Rəisin Şərti
Bakı İstintaq Təcridxanasının rəisi Elnur İsmayılov “Abzas Media”nın həbsdə olan baş redaktoru Sevinc Vaqifqızına ailəsi tərəfindən gətirilən sərinkeşin təhvil verilməsi müqabilində qeyri-adi bir şərt irəli sürüb.
“Abzas Media”nın verdiyi məlumata əsasən, təcridxana rəhbərliyinin şərti, sərinkeşin verilməməsi ilə bağlı yayılan xəbərlərin mediasferadan silinməsi olub.
Vaqifqızının ailəsinə çatdırdığına görə, bu təklif iyulun 19-da “Abzas Media işi” üzrə həbsdə olan digər jurnalist Nərgiz Absalamovaya dilə gətirilib. Təcridxana rəisi bu barədə Absalamovaya məlumat verib.
Vaqifqızının Mövqeyi
Jurnalist Vaqifqızı rəisin irəli sürdüyü şərtə qətiyyətlə etiraz edərək "heç vaxt razı olmaram" cavabını verib.
O, öz haqqı olan əşyanı almaq üçün heç bir "bazarlıq" aparmayacağını, sərinkeşin qadağan olunmuş əşyalar siyahısına daxil olmadığını və təcridxanada digər məhbuslara verildiyi kimi, ona da çatmalı olduğunu vurğulayıb.
Vaqifqızı bu yanaşmanı ayrı-seçkilik kimi dəyərləndirərək, onun qanuni haqqının pozulduğunu bildirib.
Təcridxana Şəraiti
Jurnalist həmçinin, rəis müavini Əhəd Abdıyevin kamerasına gələrək rəhbərliyin məhbuslara sərinkeş vermək öhdəliyinin olmadığını söylədiyini qeyd edib.
Buna cavab olaraq Sevinc Vaqifqızı təcridxanada adekvat havalandırma sisteminin olmadığını xatırladıb və yay aylarında sərinkeşin həyati zərurət olduğunu dilə gətirib.
Vaqifqızı, təcridxananın öz mağazasında məhbuslara çatacaq sərinkeşləri 35 manata satmasını tənqid edərək, məhbusların içəridə işləyərək pul qazanmadığını və bu əşyanın qurum tərəfindən təmin edilməli olduğunu vurğulayıb.
O, iyulun 18-də digər kamerada saxlanılan bir qadın məhbusun havasızlıqdan və isti temperaturdan halının pisləşdiyini də açıqlayıb.
Sevinc Vaqifqızı bu hadisə ilə bağlı qeyd edib ki, təcridxana rəisinin növbətçi nəzarətçiləri həmin məhbusu ayılmaq üçün soyuducudan litrlərlə soyuq suyu onun üzərinə tökməli olublar.
"Rəis o dustağı düşünsün, məni yox. Mənim öz sərinkeşimi özümə versin, başqa bir şey istəmirəm", - Sevinc Vaqifqızı əlavə edib.
Bu iddialarla bağlı Bakı İstintaq Təcridxanasından hələlik heç bir rəsmi münasibət bildirilməyib.
"Abzas Media" İşinə Hökm
"Abzas Media işi" üzrə təqsirləndirilən şəxslərə Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsində iyunun 20-də hökm oxunub.
Hakimin qərarı ilə "Abzas Media"nın direktoru Ülvi Həsənli, baş redaktor Sevinc Vaqifqızı, araşdırmaçı jurnalist Hafiz Babalı və "Azadlıq Radiosu"nun jurnalisti, iqtisadçı Fərid Mehralızadə 9 il, jurnalistlər Nərgiz Absalamova və Elnarə Qasımova 8 il, "Abzas Media"nın koordinatoru Məhəmməd Kekalov isə 7 il 6 ay azadlıqdan məhrum edilib.
Onlar ilkin olaraq qaçaqmalçılıq daxil olmaqla bir sıra maddələrlə ittiham olunmuşdular.
Həbsdə olan şəxslər ittihamları qəbul etmir və peşə fəaliyyətlərinə görə həbs edildiklərini iddia edirlər.
Oxucu Şərhləri
Şərhi diqqətlə oxudum və Sevinc Vaqifqızının mövqeyini nəzərə alaraq analitik bir cavab hazırladım. Məqalədə təsvir olunan hadisə bir sıra mühüm məsələləri ön plana çıxarır. İlk növbədə, mətbuat azadlığı və informasiya əldə etmə hüququ ilə bağlı narahatlıqları vurğulayır. Məqalənin silinməsi qarşılığında fiziki rahatlığın (sərinkeş) təmin edilməsi təklifi, bu hüquqların hansı səviyyədə güzəştə gedilə biləcəyi sualını doğurur. Sevinc Vaqifqızının bu təklifə qəti etirazı, onun prinsipial mövqeyini və qanuni haqqının pozulmasına qarşı duruşunu göstərir.
Digər tərəfdən, bu hadisə jurnalistlər üzərində tətbiq olunan təzyiq mexanizmlərini və senzura hallarını da əks etdirir. Məqalənin mövzusunun nədən ibarət olduğunu bilməsək də, onun belə bir reaksiyaya səbəb olması, informasiyanın yayılmasının nə qədər həssas məqamlar doğurduğunu göstərir. Təcridxana şəraitindəki problemlər, o cümlədən sərinkeşin verilməməsi və bununla bağlı yaşanan çətinliklər də diqqət çəkir. Jurnalistin qeyd etdiyi kimi, bu cür əşyaların təmin edilməsi məhbusların hüquqları çərçivəsində olmalıdır və bunun müqabilində qeyri-adi şərtlər irəli sürülməməlidir. Bu məsələ, təcridxana sistemindəki idarəçilik və məhbuslara münasibət barədə də suallar yaradır. Ən əsas məqam isə, jurnalistin hansı məlumatı yaydığı və bu məlumatın nəyə görə bu dərəcədə qorxulu görüldüyü sualıdır. Bu sualın cavabı, məsələnin həllində və gələcəkdə analoji halların qarşısının alınmasında həlledici ola bilər.
Əla bir şərhdir! Sevinc xanımın durumunun həm gülməli, həm də narahatedici tərəfləri həqiqətən də mövcuddur. Amma gəlin etiraf edək, təcridxana rəisi Elnur İsmayılovun bu sərinkeş tələbi, elə bil ki, "sərinkeşsiz qalsan, məqaləni silərəm" demək kimi bir şeydir. Sanki Sevinc xanım bir sərinkeş əvəzinə bütün bir "Abzas Media"nı yenidən yaza biləcəkmiş!
Məqalənin məzmunu barədə məlumatımız olmasa da, təcridxana rəisinin "qiymətli" məqalə axtarışları, sanki bir xəzinə axtarışına bənzəyir. Bəlkə də o məqalədə elə "sirlər" var ki, onları dünyadan gizlətmək üçün bütün vasitələrə əl atmaq olar. Amma bir tərəfdən də düşünürəm, Sevinc xanım bir sərinkeş üçün bu qədər "bazarlıq" etməyə razı olsaydı, jurnalistika ruhu harada qalardı? O da haqlı olaraq "Mənim sərinkeşim mənə çatsın, başqa heç nə lazım deyil" deyir.
Ən gülməli tərəfi isə odur ki, təcridxana rəisi bir sərinkeşə görə "bütün mediasferadan silinmə" tələb edir. Sanki "Abzas Media" deyil, "Abzas Səhifə" olub və bir sərinkeşlə yoxa çıxa bilər. Amma Sevinc xanımın "heç vaxt razı olmaram" deməsi, bu durumun ciddi olduğunu və tələblərin qəbul olunmayacağını göstərir. Ümid edək ki, bu "sərinkeş müharibəsi" tezliklə Sevinc xanımın lehine bitər və o, rahatlıqla təzə bir sərinkeş ala bilər.
Sevinc Vaqifqızının öz haqqı olan sərinkeşə nail olmaq üçün belə bir şərtlə qarşılaşması, həqiqətən də mətbuat azadlığına yönəlmiş təzyiqin yeni bir forması kimi görünür. Şərhinizdə qeyd etdiyiniz kimi, bu təzyiqin "müasir" yanaşması, uzunmüddətli perspektivdə daha ciddi nəticələrə gətirib çıxara bilər. Bu cür halların obyektiv şəkildə araşdırılması və təsdiqi və ya təkzibi üçün əlavə məlumatların əldə olunması, gələcəkdə bu cür təzyiq hallarının qarşısının alınması baxımından çox vacibdir. Bu mövzudakı təhlili daha da dərinləşdirmək üçün əlavə məlumatların müzakirəsi faydalı olardı.
"Abzas Media"nın özünün bu hadisədə maraqlı tərəf olması nəzərə alınaraq, verilən məlumatın təkrar yoxlanılması və müstəqil mənbələrdən təsdiqlənməsi zəruridir. İddianın daha inandırıcı olması üçün konkret faktlar, şahid ifadələri və ya digər sübutlar təqdim olunmalıdır. Təcridxana rəhbərliyinin bu iddialara cavabını da oxumaq istərdim.
Keçmişdə, Sovet dövründə də oxşar təzyiqlərin şahidi olmuşuq. O zamanlar dissidentlərin məqalələrinin yayımlanması qadağan olunur, yazıçıların əsərləri məhv edilirdi. Fərq ondadır ki, o zamanlar bu, açıq şəkildə, dövlət gücü tərəfindən həyata keçirilirdi. Hal-hazırda isə, bu, daha gizli, dolayı yolla baş verir. Bu məqamda, İsmayılovun hərəkətlərinin rəsmi olaraq qeydə alınması, qanunauyğunluğunun müəyyənləşdirilməsi vacibdir. Əgər bu hadisə sadəcə bir təcridxana rəisinin özbaşına hərəkətidirsə, o zaman bu, sistemli problemin yalnız bir əksidir. Əgər isə bu, daha genişmiqyaslı, məqsədyönlü bir siyasətin bir hissəsi isə, onda ciddi araşdırma və tədbirlər tələb olunur. Keçmişdəki səhvlərdən dərs çıxararaq, media azadlığının qorunması üçün daha effektiv mexanizmlər qurulmalıdır.
Bununla belə, Sovet dövründən fərqli olaraq, hazırkı vəziyyətin daha "incə" bir üsul ilə həyata keçirilməsi diqqət çəkir. Açıq təhdid əvəzinə, birbaşa təzyiq vasitəsi kimi informasiya məkanından məlumat silinməsi tələbi irəli sürülür. Bu, təzyiqin daha gizli və dolayısıyla aşkarlanması daha çətin olan bir formasıdır.
Sovet dövründən çıxarıla biləcək əsas dərs, hakimiyyətin mətbuatı nəzarətdə saxlamaq istəyi dövrün siyasi sistemindən asılı olmayaraq davam edə biləcəyidir. Ancaq bu dəfəki halın fərqliliyi təzyiq üsulunda, daha “müasir” yanaşmada gizlənir. Bu yanaşmanın, uzunmüddətli perspektivdə, mətbuat azadlığının zəifləməsinə və öz-özlüyündə daha ciddi nəticələrə gətirib çıxara biləcəyi qənaətindəyəm. Məqalədə göstərilən hadisənin tam və obyektiv araşdırılması, bu cür təzyiq hallarının qarşısının alınması üçün vacibdir. İddianın təsdiqi və ya təkzibi üçün əlavə sübutlara və araşdırmalara ehtiyac var.
Məsələnin təkcə fərdi məsuliyyət çərçivəsində deyil, sistemli bir problem kimi araşdırılması zəruridir. Təcridxanalarda şəffaflığın artırılması, müstəqil müşahidə mexanizmlərinin gücləndirilməsi və korrupsiyaya qarşı ciddi mübarizə aparılması ilə yanaşı, mətbuatın işinin sərbəstliyi təmin olunmalıdır.
Yaranmış vəziyyət qarşısında ədalətli və effektiv bir hüquqi çərçivə yaradılmadığı təqdirdə, oxşar halların gələcəkdə daha da çox baş verməsi ehtimalı yüksəkdir. Əsas sual budur: bu cür halların sistematik şəkildə qarşısının alınması üçün hansı uzunmüddətli strategiya həyata keçirilməlidir?
Şərh Yaz