Cənubi Suriyada Gərginlik Artır: Süveydada Şiddətli Çatışmalar
Suriyanın cənubunda yerləşən Süveyda vilayətində hərbi qarşıdurmalar saatbasaat daha da şiddətlənir. Ərəb aşirətlərinə bağlı milislər Süveydaya doğru axın edərkən, Dürzi milislərin əsas təşkilatı olan Süveyda Hərbi Şurasına (SHŞ) bağlı qüvvələr əks-hücuma keçib.
Vəziyyət o dərəcəyə çatıb ki, səfərbərlik elan edən ərəb qəbilələrinə bağlı milislər yük maşınları ilə bölgəyə kütləvi şəkildə daxil olurlar. Avtobuslar və şəxsi avtomobillər konvoylar halında şimaldan cənubdakı vilayətə doğru hərəkət edir.
Çatışmaların davam etdiyi bir vaxtda, ABŞ və Avropa ölkələri tərəfindən xəbərdarlıq alan İsrail hücumlarına ara verərək, Suriya Təhlükəsizlik Qüvvələrinin “qarşıdurmaları dayandırmaq üçün 48 saat ərzində bölgəyə daxil olmasına icazə verdiyini” bəyan edib.
İnsanlıqdan Kənar Hərbi Cinayətlər və Ağır İtkilər
İnsan Hüquqları Təşkilatının məlumatına görə, aşirət milisləri ilə Süveyda Hərbi Şurası arasındakı müharibədə 321 nəfər həyatını itirib. Hər iki tərəf də ağır itkilər verib.
Həm ərəb qəbilələrinin, həm də Dürzi qüvvələrinin insanlıqdan kənar vəhşiliklər törətdiyini əks etdirən görüntülər sosial mediada yayılıb.
Görüntülərin bir qismi köhnə və ya yanlış çıxsa da, dəhşətli müharibənin gerçəkliklərini ortaya qoyan fövqəladə məqamlar da var.
Ərəb milisləri girov götürdükləri Dürzilərin bir hissəsini güllələyərək öldürüblər. Bir çox milis Dürzi sivillərin bığlarını kəsib. Dürzi inancında bığ müqəddəs hesab olunur.
Dürzilər isə Süveyddakı ərəb bədəvilərini silah gücünə öz evlərindən qovublar. Ərəb milislərinin cəsədləri şəhərin mərkəzində nümayiş etdirilib. Bədəvi sivillər Dürziləri təcavüz və etnik təmizləmədə günahlandırıblar.
Müharibə insanlıqdan kənar bir hal almaqdadır. Suriya hökumətinə bağlı Təhlükəsizlik Qüvvələrinin bölgəyə göndərildiyi bildirilsə də, Suriya hökuməti əvvəlcə bu iddianı təsdiqləmiş, sonra isə təkzib etmişdir.
İsrailin Bölgədəki Mövqeyi və Yardım Paketi
Hər kəsin ağlını məşğul edən sual İsrailin reaksiyası olub. ABŞ və Avropa Birliyindən Suriyaya müdaxilə etməməsi barədə dəqiq xəbərdarlıqlar alan İsrail, hələlik səssizliyini qoruyur.
Lakin yerli mənbələr, İsrailə aid pilotsuz uçuş aparatlarının və təyyarələrinin Suriya üzərində uçduğunu vurğulayır.
İsrail eyni zamanda sərhədə əsgər yeritdiyi kimi, quru əməliyyatlarına da hazır olduğunu vurğulayıb.
İsrail Xarici İşlər Nazirliyi isə “humanitar fəlakət bölgəsi” olaraq dəyərləndirdiyi əraziyə 24 milyon türk lirəsi dəyərində yardım paketi göndərdiyini açıqlayıb.
Oxucu Şərhləri
Bundan əlavə, məqalədə (və sizin şərhinizdə də) dini faktorun rolu kifayət qədər araşdırılmayıb. Ərəb tayfaları ilə Dürzilər arasında mövcud olan dini fərqlərin, münaqişənin əsas səbəbləri arasında, torpaq və su mübahisələrindən daha əhəmiyyətli bir rol oynadığı ehtimalı nə qədərdir? Bu fərqlərin tarixi və müasir kontekstdə təhlil edilməsi, davamlı bir sülh üçün strateji əhəmiyyət kəsb edər. Komissiyanın dini liderləri və teologları da özündə birləşdirməsi, ədalətli və uzunmüddətli bir həllin tapılmasına kömək edə bilər.
Məsələn, 1980-ci illərdəki Hama qırğını və ya Suriyanın müxtəlif bölgələrində baş verən digər etnik qarşıdurmalar bənzər dinamikaları əks etdirir; əraziyə, resurslara və siyasi hakimiyyətə görə rəqabətlər. Ancaq bu hadisələr arasında müqayisəli təhlil aparmaq üçün daha geniş kontekstə ehtiyac var. Bu qarşıdurmanın səbəbləri, iştirakçıları, beynəlxalq dinamikalar və uzunmüddətli nəticələri barədə daha ətraflı məlumat lazımdır.
Məsələn, hazırkı qarşıdurmanın miqyası və potensial regional təsirləri haqqında daha çox dəlil lazımdır ki, tarixi hadisələrlə əlaqələndirilsin və əhəmiyyətli dərslərin çıxarılması mümkün olsun. Həmçinin, bölgəyə dair İsrailin mövqeyinin bu hadisələrə təsiri və regional güc tərəflərinin rolunun ətraflı araşdırılması, tam təhlil üçün zəruridir. Yalnız o zaman bu hadisəni keçmişə bənzər hadisələrlə müqayisə edib, davamlı nəticələrin qarşısının alınması üçün nəticələr çıxarmaq mümkündür.
Konstruktiv bir yanaşma olaraq, beynəlxalq bir vasitəçilik komissiyasının qurulmasını təklif edərdim. Bu komissiya, münaqişənin tərəflərini bir araya gətirərək, araşdırma aparmaq, əsas səbəbləri müəyyən etmək və tərəflərin razılığa gələ biləcəyi uzunmüddətli bir həll tapmaq üçün çalışmalıdır. Bu prosesdə, yerli liderlərin və icma nümayəndələrinin iştirakı vacibdir, çünki həll yollarının yerli kontekstdə təsirli olması üçün onların rəyi nəzərə alınmalıdır. Bundan başqa, komissiya iqtisadi yardım proqramları üzərində də işləyə bilər ki, bu da həm Dürzilərə, həm də ərəb tayfalarına gələcəkdə daha davamlı bir əməkdaşlıq üçün bir stimul yaratsın. Yalnız hərbi həll yolları deyil, həm də siyasi və iqtisadi faktorların hərtərəfli nəzərdən keçirilməsi və ədalətli bir həll yolu tapılması əsasdır.
Şərh Yaz