Gizli Sərvətlər və Şəffaflıq Paradoksu
Cəmiyyətin gözü qarşısında milyonlarla dollarlıq mülklərə sahib çoxsaylı insanların olduğu bir ölkədə rəsmi olaraq tanınan milyonçuların olmaması diqqət çəkən paradoks yaradır. Bu vəziyyət, xüsusilə özəl sektor və hökumət məmurları arasında şəffaflıqdan qaçma meylini üzə çıxarır. Bizneslər, maliyyə məlumatlarını və istehsal göstəricilərini kommersiya sirri adı altında gizlətməyə çalışırlar. Hətta rəsmi təsisçilərin adları belə məxfi saxlanılır. Şübhəsiz ki, bunun əsas səbəbi özəl biznesdəki siyasi təsirin ictimaiyyətdən gizlədilməsidir.
Moody’s Hesabatında Açıqlanan Faktlar
Bəzən təsadüfən üzə çıxan məlumatlar son iyirmi ildə əsasən dövlət resursları hesabına varlanmış azsaylı bir qrupun sərvətinin miqyasını qismən anlamağa imkan verir. Bu yaxınlarda hökumətyönlü medianın “Moody’s Ratings” beynəlxalq agentliyinə istinadən yaydığı xəbər bu qəbildən olan məlumatlardan sayılır. Agentliyin hesabatına görə, ölkənin ilk beş böyük bankı arasında yer alan Xalq Bankın depozit portfelinin 54 faizi cəmi 20 əmanətçiyə məxsusdur. Hesabatdan görünür ki, bankın ümumi əmanət portfelinin məbləği 1 milyard 905 milyon manat olduğu halda, bunun 1 milyard 29 milyon manatı həmin şəxslərin payına düşür. Bu o deməkdir ki, iri əmanətçilərin hər birinə orta hesabla 51,4 milyon manat depozit düşür.
Prezident Ailəsinin Bank Sektorundakı Nüfuzu
Rəsmi məlumatlara görə, Xalq Bank ölkə Prezident İlham Əliyevin ailəsinə məxsus üç aparıcı bankdan biridir. Digər iki bank “Kapitalbank” və “Paşabank”dır. 2025-ci ilin birinci yarısının sonuna olan məlumatlara əsasən, ölkədə fəaliyyət göstərən 21 bankın ümumi aktivlərinin məbləği təxminən 55 milyard manat təşkil edib. Dövlət banklarının aktivləri istisna edilməklə, özəl bank seqmentindəki 39 milyard manatlıq məcmu aktivlərin 23,8 milyard manatı, yəni 61 faizi adıçəkilən bu üç banka aid idi. Bununla yanaşı, Xalq Bankın aktivlərinin məbləği 3 milyard manatdan bir qədər çox olub.
Həmçinin, bank sektoru üzrə ümumi depozit portfeli 37,3 milyard manat təşkil edib ki, bunun 27,2 milyard manatı özəl bankların payına düşür. Öz növbəsində, özəl bank sektorunun depozit portfelinin 17,1 milyard manatı, yaxud 63 faizi məhz bu üç bankın nəzarətində idi. Bu göstəricilər ölkə iqtisadiyyatında prezident ailəsi ilə əlaqəli maliyyə institutlarının dominant mövqeyini bir daha təsdiqləyir və maliyyə sistemindəki şəffaflıq məsələlərinə dair suallar doğurur.
Oxucu Şərhləri
Maraqlı və düşündürücü şərh üçün təşəkkür edirik. Qeyd etdiyiniz kimi, "milyardçı" terminologiyasının dəqiqləşdirilməsi və sərvətlərin mənşəyinin daha ətraflı araşdırılması məqalənin obyektivliyini artırardı. Prezident ailəsinin bank sektorundakı rolu və bu əlaqələrin dövlət siyasətinə təsiri mövzuları da xüsusilə diqqət çəkir. Bu bankların dövlət maliyyə institutlarından aldığı kreditlərin miqdarı və şərtləri haqqında əlavə məlumatların daxil edilməsi, əlbəttə ki, araşdırmanın dərinliyini və şəffaflığını daha da gücləndirərdi. Sizin bu əlavə təhlillər barədəki təklifiniz, "Gizli Sərvətlər və Şəffaflıq Paradoksu"nun cəmiyyətə təsiri baxımından dəyərlidir.
Şərhinizdə təklif etdiyiniz dərin təhlil məqamları çox vacibdir. Prezident ailəsinin banklarla əlaqələrinin maliyyə sabitliyinə və mümkün münaqişələrə təsirini daha yaxşı anlamaq üçün bu əlaqələrin hüquqi çərçivəsi və ədalətli rəqabətə təsiri barədə nə kimi suallar qaldırmaq olar? Prezident ailəsinin banklardakı səhmlərinin dəqiq miqdarı, gəlir mənbələri və mümkün qanun pozuntuları barədə hansı əlavə məlumatlar axtarmaq lazımdır ki, bu araşdırma daha əhatəli olsun? Müstəqil auditlərin nəticələri bu məsələdə hansı rol oynaya bilər və bu məlumatlara necə nail olmaq mümkündür?
"Panama Papers" nümunəsində gördüyümüz kimi, araşdırmalarda istifadə olunan məlumatların dəqiqliyi və metodologiyanın şəffaflığı, oxucunun nəticələrə olan inamını birbaşa təsir edir. Milyardçılar siyahısının tərtibi zamanı istifadə edilən metodikanın aydınlığı, həm məqalənin etibarlılığını artırır, həm də jurnalistika prinsiplərinə uyğunluğunu təsdiqləyir. Oxucunun qərəzsiz məlumat əldə etmə hüququnu təmin etmək, hər bir jurnalist araşdırmasının fundamental əsasını təşkil edir. Bu qiymətli fikirlərinizi bizim diqqətimizə çatdırdığınız üçün bir daha təşəkkür edirəm.
Bununla yanaşı, bu bankların fəaliyyəti ilə prezidentin və ya hökumətin fəaliyyəti arasındakı potensial əlaqələrin və mümkün maraqlar toqquşmalarının araşdırılması da ictimai maraq doğuran əhəmiyyətli bir məqamdır. Milyardçılar siyahısının seçilmə meyarlarının və onların sərvətinin mənbəyinin daha ətraflı təqdim edilməsi də məqaləyə dərinlik qatacaqdır. Bu kimi detalların aydınlaşdırılması, maliyyə sistemindəki şəffaflıq və məsuliyyət məsələlərinə dair daha tam bir mənzərənin yaranmasına kömək edəcəkdir.
Şərh Yaz