uşaqların əksəriyyəti bu infeksiyanı böyük çətinliklərlə adlaya bilir. Meningit irəlilədikcə daha qabarıq nevroloji əlamətlər meydana çıxır. Şiddətli baş ağrısı, boyun sərtliyi və işığa həssaslıq onların başında gəlir. Bəzən ürəkbulanma və qusma da müşayiət edə bilər. Körpələrdə qidalanmadan imtina, süstlük və ya nazik səslə ağlama da müşahidə oluna bilər. Daha irəli hallarda şüur pozğunluğu, nitq qüsuru və hətta qıcolma baş verə bilər. Xüsusilə kiçik uşaqlarda keyfiklik, qucaqlanmaq istəyi və ya əksinə, diqqətdən qaçma mühüm bir xəbərdarlıq ola bilər. Gənc Williamın ölümündən əvvəl yaşadığı hadisələr bu simptomları bir daha göz önünə gətirir.

Qanı Zəhərləyərək Öldürür

Ən narahatverici əlamətlərdən biri də basdırdıqda solmayan bənövşəyi səpkilərdir. Bu səpkilər adətən xəstəliyin gec dövründə ortaya çıxır. Həmin mərhələdə qan dövranında sürətlə yayılan bakteriya, xəstəni zəhərləyərək şoka səbəb ola bilər. Dəri rəngi solur, əl və ayaqlar soyuyur, nəfəs səthi olur. Bütün bu əlamətlər, xüsusilə hərarət, baş ağrısı və mədə şikayətləri ilə birlikdə müşahidə edilirsə, vaxt itirmədən tibbi yardım alınması vurğulanır. Həkimlər, “İntuisiyanıza etibar edin. Əgər bir problem hiss edirsinizsə, dərhal xəstəxanaya müraciət edin” deyə xəbərdarlıq edirlər.

24 saat

Oxucu Şərhləri

Xatirə Qasımova
25.07.2025 03:50
Şərhdə William Hand'in "gizli qatil" titulunun əsaslandırılması üçün yazıda həmin şəxsin məsuliyyətinin miqyasının dəqiqləşdirilməsi tələb olunur. Müəllif, məktəblərin sağlamlıq standartlarının aşağı olması kimi sistematik problemin fərdi məsuliyyətdən ayrılmasının vacibliyini vurğulayır. Bu ayrılıq olmadan, Hand obrazı mübaliğə edilmiş və oxucu üçün əsl problemin kölgədə qalması riski mövcuddur. Beləliklə, şərhin əsas məğzi yazının mövzusunun daha dəqiq və balanslı təsvirini tələb etməsidir.
Rəşad Nəbiyev
23.07.2025 17:59
Maraqlı bir tənqiddə xüsusilə Uilyam Handın araşdırmasına toxunulması yüksək qiymətləndirilir. Lakin məktəb havasının keyfiyyəti ilə sağlamlıq arasında əlaqəni daha da dəqiqləşdirmək üçün, Handın tədqiqatının nəticələrinin uzunmüddətli təsirləri və fərqli yaş qruplarındakı şagirdlərə təsirinin fərqliliyi barədə daha geniş məlumat vermək mümkün olardı. Bu tədqiqatın nəticələri əsasında, məktəb havasının keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması üçün hansı konkret, uzunmüddətli və maliyyə baxımından səmərəli strategiyalar həyata keçirilə bilər və bu strategiyaların ictimai sağlamlıq sisteminə inteqrasiyası necə həyata keçirilməlidir?
Hüseyn Xəlilov
23.07.2025 13:39
Maraqlı bir yazı, şübhəsiz. Amma "gizli qatil" ifadəsi biraz sensasionist gəlmirmi? William Handın məsələnin həqiqətən də belə qara-ağ olduğunu göstərən konkret sübutları var mı? Yəqin ki, ətraf mühitin təmizliyi, yaxşı qidalanma və düzgün istirahət kimi digər faktorların da rolu olduğunu nəzərə almaq lazımdır. Yəni, bəlkə də William Hand "təqsirkarı" biraz çox sərt şəkildə təyin edir? Tədqiqat metodologiyası haqqında əlavə məlumatlar olmadan, onun nəticələrinə tam etibar etmək çətindir. Bəlkə də, "məktəblərin gizli qatili" deyil, daha çox "məktəblərin potensial təhlükələrindən biri" ifadəsi daha uyğun olardı?
Pəri Mikayılova
23.07.2025 11:27
Maraqlı bir yazı, amma William Hand-ın araşdırmalarının metodologiyası və nümunə ölçüsü barədə daha ətraflı məlumat təqdim olunmalıdır. Məktəb infrastrukturunun sağlamlıq üzərindəki təsirinin qiymətləndirilməsi çoxşaxəli bir məsələdir və Hand-ın təklifləri nə qədər genişləndirilə bilər və ya digər kontekstlərdə tətbiq oluna bilər? Məsələn, inkişaf etməkdə olan ölkələrdəki məktəblərdə vəziyyət necədir? Həmçinin, yalnız infrastrukturun təsirinə deyil, sosial-iqtisadi faktorların, sağlamlıq baxımına girişin və digər amillərin də nəzərə alınması nə dərəcədə vacibdir? Bu araşdırmanın nəticələri milli səviyyədə tədbirlər üçün kifayət qədər əsaslımı, yoxsa daha geniş tədqiqat tələb olunur?
Arif Şabanov
23.07.2025 09:23
Maraqlı bir araşdırma, xüsusilə Uilyam Handın tədqiqatına diqqət çəkilməsi müsbət haldır. Ancaq məktəb binalarının havasının keyfiyyətinin sağlamlıq problemləri ilə əlaqəsi barədə daha ətraflı məlumat təqdim olunsa, daha da əsaslı olardı. Məsələn, Handın tədqiqatında istifadə olunan metodologiya haqqında daha ətraflı məlumat və nəticələrin ümumiləşdirilməsinin məhdudiyyətləri barədə qeydlər faydalı olardı. Bundan əlavə, təklif olunan həllərin effektivliyi və iqtisadi cəhətləri daha ətraflı araşdırılmalıdır. Müəllif, Handın araşdırmasından kənara çıxaraq, digər müstəqil araşdırmalarla da müqayisə aparsa, yazının elmi etibarlılığı daha da artacaqdı.
Afaq Qarayeva
23.07.2025 08:47
Maraqlı bir araşdırma, lakin William Hand'ın tədqiqat metodu və nümunə seçimi barədə daha ətraflı məlumat tələb olunur. Məktəblərin havasının keyfiyyəti ilə sağlamlıq problemləri arasında səbəb-nəticə əlaqəsini tam olaraq təsdiq etmək üçün daha genişmiqyaslı, uzunmüddətli bir araşdırmaya ehtiyac var. Hand'ın tapıntıları nə dərəcədə digər amillərdən (məsələn, genetik meyllilik, ev şəraiti) təsirlənib? Bu amillərin nəzarət altına alınması nə dərəcədə təmin edilib? Bu araşdırmanın nəticələrinin milli səviyyədə tətbiq edilməsi üçün daha çox dəlil təqdim olunmalıdır. Əlavə olaraq, təklif olunan həllərin maliyyə davamlılığı və praktiki tətbiqi haqqında əlavə məlumat faydalı olardı.
Arzu İsmayılova
23.07.2025 08:46
Maraqlı bir məqalədir. Uilyam Hand-ın tədqiqatlarına istinad edilməsi əhəmiyyətlidir, lakin məqalədə onun metodologiyası haqqında daha ətraflı məlumat verilməsi faydalı olardı. Məsələn, nümunənin seçilməsi necə həyata keçirilib və nəticələrin ümumiləşdirilməsinin əsaslandırılması nədir? Eyni zamanda, Hand-ın tədqiqatları digər müstəqil araşdırmalarla nə dərəcədə üst-üstə düşür və ya fərqlənir? Bu məsələlər aydınlaşdırılmadan, məqalənin qəti nəticələrinə şübhə ilə yanaşmaq tələb olunur.
Səbinə Nəbiyeva
23.07.2025 05:52
Maraqlı bir yazı. William Hand-ın araşdırmalarına istinad edilməsi diqqətimi çəkdi. Ancaq məqalədə onun tədqiqatlarının metodologiyası, nümunə ölçüsü və maliyyə mənbələri barədə ətraflı məlumat verilməyib. Bu cür həssas bir mövzuda, əsas iddiaları dəstəkləyən konkret dəlillərin daha aydın şəkildə təqdim edilməsi vacibdir. Xüsusilə, Hand-ın tapıntıları digər müstəqil araşdırmalarla nə dərəcədə üst-üstə düşür? Bu məqam aydınlaşdırılmalıdır.
İlhamə Əlizadə
23.07.2025 03:52
Yazıda William Hand-ın araşdırmalarına istinad edilməsi maraqlıdır. Lakin, Hand-ın tədqiqatlarının metodologiyası və nümunə seçimi haqqında daha ətraflı məlumat verilmədiyi üçün nəticələrin ümumiləşdirilməsinə şübhə ilə yanaşıram. Məktəblərdəki potensial sağlamlıq problemlərinin müəyyən edilməsi vacibdir, amma yalnız bir tədqiqatçının araşdırmalarına əsaslanan qəti hökmlər verməkdən əvvəl digər müstəqil tədqiqatların nəticələrinə də baxılmalı və William Hand-ın tapıntılarının statistik əhəmiyyəti və etibarlılığı daha aydın şəkildə izah olunmalıdır. Bütün məktəblər üçün eyni nəticələrin tətbiq olunmasının düzgünlüyünə də şübhə edirəm, çünki məktəblərin fiziki infrastrukturundan tutmuş, tələbələrin sağlamlıq vərdişlərinə qədər bir çox amil fərqli ola bilər.
Rəşad Həsənov
23.07.2025 01:32
Maraqlı bir yazı, amma William Hand-in "gizli qatili" titulunu qazanmaq üçün nə qədər "məktəb" öldürdüyünü dəqiqləşdirmək lazımdır. Məntiqə əsaslanan bir təhlil olmadan, belə bir iddia biraz həddindən artıq səslənir. Əgər məsələ məktəblərin sağlamlıq standartlarının aşağı olmasıdırsa, o zaman bu, Mr. Hand'in şəxsi günahı deyil, sistematik bir problemdir. Yazıda bu fərq aydınlaşdırılmalıdır ki, oxucu "gizli qatil" obrazının kölgəsindəki əsl problemin nə olduğunu dərk etsin. Bəlkə də William Hand bir qədər mübaliğə edilmiş bir obrazdır?

Şərh Yaz