Ukraynada Müharibə: Cəbhədəki Dəyişikliklər və Rusiyanın İqtisadi Çətinlikləri
Kyivdə aylardır gözlənilən Rusiya hücumunun Ukraynanın şərq regionlarının daha çox hissəsini ələ keçirmək məqsədi daşıyacağı gözlənilirdi. İndiyə qədər bu hücum gözləntiləri doğrultmasa da, Ruslar bəzi ərazilərdə irəliləyişlər əldə edib və bəzi bölgələrdə qoşun sayını xeyli gücləndiriblər.
Rusiya Prezidenti Vladimir Putin atəşkəs danışıqlarının ikinci plana keçməsinə baxmayaraq, ərazi qazanmaq məqsədilərini davam etdirir. Keçən həftə o, əsassız işğalını əsaslandırmaq üçün uzun müddətdir istifadə etdiyi əsas arqumentlərindən birini yenidən təkrarladı. O, “Rusiya və Ukrayna xalqlarını bir xalq hesab edirəm” deyib, əlavə edib ki, “bu mənada, bütün Ukrayna bizimdir.”
Buna baxmayaraq, Ukraynalılar bəzi ərazilərdə əks-hücumlar təşkil edib və öz daxili silah sənayesini sürətlə inkişaf etdirirlər. Rusiyanın müharibə dövrü iqtisadiyyatı da daha güclü maneələrlə üzləşir.
Cəbhə Xəttindəki Vəziyyət və Piyada Hücumları
Rusiya qoşunları 1200 kilometrlik (746 mil) cəbhə xəttinin bir neçə hissəsində irəliləməyə çalışır. Ukrayna Baş Komandanı Oleksandr Sırski bu həftə bildirib ki, hazırda təkcə Donetsk bölgəsindəki Pokrovsk şəhəri yaxınlığında, gündə ən azı 50 toqquşmanın baş verdiyi cəbhə xəttinin bir hissəsində 111.000 Rusiya əsgəri var. Ukrayna Baş Qərargahının məlumatına görə, keçən ilin dekabrında bu ərazidə təxminən 70.000 Rusiya əsgəri olub.
Sırski həmçinin Rusiyanın şimaldakı Sumi bölgəsinə sızmasının dayandırıldığını iddia edib. Vaşinqtonda yerləşən “Müharibə Tədqiqatları İnstitutu” adlı analitik mərkəz Ukrayna qüvvələrinin Sumidə bəzi əraziləri geri aldığını və Rusiyanın irəliləmə sürətinin yavaşladığını bildirir.
Sırski iddia edib ki, "Düşmənin Rusiya ərazisindən başlatdığı 'yay hücumu' cəhdləri dalğasının zəiflədiyini deyə bilərik." Lakin vəziyyət qarışıqdır. Son günlərdə Rusiya piyada hücumları Donetsk və Dnipropetrovsk bölgələrinin sərhədində irəliləyişlər əldə edib. Rusiya Müdafiə Nazirliyi şənbə günü Zirka adlı başqa bir kəndin də ələ keçirildiyini iddia edib.
Ukraynalı açıq mənbə analitiki DeepState, Ukrayna müdafiəsinin sürətlə çökməyə davam etdiyini və düşmənin həmin ərazidə "daimi hücumlarla əhəmiyyətli irəliləyişlər" etdiyini iddia edib.
Kreml uzun müddətdir ki, şərqdəki Donetsk, Zaporojye və Xerson regionlarının hamısını ələ keçirməyincə əməliyyatını davam etdirəcəyini israr edir. (Artıq Luqanskin kiçik bir hissəsi istisna olmaqla, bütün ərazisini işğal edib.) Mövcud irəliləyiş sürəti ilə bu, illər çəkə bilər. Lakin ABŞ prezidenti Donald Tramp administrasiyasının atəşkəs danışıqlarına daha az bağlı görünməsi ilə münaqişənin ilin sonuna və 2026-cı ilə qədər uzanması ehtimalı var.
Dron Müharibəsi və Ukraynanın Müdafiə Taktikaları
Üç ölçülü döyüş meydanı indi dahiyanə
dron hücumları-idarəli xüsusi əməliyyatların və çox sadə piyada hücumlarının qeyri-adi bir birləşməsidir. Spektrin bir tərəfində, Ukraynanın iyun ayının əvvəlində Rusiya strateji bombardmançılarına qarşı həyata keçirdiyi cəsarətli
dron hücumları Rusiyanın dərinliklərindən, yük maşınlarından idarə olunan dronlardan istifadə etməklə həyata keçirilib. Bu missiya Ukraynaya qarşı raket atmaq üçün istifadə edilən onlarla təyyarəni sıradan çıxarıb.
Ukraynanın Təhlükəsizlik Xidməti şənbə günü Krımdakı Rusiya aviabazasına qarşı başqa bir
dron hücumu barədə məlumat verib və bu hücumun geniş zədələrə səbəb olduğunu iddia edib. Bunun əksinə olaraq, Rusiya əsgərləri piyada və ya motosikletlərlə – bəzən on və ya daha az qrup halında – Şərqi Ukraynanın tərk edilmiş kəndlərinə daxil olur, dronların əhatəsi altında olsa da, heç bir zirehli texnika görünmür. Bu yanaşma Ukrayna taktikalarında dəyişikliyə səbəb olur: daha kiçik, gücləndirilmiş mövqelərə keçid. Ukraynanın Müdafiə Naziri Rüstəm Umerov keçən həftə müdafiə sistemlərinin relyefə uyğun olaraq kamuflyaj edildiyini və aşkarlanmamaq üçün kiçildildiyini bildirib.
Piyadalar ərazini müdafiə edərkən və ya ələ keçirərkən,
dron hücumları münaqişənin gedişatında daha böyük rol oynamağa davam edir. Rusiyanın ucuz, kütləvi istehsal olunan
dron hücumları hava müdafiə sistemlərini sıxışdıraraq bəzi raketlərinin hədəfə çatmasına imkan verir. Ruslar bu taktikadan getdikcə daha çox Ukrayna şəhərlərinə, xüsusilə də son həftələrdə əhəmiyyətli ziyan və daha çox mülki itkilərə məruz qalan Kyivə qarşı istifadə edirlər.
Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski bazar günü bildirib ki, gecə ərzində “səmamızda 477 dron, onların əksəriyyəti Rusiya-İran Shahedləri olmaqla, 60 müxtəlif növ raket də mövcud idi. Ruslar həyatı təmin edən hər şeyi hədəf alırdılar.” Umerov bildirib ki, Ruslar “hava müdafiə sistemlərimizi yormaq məqsədilə hər gecə 500-ə qədər (İran istehsalı) Shaheddən istifadə edir, onları ballistik və qanadlı raketlərlə birləşdirir.”
Zelenski daha çox Patriot raket batareyaları və digər qərb sistemləri üçün yenidən müraciətlər edib, ABŞ prezidenti Donald Tramp da keçən həftə Ukrayna şəhərlərinə böyükmiqyaslı
dron hücumları səbəbilə ABŞ-ın bunu nəzərdən keçirməli olduğunu bildirib. Zelenski deyib ki, Ukrayna Patriotları birbaşa və ya ABŞ-Ukrayna minerallar sazişi ilə yaradılmış fond vasitəsilə almağa hazırdır.
Hər iki tərəf heyrətamiz sürətlə hər növ dron istehsal edir. Ukraynanın Təhlükəsizlik Xidməti Rusiyanın hər gün demək olar ki, 200 İran istehsalı Shahed dronu istehsal etdiyini və təxminən 6000 ədəd inventara sahib olduğunu, əlavə olaraq 6000 aldadıcı dronun da olduğunu bildirir. Keçən həftə ərzində Ruslar cəbhə xəttində 23 mindən çox kiçik “kamikadze”
dron hücumları həyata keçirib.
Dizayn və istehsalda bitməyən bir yarış var. Sırskinin sözlərinə görə, Rusiya fiber-optik idarə olunan dronlar sahəsində üstünlük əldə edib, onları izləmək və qarşısını almaq daha çətindir. Umerov bildirib ki,
dron hücumları daim intellektual mübarizədir — düşmən alqoritmləri mütəmadi olaraq dəyişir və Ukrayna cavab olaraq taktikaları uyğunlaşdırır. O əlavə edib ki, “müharibənin əvvəlində yüksək effektivlik göstərən həllər düşmən taktikaları dəyişdikcə zamanla dəyərini itirib.”
Ukrayna öz növbəsində, Rusiya infrastrukturuna, məsələn, hava limanlarına, neft emalı zavodlarına və nəqliyyata hücum etmək üçün istifadə etdiyi uzunmənzilli dronların istehsalını artırır. Umerov bildirib ki, bu il “on minlərlə” belə dron, əlavə olaraq dörd milyondan çox döyüş meydanı dronu istehsal olunacaq.
Rusiyanın Müdafiə Sənayesi və İqtisadi Durğunluq Riski
Hər iki tərəf döyüşməyə davam etmələrini təmin edən müdafiə sənayeləri qurur – hətta Rusiyanın istehsal miqyası Ukraynanı qat-qat üstələsə də. Rusiyanın nəhəng hərbi konqlomeratı Rostec Ukraynaya qarşı istifadə olunan avadanlığın təxminən 80%-ni istehsal edir. Onun baş direktoru Sergey Çemezov bu ay Putinlə görüşdə bildirib ki, Rostecin istehsalı 2021-ci ildən bəri on dəfə artıb və keçən il gəlirləri heyrətamiz 46 milyard dollara çatıb.
Lakin üfüqdə qaranlıq buludlar var. Rusiyanın hərbi büdcəsi ümumi dövlət xərclərinin təxminən 40%-ni təşkil edir – bu, Ümumi Daxili Məhsulunun 6%-dən çoxudur. Bu, inflyasiyanı artırıb və Putin keçən həftə qiymət artımları ilə mübarizə aparmaq üçün bu ilki artımın “daha təvazökar” olacağını etiraf edib. Hətta gələn il müdafiə xərclərinin azalacağını da irəli sürüb.
Rusiyanın yüksək rütbəli rəsmilərindən biri, İqtisadi İnkişaf naziri Maksim Reşetnikov bildirib ki, “cari işgüzar əhval-ruhiyyəyə əsasən, mənə elə gəlir ki, biz tənəzzülə keçid ərəfəsindəyik.” Rusiyanın Mərkəzi Bankının rəhbəri Elvira Nabiullina Reşetnikovla razılaşmasa da, milli ehtiyat fondu kimi maliyyə buferlərinin demək olar ki, tükəndiyini xəbərdar edib. O, Sankt-Peterburq Beynəlxalq Forumunda “Başa düşməliyik ki, bu resursların çoxu istifadə edilib” deyib. Putin özü də riski etiraf edərək, bəzi ekspertlərin durğunluq proqnozlaşdırdığını, lakin bunun “heç bir halda icazə verilməməli” olduğunu bildirib.
Rusiyanın daha uzunmüddətli proqnozu – iqtisadi və demoqrafik cəhətdən qaranlıq olsa da – qısa müddətdə Ukraynada və ya sərhədinə yaxın yarım milyondan çox ordu üçün maliyyə təmin etməyə, buradan bir neçə kilometr qazanmağa davam edə bilər. Yüz minlərlə itkiyə baxmayaraq, Rusiya ordusu hələ də Ukraynadan qat-qat böyük qüvvələr toplaya bilir. ABŞ prezidenti Donald Trampın administrasiyasının Ukraynaya dəstəklə bağlı qərarları
Ukrayna müharibəsinin gedişatına təsir edəcək
strateji əhəmiyyət daşıyır.
Onun gözü hələ də qələbədə olan Putin keçən həftə deyib: “Bizim bir atalar sözümüz var… Rusiya əsgərinin ayağı haraya basırsa, ora bizimdir.”
24 saat
Oxucu Şərhləri
Şərh Yaz