Suriya rəsmisi Əl-Cəzirəyə bildirib ki, Dəməşq Suriyanın birliyini və suverenliyini qeyri-müzakirə olaraq qiymətləndirir.
ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə Suriya və
İsrail rəsmiləri Parisdə danışıqlar aparıblar. Bu görüş, Suriyanın cənubunda məzhəb zorakılığının artması və
İsrailin hərbi müdaxiləsi fonunda baş tutub. Danışıqlar barədə məlumatı Suriyalı rəsmi açıqlayıb.
Şənbə günü keçirilən görüş, cənubdakı
Druz əhalisinin sıx yaşadığı
Suveyda şəhəri ətrafında son həftələrdə bədəvilər və Druz döyüşçüləri arasında gedən şiddətli toqquşmalar nəticəsində yaranmış təhlükəsizlik vəziyyətini müzakirə etmək məqsədi daşıyırdı. Hadisələrə
İsrail müdaxilə edərək Dəməşqdəki hökumət binalarını və
Suveyda vilayətindəki hökumət əsgərlərini vurub, bunun səbəbini Druzları qorumaq olduğunu bəyan edib.
Suriya rəsmisinin Əl-Cəzirə Ərəbə verdiyi məlumata görə, Dəməşqin Parisdəki nümayəndə heyəti
Suriyanın birliyinin və suverenliyinin qeyri-müzakirə olunduğunu,
Suveydanın və əhalisinin
Suriyanın ayrılmaz hissəsi olduğunu vurğulayıb. Rəsmi, Suriya cəmiyyətinin müəyyən təbəqələrini parçalanma məqsədilə istismar etmək cəhdlərini də rədd etdiklərini bildirib. Mənbə,
Suriya nümayəndə heyətinin son gərginliyə görə
İsraili məsuliyyət daşıdığını və
İsrail qüvvələrinin son zamanlar hadisələr zamanı irəlilədiyi mövqelərdən dərhal geri çəkilməsini tələb etdiyini deyib.
Dürüst və Məsuliyyətli Dialoq
Suriya dövlət televiziyası Ekhbariya TV, öz diplomatik mənbəsinə istinadən, görüşdə yekun razılaşmaların əldə edilmədiyini, lakin tərəflərin sabitliyin qorunmasına yönəlmiş danışıqları davam etdirmək barədə razılığa gəldiyini xəbər verib. Televiziya mənbəsi dialoqu "dürüst və məsuliyyətli" kimi təsvir edib ki, bu da
Suriya tərəfindən danışıqların baş tutduğuna dair ilk təsdiq idi.
Cümə günü ABŞ-ın xüsusi elçisi Tom Barrack, hər iki ölkənin rəsmilərinin cümə axşamı keçirilən danışıqlar zamanı Suriyadakı vəziyyətin gərginliyini azaltmaq barədə danışdıqlarını bildirmişdi.
Suveydadakı toqquşmalarda yüzlərlə insanın həlak olduğu, hadisələrə hökumət qüvvələrinin də cəlb olunduğu bildirilir. Uzun müddətli keçmiş prezident Bəşər əl-Əsəd dekabr ayında devrildikdən sonra,
İsrail bu ayki zorakılıq zamanı havadan zərbələr endirərək mütəmadi olaraq
Suriya ərazisinə müdaxilələr həyata keçirib.
Keçən həftəki döyüşlər müvəqqəti prezident Əhməd əl-Şaraanın
Suriyada sabitliyi təmin etməkdə və mərkəzləşdirilmiş idarəçiliyi qorumaqda qarşılaşdığı çətinlikləri bir daha nümayiş etdirdi. Bir həftə əvvəl
Suriya hökuməti bədəvi döyüşçülərinin
Suveydadan təmizləndiyini və hökumət qüvvələrinin bütün vilayətdən çıxışlarına nəzarət etmək üçün yerləşdirildiyini elan etmişdi.
Bu bəyanat Əl-Şaraanın bədəvi və Druz qrupları arasında yeni atəşkəs əmri verməsindən sonra gəlib. Bu,
İsrailin
Suriyaya qarşı əlavə hərbi hücumlarının qarşısını almaq üçün ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə əldə edilmiş ayrı bir razılaşmadan sonra baş verib. Ekhbariya TV-yə danışan diplomatik mənbə, şənbə günü keçirilən görüşün "dekabrın əvvəlindən davam edən gərginliyi azaltmaq və kommunikasiya kanallarını açmaq" məqsədi daşıyan ilkin məsləhətləşmələr olduğunu bildirib.
24 saat
Oxucu Şərhləri
Bu, həmçinin 1973-cü il Yəməndəki müharibə və sonra davam edən sülh danışıqlarına bənzəyir. Hər iki halda da daxili qarşıdurma və regional güclərin müdaxiləsi danışıqların mürəkkəbləşməsinə səbəb olmuşdur. Ancaq əsas fərq odur ki, Yəməndə danışıqların aparılmasında Birləşmiş Millətlər Təşkilatı daha önəmli rol oynamışdır. Bundan əlavə, Yəməndəki danışıqlar uzun müddət davam etmiş, müxtəlif mərhələlərdən keçmiş, uğursuzluqlar və yenidən başlanmalar olmuşdur. Parisdəki görüşün nəticələri barədə erkən qiymətləndirmələr üçün çox erkən olduğu kimi görünür. Bu danışıqların uzunmüddətli nəticələrinin müqayisə üçün əsas olacağı aydınlaşdıqdan sonra, Yəməndəki tarixi təcrübədən əldə edilən dərsləri daha dəqiq müəyyən etmək olar.
Məncə, daha konstruktiv yanaşma, Suriya-İsrail danışıqlarından əlavə, bölgədəki bütün maraqlı tərəfləri, o cümlədən yerli icma nümayəndələrini əhatə edən geniş miqyaslı bir dialoq platforması yaratmaq olardı. Bu platformada əsas məsələlər, o cümlədən Süveyda bölgəsinin təhlükəsizliyi və iqtisadi inkişafı, həmçinin Suriyanın uzunmüddətli sabitliyi üçün uzunmüddətli həll yolları müzakirə edilə bilərdi. Bu, yalnız qısamüddətli hərbi və ya siyasi həllərdən daha dayanıqlı bir sülhə aparacaqdır. Eyni zamanda, beynəlxalq cəmiyyətin Süveyda bölgəsinin yenidən qurulması və iqtisadi inkişafına dəstək verməsi vacibdir. Bu cür bir yanaşma, yalnız münaqişənin aradan qaldırılmasını deyil, həm də uzunmüddətli sabitliyin və barışın təmin olunmasını hədəfləyəcəkdir.
Bundan əlavə, 1990-cı illərin əvvəllərində, İsrail və Suriya arasında baş tutmuş gizli danışıqlar yada düşür, hətta o zaman da Golan təpələri məsələsi əsas mübahisə mövzusu idi. Həmin danışıqlarda da xarici dövlətlərin, xüsusən ABŞ-ın vasitəçilik səyləri müşahidə olunmuşdu. Lakin, həmin danışıqlar müvəffəqiyyətsiz nəticələnmişdi. Bu hadisə ilə müqayisədə, hazırkı danışıqların fərqli nəticə verəcəyinə dair əsaslar nələrdir? Mövcud geosiyasi kontekst və maraqların dəyişməsi bu fərqin əsas səbəbi ola bilərmi? Yoxsa, bu dəfə işin mahiyyəti tamamilə fərqlidir? Bu suallar məqalədə cavablandırılmalıdır.
Bundan əlavə, Suriya-İsrail münasibətlərinin tarixini nəzərə alsaq, bu danışıqların nə dərəcədə səmərəli olacağını təxmin etmək çətindir. 1967-ci il Altı Günlük Müharibəsindən bəri regionda baş verən münaqişələrin və regional güc balansının dəyişməsinin danışıqlar prosesinə necə təsir edəcəyini müzakirə etmək vacibdir. Əvvəlki sülh danışıqlarının uğursuzluğunun səbəbləri nə idi və hazırkı danışıqlar bu səhvlərdən nə dərəcədə dərs çıxarıb? Əgər eyni səbəblərə görə bu danışıqlar da uğursuzluğa düçar olarsa, bu, uzunmüddətli perspektivdə sülh prosesinə necə təsir edəcək?
Konstruktiv bir yanaşma olaraq, danışıqların gedişatına paralel olaraq, bölgə üçün uzunmüddətli bir inkişaf planı hazırlanmalıdır. Bu plan, iqtisadi imkanların artırılmasına, sosial ədalətin təmin edilməsinə və təhsil, səhiyyə kimi əsas xidmətlərin inkişafına yönəlməlidir. Bundan əlavə, regional tərəfdaşların da iştirak etdiyi, Suriyanın daxili siyasi məsələlərinin həllinə yönəlmiş daha geniş bir dialoq platformasının yaradılması faydalı ola bilər. Yalnız diplomatik danışıqlarla münaqişənin həlli mümkün deyil; əsas səbəblər aradan qaldırılmadan davamlı bir sülh təmin edilə bilməz. Bu baxımdan, iqtisadi inkişaf, sosial ədalət və siyasi islahatlar ön plana çəkilməlidir.
Şərh Yaz