Quşların səhər nəğməsinin sirri sonunda açılır

İlk səhər sədaları: Dan xoru niyə susmur?

Hər səhər dünyada quşların dan xoru ilə oyanırıq, lakin bu quş davranışının sirri hələ də tam açılmayıb. Quş qonşularımızın nə üçün səhər saatlarında bu cür səs-küylü konsert verməkdə israr etdikləri uzun müddətdir ki, alimləri düşündürür.

Hələ rəy verilməmiş yeni bir tədqiqat, qəfəsdə saxlanılan zebra sərçələri (Taeniopygia guttata) üzərində aparılıb. Araşdırma nəticəsində zebra sərçələrinin oxuma intensivliyinin günəşin doğuşu ərəfəsində yığılan gözləntilərdən qaynaqlandığı ehtimal edilir.

İşıq və qaranlığın quş davranışına təsiri

Yaxşı işıqlandırılmış laboratoriya şəraitində erkək zebra sərçələri spontan şəkildə yüzlərlə nəğmə oxuyurlar. Lakin tam qaranlıqda onlar bir cəh-cəh belə vermirlər. Bu müşahidə tədqiqatçıları gecə ilə gündüz arasındakı qarşılıqlı əlaqənin dan xoruna necə təsir etdiyini və bu quş davranışını araşdırmağa sövq edib.

Təcrübələrdə günəşin süni şəkildə üç saat gecikdirilməsi – yəni işıqların daha uzun müddət söndürülü saxlanılması – zebra sərçələrinin oxuma sürətini artırıb və adi vaxtından daha tez başlamasına səbəb olub. Bu, sanki quşların günün başlanğıcını səbirsizliklə gözlədiyini göstərirdi.

Danın işığının bir neçə saat gecikdirilməsi quşların yatıb qalmasına səbəb olmayıb; onlar adi vaxtlarında oyanır, qaranlıqda aktiv şəkildə hərəkət edir, lakin nəğmələrini səsləndirməkdən çəkinirdilər. Bu qəribə quş davranışı elmi ictimaiyyətin marağına səbəb olub.

Onların səbirsizliyi daha bir təcrübə ilə təsdiqlənib: quşlara 10 saniyəlik erkən işığı işə salan bir düyməyə çıxış təklif edilib. Gecikdirilmiş “dan” şəraitində olan quşlar bu imkandan tez-tez istifadə edərək işığı yandırıblar. Maraqlıdır ki, danın əvvəlkindən daha tez gəldiyi hallarda quşlar bu düyməyə toxunmayıblar.

Hormonal təsirlər və vokal məşqi

Koreya Beyin Araşdırmaları İnstitutundan bioloq Ednei Barros dos Santosun rəhbərlik etdiyi komanda yazır: “Quşlar dan sökülməzdən xeyli əvvəl, ehtimal ki, melatoninlə əlaqəli hormonal mexanizmlər vasitəsilə qaranlıqda oyanırlar və spontan oxuma qaranlıq tərəfindən yatırılsa da, daxili oxuma motivasiyaları artır. Bu, dan xoruna zəmin yaradan əsas amillərdəndir."

Bu cür intensiv səhər nəğmələri quşlara gecə istirahətindən sonra səslərini isitməyə, performanslarını tez bir zamanda təkmilləşdirməyə və gün ərzində nəsilartırma müvəffəqiyyəti şanslarını artırmağa kömək edə bilər.

Komanda əlavə edir: “Vəhşi oxuyan quşlarda da dan xorunun vokal məşq funksiyası olduğu irəli sürüldüyündən, biz bu mexanizmlərin və funksiyanın… vəhşi quşlarda ümumiyyətlə müşahidə olunan dan xoruna, heç olmasa qismən, tətbiq oluna biləcəyini düşünürük.” Bu quş davranışının ümumi bir xüsusiyyət olduğu qeyd edilir.

Bu ilkin nəşr bioRxiv platformasında yerləşdirilib.

24 saat