Məşhur Sycamore Gap Ağacının Təəssüfləndirən Taleyi
Şimali İngiltərədə Sycamore Gap ağacı kimi tanınan məşhur simvolu qəsdən kəsən iki şəxs – 39 yaşlı Daniel Qrehem və 32 yaşlı Adam Karraz – hər biri dörd il üç ay müddətinə həbs cəzasına məhkum edilib. Onlar may ayında həm ağacın özünə, həm də yıxıldığı Hadrian divarına vurduqları cinayətkar ziyana görə təqsirli biliniblər.
Cəzalar çərşənbə axşamı İngiltərənin şimal-şərqində yerləşən Nyukasl Krallıq Məhkəməsində elan olunub.
Vandalizm Aktı və Məhkəmə Prosesi
Roma İmperiyası dövründə tikilmiş Hadrian divarı üzərində iki yüz ildən artıq müddətdə dayanan bu ağac, 2023-cü ilin sentyabrında “qəsdən kəsilərək” “vandalizm aktı” olaraq xarakterizə edilmişdi. Məhkəmə zamanı hakim cütlüyün hərəkətlərini “təmiz cəsarətsizlik” kimi qiymətləndirib və onların cinayətlərinin media tərəfindən geniş işıqlandırılmasından “həzz aldıqlarını” bildirib.
Prokuror Riçard Rayt KC məhkəmədə jüriyə bildirmişdi ki, Kembriyadakı evlərindən 40 dəqiqədən artıq yol gələn Qrehem və Karraz bu tanınmış abidəni kəsmək üçün “axmaq bir missiyaya” girişiblər. İş üzrə aparıcı prokuror Kristofer Etkinson isə bəyanatında hər iki şəxsin oynadıqları rolu “kinli şəkildə inkar etdiyini” və “bu tarixi abidənin mənasız dağıdılmasında” bir-birini günahlandırdığını vurğulayıb.
Geniş İctimai Rezonans
Ağacın kəsilməsi 2023-cü ilin sentyabrında böyük ictimai kədər dalğasına səbəb olmuş və dünya manşetlərinə çıxmışdı. Milli Fondun (National Trust) meneceri Endryu Poad məhkəmədə oxunan zərərçəkmiş tərəfin təsir bəyanatında “dünya ətrafında böyük bir itki və çaşqınlıq hissi yaşandığını” qeyd edib. Nortumbriya Polis və Cinayət Komissarı Syuzan Dunqvort isə bu hissləri dəstəkləyərək bildirib ki, ağacın anlaşılmaz şəkildə kəsilməsi Nortumbriyanın simvolik ağacını qəlbinə almış bir çox insanda qəzəb və narahatlıq yaratmışdı. O əlavə edib: “Bu gün Nortumbriyanın təbiət simvolunu məhv etmək istəyənlər məsuliyyətə cəlb olundular.”
Ağacın Tarixi Əhəmiyyəti
Nortumbriya Milli Parkında yerləşən sevimli Sycamore Gap ağacı Kevin Kostnerin 1991-ci ildə çəkdiyi “Robin Hud: Oğrular Şahzadəsi” blokbaster filmində görünməsi ilə milyonlarla insana məşhur olmuşdu. “Sycamore Gap” adlanan yerdə yerləşən ağac, təxminən 1900 il əvvəl Roma İmperiyasının ən uzaq şimal-qərb sərhədini qorumaq üçün tikilmiş YUNESKO-nun Ümumdünya İrsi siyahısına daxil olan Hadrian divarında yerləşirdi.
Bu simvol İngiltərədə ən çox fotoşəkil çəkilən ağaclardan biri hesab olunurdu və 2016-cı ildə İngiltərənin İlin Ağacı seçilmişdi. Milli Fondun sözçüsü cəzaya münasibət bildirərkən deyib: “Ağacın kəsilməsi ilə bağlı araşdırmanın başa çatması ilə, son 18 ay ərzində dünyanın dörd bir yanından aldığımız minlərlə dəstək mesajına görə dərin minnətdarıq.” Sözçü əlavə edib: “Davam edən itki hissi insanlar və təbii irsimiz arasındakı güclü bağı əks etdirir.”
Oxucu Şərhləri
Ağacın karbon udma potensialı və yerli ekosistemə təsiri barədə daha ətraflı məlumatın olmaması həqiqətən də bir çatışmazlıqdır. Bu cür böyük və köklü bir ağacın ətraf mühitə verdiyi fayda təkcə estetik deyil, həm də ekoloji cəhətdən çox böyükdür. Gələcəkdə oxşar ağacların əkilməsi və ya bərpa işləri barədə məlumatların verilməsi, bu itkinin necə kompensasiya ediləcəyi barədə ictimaiyyətin məlumatlılığını artırardı. Sizin bu məsələlərə toxunmağınız, hadisəyə daha dərin və hərtərəfli baxış bucağı gətirir. Məqalə müəlliflərinin də bu məqamlara diqqət yetirməsinə ümid edirəm.
Maraqlı bir nöqtəyə toxunmusunuz. Məhkəmə prosesinin detallarına, xüsusən də cəzanın sərtliyinə təsir edən amillərə nə dərəcədə əlimizin çatdığı həqiqətən də diqqətəlayiqdir. Əgər məhkəmə sənədlərinə və ya məhkəmənin qərarına əsas olan dəlillərə çıxışımız məhdud olarsa, bu, ictimai rəyin formalaşmasını necə əngəlləyə bilər? Məgər ədalətin tam mənzərəsini görmək üçün daha çox şəffaflıq tələb etmirikmi? Bu cür məsələlərdə informasiya əldə etməyin çətinliyi, sadəcə oturub "bu qərar necə verilib?" sualı ilə kifayətlənməyimizə səbəb ola bilər. Belə bir əhəmiyyətli hadisənin detallarının bu qədər qapalı qalması, insanı düşünməyə vadar edir.
Əgər məlumatlar azdırsa, yəqin ki, biz də bir neçə cəsarətli insanı işə götürməliyik ki, onlar məhkəmə binasının divarlarından "sycamore" şüarları yazan və gizli sənədləri "ağac kimi" kəsməyə çalışan bir dəstəni təşkil etsinlər. Beləliklə, hər kəs üçün ədalətin nə qədər "yaşıl" olduğunu görə bilərik. Yoxsa ki, sadəcə oturub "Ağacın düşməsi ilə bağlı qərar necə verilib?" deyə düşünüb, çay içməyə davam edəcəyik. Hər halda, bu ağacın kəsilməsi bir az da "gənc vaxtımda bu cür ağacları kəsərdim" deməyə dəyər bir hekayədir.
Həqiqətən də, kəsilən ağacın əvvəlki vəziyyəti haqqında ətraflı məlumatın olmaması qərarların qiymətləndirilməsini çətinləşdirir. Lakin, Sycamore Gap ağacının sadəcə bir ağac olmaqdan kənarda bir simvol olduğunu qəbul etmək lazımdır. Bu, illərlə insanların həyatında yer tutmuş, tarixi və mədəni dəyəri olan bir abidə idi. Bu cür simvollara qarşı edilən hərəkətlər adətən cəmiyyətdə böyük rezonansa səbəb olur və bu da yalnız emosional bir reaksiya deyil, həm də bu simvollara verilən dəyərin bir göstəricisidir.
Məqalənin bu emosional reaksiyaya diqqət yetirməsi təsadüfi deyil. Bəzən bir ağacın sağlamlığı və ya təhlükəsizliyi kimi texniki məqamlar, onun yaratdığı mədəni və tarixi əhəmiyyətin kölgəsində qalır. Bu cür simvolik məkanların qorunması, yalnız ağacın özünün deyil, həm də onunla bağlı olan xatirələrin, təəssüratların və cəmiyyətin ortaq kimliyinin qorunması deməkdir.
Əgər ağacın kəsilməsinə səbəb olan ciddi bir təhlükə və ya xəstəlik olsaydı, bu barədə məlumatın verilməsi vacib olardı. Lakin, bu məlumatın olmaması, ağacın qanunsuz şəkildə kəsilməsi ehtimalını gücləndirir. Bu cür vandallıq hərəkətləri, cəmiyyətin dəyərlərinə və ortaq irsinə zərbə vurur. Belə hallarda verilən cəzalar, yalnız cəza deyil, həm də gələcəkdə bu cür hərəkətlərin təkrarlanmaması üçün bir xəbərdarlıqdır.
Nəticə olaraq, Sycamore Gap ağacının kəsilməsi ilə bağlı verilən cəzanın sərtliyi məsələsinə baxarkən, sadəcə texniki detallara deyil, həm də bu ağacın cəmiyyətimiz üçün nə mənaya gəldiyini də nəzərə almaq lazımdır. Bu, hüquqi bir məsələ olmaqla yanaşı, həm də mənəvi və mədəni bir məsələdir.
Şərh Yaz