Son Dəqiqə: Azərbaycan-Rusiya Gərginliyi Yüksəldi, İşgəncə Görüntüləri, Qarşılıqlı Həbslər

Azərbaycan prokurorları ötən həftə Rusiyanın Yekaterinburq şəhərində həbs edilən Hüseyn və Ziyəddin Səfərovun qətlinə dair cinayət işi üzrə istintaqa başladıqlarını elan ediblər. Baş prokurorluğun bəyanatında bildirilib ki, hadisə "Rusiya Federasiyasının hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşları tərəfindən Azərbaycan vətəndaşı və etnik azərbaycanlıların xüsusi qəddarlıqla işgəncə verilərək qəsdən öldürülməsini" əhatə edir.

"Sputnik" əməkdaşlarına yeni əməliyyat

Böhran daha da dərinləşərkən, Azərbaycan bazar ertəsi günü Rusiya dövlət mediasında çalışan bir qrup şəxsi dələduzluq şübhəsi ilə saxlayıb. Bu addım Moskvanın ciddi etirazına səbəb olub.

Moskva səfiri çağırıb

Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi çərşənbə axşamı verdiyi açıqlamada, "Bakının son dostluğa yaraşmayan hərəkətləri və Azərbaycan tərəfinin ikitərəfli münasibətləri pozmağa yönəlmiş qəsdən addımları" səbəbindən Azərbaycanın Moskvadakı səfirinin çağırıldığını bildirib. Azərbaycanın səlahiyyətli orqanları Rusiya dövlətinə bağlı "Sputnik" xəbər agentliyinin Bakı ofisində əməliyyat keçirib. Əməliyyat zamanı agentliyin baş redaktoru və icraçı direktoru daxil olmaqla yeddi nəfər saxlanılıb. İlk əməliyyatda həbs edilərək məhkəməyə çıxarılanlar arasında informasiya texnologiyaları mütəxəssisləri Anton Draçyov və Dmitri Bezuglı da var. Onlar İrandan narkotik qaçaqmalçılığı və kiber cinayətlərdə ittiham olunurlar. Bu şəxslərin məhkəməyə çıxarılan zamanı Azərbaycan mətbuatına yansıyan görüntüləri "Azəri səlahiyyətli orqanlarının Rusiyaya eyni şəkildə cavab verdiyi" kimi şərh edilib.

Rusiyadan azərbaycanlı iş adamlarına təzyiq

Digər tərəfdən, Rusiya da cavab olaraq ölkədəki azərbaycanlı iş adamlarını sərt şəkildə saxlamaya başlayıb. Rusiyanın Voronej şəhərində xüsusi təyinatlı dəstə azərbaycanlı iş adamı Yusif Xəlilin evinə basqın edib. Həmçinin Yekaterinburqda hüquq-mühafizə orqanları "Azərbaycan-Ural" təşkilatının rəhbəri Şahin Şixlinskinin saxlayıb.

Kremlin: Həddən artıq emosional reaksiya

Kremlin sözçüsü Dmitri Peskov jurnalistlərin həbsini Azərbaycan tərəfindən "həddən artıq emosional reaksiya" adlandırıb və Rusiyanın bu şəxslərin azadlığa buraxılması üçün danışıqlar aparmaq niyyətində olduğunu bildirib.

Rusiya-Azərbaycan gərginliyi necə başladı?

Hadisələr zənciri ötən həftə Rusiyanın Yekaterinburq şəhərində müstəntiqlərin etnik azərbaycanlılara qarşı reidlər keçirməsi ilə başlayıb. Bu şəxslərin keçmişdə həll olunmamış bəzi cinayətlər, hətta serial qətllərlə əlaqəli ola biləcəklərindən şübhələnilib. Rusiya rəsmiləri əvvəlcə 1970-ci il təvəllüdlü Ziyəddinin ürək çatışmazlığından, 1966-cı il təvəllüdlü Hüseynin isə ölüm səbəbi göstərilmədən öldüyünü açıqlayıblar. Qardaşların cəsədləri bazar ertəsi axşam Bakıya çatdırılıb. Azərbaycan Səhiyyə Nazirliyi Məhkəmə-tibbi Ekspertiza İdarəsinin rəisi Ədalət Həsənov yeni otopsi nəticələrinin hər iki qardaşın da ağır döyülmə nəticəsində "travmatik şok"dan həyatını itirdiyini göstərdiyini açıqlayıb. Həsənov, Rusiya mütəxəssislərinin Ziyəddinin ürək çatışmazlığından öldüyü barədəki iddiası üçün "açıq yalan" ifadəsini işlədib və əlavə edib: "Aparılan təkrar müayinədə Ziyəddinin bədənində döyülmə nəticəsində yaranmış çoxsaylı sınıqlar aşkarladıq. Bütün qabırğaları sınıq idi və başında küt cisimlə vurulma nəticəsində yaranan qanaxma var idi." Həsənov digər qardaş Hüseynin də döyülmə nəticəsində öldüyünü bildirib. O, həmçinin Rusiyadakı əvvəlki otopsidə ölənlərin bütün daxili orqanlarının çıxarıldığını, bunun da "ölüm səbəbini gizlətmək məqsədi daşıya biləcəyini" deyib. Qardaşların ölümündən bəri Azərbaycan və Rusiya arasında sərt açıqlamalar qarşılıqlı şəkildə səslənir. Bakı Rusiya polisinin "etnik zəmində məhkəməsiz edamlar" həyata keçirdiyini iddia edərkən, Moskva bu iddiaları rədd edib. Rusiya rəsmiləri saxlanılan altı nəfərin də Rusiya pasportu daşıdığını açıqlayıb. Azərbaycandakı Rusiya jurnalistlərinə qarşı polis basqını dövlət nəzarətində olan "Rossiya Segodnya" xəbər agentliyinin yerli filialı "Sputnik Azərbaycan" ofisində baş verib. Azərbaycanlı mənbənin bildirdiyinə görə, iki nəfər rəsmən həbs edilib, beş nəfər isə hələ də istintaq altındadır. İşin dələduzluq, qanunsuz sahibkarlıq və çirkli pulların yuyulması iddiaları ilə bağlı olduğu qeyd edilib.

İkitərəfli münasibətlər üçün 2 mümkün ssenari

Rusiya-Azərbaycan münasibətlərindəki bu son gərginlik regional dinamiklərlə də əlaqəli olduğu düşünülür. Azərbaycanın İsraillə sıx əlaqələri, xüsusilə enerji və müdafiə sahəsindəki əməkdaşlığı, Rusiyanın müttəfiqi İranı narahat edir. Vladimir Bekişin "News.Az" üçün yazdığı təhlildə, "Sputnik" əməkdaşlarına qarşı Yekaterinburq əməliyyatının Azərbaycana regional siyasətdə Rusiyanın maraqlarını nəzərə alması üçün bir xəbərdarlıq ola biləcəyi irəli sürülür. Lakin ona görə, Azərbaycan bu cür təzyiqlərə boyun əymək əvəzinə suverenliyini müdafiə etmək yolunu seçib. Bekişə görə, Rusiya gərginliyi azaltmaq üçün diplomatik addımlar ata bilər və Yekaterinburq hadisəsini araşdıra bilər. Lakin Moskva, Azərbaycanın daxili işlərinə dolayı yollarla müdaxilə edərək təzyiqi davam etdirə biləcəyi də ehtimal olunur. Təhlildə vurğulanır ki, "Azərbaycanın strateji mövqeyi, enerji resursları və regional təsiri Rusiya üçün göz ardı edilə bilməyəcək qədər vacibdir."

Təyyarə qəzası ilə başlayan proses

İki ölkə arasında gərginlik yeni deyil. 2024-cü ilin dekabrında Qazaxıstanda qəzaya uğrayan Azərbaycan sərnişin təyyarəsinin Rusiya hava hücumundan müdafiə qüvvələri tərəfindən hədəf alındığı iddiası münasibətləri zədələmişdi. Euronews-un xüsusi xəbərinə görə, təyyarənin Qroznı yaxınlığında elektron müharibə sistemləri səbəbindən nəzarəti itirdiyi müəyyən edilib. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Rusiyanın qəzanı gizlətməyə çalışdığını deyərək reaksiya vermiş, Rusiya Prezidenti Vladimir Putin isə üzr istəmiş, lakin məsuliyyəti açıq şəkildə qəbul etməmişdi. Bu olay, Əliyevin Moskvadakı Qələbə Günü tədbirlərinə qatılmamaq qərarına səbəb oldu. Bu qərar, sələfi dövrlərdən fərqli bir siyasət xəttinin göstəricisi kimi şərh edildi.

24 saat