Sülh sənədinin statusu: Memorandum, yoxsa müqavilə

Ağ Evdə Gözlənilən Görüşün Sirləri

ABŞ prezidenti Donald Tramp avqustun 8-də Ağ Evdə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanla görüş keçirəcək. Görüşün formatı əvvəlcə ikitərəfli, sonra isə üçtərəfli olacaq. Bu görüşlə bağlı əsas sual, Azərbaycan və Ermənistan arasında uzunmüddətli münaqişəyə rəsmən son qoyacaq sülh müqaviləsinin imzalanıb-imzalanmayacağıdır.

Sülh Müqaviləsinin İmzalanması: Ehtimallar və Faktlar

Vaşinqton görüşü ərəfəsində rəsmi sənədin imzalanması ilə bağlı dəqiq məlumatlar yoxdur. Ermənistan hökumətinin rəsmi açıqlamasında yalnız ABŞ-Ermənistan strateji tərəfdaşlığının dərinləşdirilməsi, bölgədə sülh, firavanlıq və iqtisadi əməkdaşlığın təşviqi məqsədilə görüşlərin keçiriləcəyi bildirilir. Azərbaycan tərəfi isə bu barədə hər hansı məlumat yaymır.

"The Washington Post" qəzeti öz mənbələrinə istinadən sülh razılaşmasının elan edilməsi ehtimalını qeyd etsə də, söhbətin tam sülh müqaviləsindən, yoxsa başqa bir sənəddən getdiyi aydın deyil. Britaniyanın "Middle East Eye" nəşri isə daha ehtimal olunan ssenari kimi tərəflərin sülh müqaviləsinin imzalanmasına dair öhdəliyi əks etdirən memorandum imzalaya biləcəyini iddia edir.

İlkin İmzalanma (Paraflanma) və Azərbaycanın Şərtləri

Görüşdə sülh müqaviləsi mətninin ilkin imzalanması (paraflanması) da baş verə bilər. Azərbaycan tərəfi bu təklifi iyulun 10-da Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin Əbu Dabi şəhərində keçirilən görüşdə irəli sürmüşdü. Paraflanma, tərəflərin səlahiyyətli nümayəndələrinin sənədin hər bir səhifəsinə və ya ayrı-ayrı hissələrinə imza atması deməkdir ki, bu da müqavilə üzrə danışıqların rəsmən başa çatdığını və mətnin razılaşdırıldığını təsdiqləyir. Lakin paraflanmış sənəd hüquqi qüvvəyə malik deyil, bunun üçün rəsmi imza tələb olunur.

Azərbaycan və Ermənistan arasındakı sülh müqaviləsinin mətninin razılaşdırıldığı bəlli olsa da, Bakı müqaviləyə birbaşa aidiyyatı olmayan iki şərt irəli sürür: ATƏT-in Minsk qrupunun buraxılması və Ermənistan Konstitusiyasına dəyişiklik edilməsi. Minsk qrupunun buraxılması sadə prosedur olsa da, Konstitusiya dəyişikliyi mürəkkəb siyasi prosesdir. Ermənistan hökuməti bu mərhələdə buna hazır deyil, xüsusilə də qarşıdakı önəmli parlament seçkiləri fonunda Paşinyan üçün əlavə siyasi çətinliklər yarada bilər.

Paşinyanın Siyasi Dilemması və Müqavilənin Taleyi

Reytinqi azalan və seçkilərdə hakimiyyətini qoruyub-saxlayacağı sual altında olan Paşinyan seçkidən əvvəl Konstitusiya dəyişikliyi kimi bir problemi gündəmə gətirmək istəmir. Bu məsələ yalnız Paşinyanın partiyasının parlamentdə çoxluğunu qoruyacağı təqdirdə, seçkidən sonra gündəmə gələ bilər. Beləliklə, Azərbaycanın əsas siyasi şərti yerinə yetirilmədiyi təqdirdə, İlham Əliyevin tam sülh müqaviləsinə imza atması zəif ehtimaldır.

Hər iki tərəf siyasi iradə göstərərsə, müqaviləyə müvəqqəti bir müddəa əlavə edilərək Ermənistanın 2-3 il ərzində Konstitusiyasından Azərbaycana qarşı ərazi iddiası doğuran cümlələri çıxaracağı öhdəliyi götürülə bilər. Lakin Ermənistanda keçiriləcək seçkilərdə müxalifətin qələbəsi bu müddəanın, hətta ümumilikdə sülh müqaviləsinin taleyini şübhə altına ala bilər. Bu səbəbdən, Vaşinqtonda yekun sülh müqaviləsinin deyil, bununla bağlı öhdəliyin qeyd olunduğu Memorandumun imzalanacağı ehtimalı daha güclü görünür.

Donald Trampın Rolu və Gözləntilər

Bu halda Vaşinqton görüşü daha çox Donald Trampın ictimaiyyətlə əlaqələr kampaniyasının bir hissəsi olaraq qiymətləndirilə bilər. Azərbaycan-Ermənistan sülh prosesinin inkişafında və sülh müqaviləsinin razılaşdırılmasında Tramp administrasiyasının xüsusi rolu olmayıb. Bu məsələdə qismən Bayden administrasiyası (ABŞ-də xarici işlər nazirlərinin görüşlərini təşkil etməklə) və Avropa İttifaqının vasitəçiliyi önəmli olub. Donald Tramp sadəcə olaraq, indiyə qədər əldə olunmuş tərəqqini öz adına yazmaq və prosesin final mərhələsində təşəbbüsü ələ alaraq sülh gətirən lider imicini möhkəmləndirmək, həmçinin Nobel Sülh Mükafatı şansını artırmaq niyyətindədir.

24 saat