Şimal-şərqi Afrikada yerləşən Sudanda müharibə vəziyyəti ağır olaraq qalır. Ölkə ordusu – Sudan Silahlı Qüvvələri (SAF) ilə paramilitar Çevik Dəstək Qüvvələri (RSF) arasında dağıdıcı münaqişə nəticəsində yaranan humanitar böhran davam edir.
Münaqişə tərəflərinə rəhbərlik edən generallar – resurslarla zəngin bu Şimal-şərqi Afrika ölkəsində müharibə cinayətləri və insanlığa qarşı cinayətlər törətməkdə ittiham olunurlar. Onlar beynəlxalq atəşkəs çağırışlarına cavab verməkdə maraqlı görünmürlər.
Budur, bu ay ərzində cəbhədə, humanitar böhran və siyasi arenada baş verən əsas hadisələr.
Cəbhədəki Sudanda müharibə və hərbi nəzarət
RSF oktyabrın sonlarında regionda ordunun son istehkamı olan el-Fasheri ələ keçirdikdən sonra mülki əhalini qətlə yetirərək Qərbi Darfur əyalətində nəzarətini gücləndirdi.
SAF ölkənin şərq və mərkəzi hissələrinin, o cümlədən paytaxt Xartumun və Kordofan bölgəsinin bir hissəsinə nəzarət edir. Lakin RSF və onun müttəfiq silahlı dəstələri mərkəzi Kordofanada daha çox ərazini ələ keçirmək üçün qoşun və avadanlıq səfərbər ediblər.
RSF indi Babnusa və el-Obeid kimi strateji şəhərləri hədəf alıb. Bu şəhərlər Xartuma gedən yolda hərbi üstünlük təmin etməklə yanaşı, kənd təsərrüfatı, heyvandarlıq və neft resursları ilə zəngin olduqları üçün iqtisadi əhəmiyyətə malikdir.
Noyabrın ortalarında ordu əsgərləri Şimali Kordofanda Kazqil və Um Dam Hac Əhməd ərazilərini ələ keçirmələrini qeyd etdilər. Beynəlxalq tərəfdaşlar döyüş xətlərini dondura biləcək atəşkəs üçün təzyiq göstərərkən, ordu mərkəzi Sudandakı mövqelərini qoruyub saxlayır.
Humanitar böhranın dərinləşməsi
Darforda fəaliyyət göstərən şahidlər və beynəlxalq yardım təşkilatları RSF-nin el-Fasheri qanlı şəkildə ələ keçirməsindən sonra törədilən dəhşətli vəhşilikləri qeyd ediblər. Sübutlar göstərir ki, RSF silahlı dəstələri kütləvi qətllər, qadın və qızlara qarşı cinsi təcavüzlər və fidyə üçün girov götürmə halları ilə məşğul olublar.
El-Fasherdən Tawila kimi ətraf ərazilərə qaçan minlərlə insan hələ də itkin düşmüş hesab olunur. Minlərlə sudanlı mülki vətəndaş isə qonşu Çada sığınmağa məcbur olub. Orada da humanitar böhran vəziyyəti yaxşı deyil və BMT-nin maliyyəsi azaldığı bir şəraitdə yardım agentlikləri insanlara kömək etməyə çalışır.
Peyk görüntüləri RSF-nin el-Fasherin müxtəlif ərazilərində çox sayda cəsədi kütləvi məzarlıqlarda sistematik şəkildə yandırıb basdırdığını ortaya çıxarıb. Sudanın qeyri-hökumət tibb təşkilatı bunu “soyqırım” adlandırıb.
Noyabrın əvvəlində Birləşmiş Qida Təhlükəsizliyi Faza Təsnifatı (IPC) el-Fasherdə deyil, həm də Cənubi Kordofanda yerləşən Kaduglidə aclığın aşkarlandığını təsdiqləyib. BMT-nin dəstəklədiyi qlobal aclıq monitorinq qrupu bildirib ki, yardımın böyük hissəsi bloklandığı üçün Darfur və Kordofanın digər 20 bölgəsi də aclıq şəraitinə düşmək təhlükəsi ilə üz-üzədir.
BMT-nin Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatının baş direktoru Emi Pope bildirib ki, Sudanda müharibə dünyanın ən böyük məcburi köçkün böhranına səbəb olub və əsasən uşaqlarla qadınlara təsir etməsinə baxmayaraq, lazımi diqqəti almır. Təxminən 14 milyon insan ölkə daxilində yerindən didərgin düşüb və ya yoxsul qonşu ölkələrə qaçmağa məcbur olub.
Diplomatik səylər və siyasi vəziyyət
Birləşmiş Ştatlar, Səudiyyə Ərəbistanı, Misir və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərindən ibarət "Dördlük" adlanan qrup, Sudanda gələcəkdə mülki idarəetməyə keçidi nəzərdə tutan atəşkəs təklifi irəli sürüb. RSF təklifi qəbul etdiyini iddia etsə də, SAF onu rədd etdiyi üçün döyüşlər hələ də davam edir.
RSF noyabrın 6-da vasitəçilərin təklifini qəbul etdiyini elan edib, komandan general Mohamed Hamdan Daqalo, Hemedti kimi tanınan şəxs, noyabrın 26-da video mesaj yayaraq paramilitar qüvvələrinin birtərəfli görünən üç aylıq "humanitar atəşkəsə" sadiq olduğunu bildirib. Lakin RSF-nin hücumları noyabr ayında dayanmayıb.
RSF komandanının bu açıqlaması, ordu rəisi Abdel Fəttah əl-Burhanın öz ofisi tərəfindən yayımlanan çıxışında yüksək rütbəli komandanlara "Dördlük" təklifini qəti şəkildə rədd etdiyini bildirməsindən bir gün sonra gəlib. Əl-Burhan təklifin silahlı qüvvələri ciddi şəkildə zəiflətdiyini, təhlükəsizlik agentliklərini ləğv etdiyini və RSF-nin mövqelərini saxladığını deyib.
Ordu komandanı Birləşmiş Ərəb Əmirliklərini də hədəf alaraq bildirib ki, "bütün dünya BƏƏ-nin Sudan dövlətinə qarşı qiyamçıları dəstəklədiyini görüb", bu səbəbdən "Dördlük" etibarlı deyil. Sudandan qızılın ən böyük idxalçısı olan Əbu-Dabi, RSF-ni silahlandırması və maliyyələşdirməsi iddialarını rədd etməyə davam edir.
ABŞ prezidenti Donald Tramp Səudiyyə Ərəbistanının Vəliəhd şahzadəsi Məhəmməd bin Salmanın Ağ Ev səfəri zamanı etdiyi çağırışdan sonra Sudanda müharibəni bitirmək üçün "əməkdaşlıq və koordinasiya" vəd edib. Trampın ərəb və Afrika məsələləri üzrə baş müşaviri Massad Boulos, BƏƏ prezidentinin diplomatik müşaviri Ənvər Qarqaşla Əbu-Dabidə birgə mətbuat konfransı keçirərək atəşkəs təklifini irəli sürüb.
Oxucu Şərhləri
Hələlik heç bir şərh yazılmayıb. İlk şərhi siz yazın!
Şərh Yaz