ABŞ Prezidentindən Qəzzada Atəşkəs Proqnozu
ABŞ prezidenti Donald Tramp İsrail və Həmas arasında Qəzzada atəşkəsin bir həftə ərzində əldə oluna biləcəyinə inandığını bildirib. Tramp bu sürpriz şərhini cümə günü jurnalistlərə açıqlayıb və atəşkəs əldə etmək üçün çalışan bəzi şəxslərlə danışdıqdan sonra ümidli olduğunu qeyd edib. Prezident kimlərlə əlaqədə olduğunu açıqlamadan, "Məncə, yaxındır. Mən sadəcə bəzi iştirak edən insanlarla danışdım," və "Biz düşünürük ki, növbəti həftə ərzində atəşkəs əldə edəcəyik," deyib.
Əl-Cəzirə telekanalının Ürdünün paytaxtı Ammandan yayımlanan müxbiri Nur Odeh, Trampın şərhinin aclıq və bombardman altında yaşayan Qəzza əhalisi üçün "xoş xəbər" olacağını desə də, hazırda regionda heç bir danışıqların aparılmadığını vurğulayıb. Odeh əlavə edib ki, İsrail və İran arasındakı atəşkəsdən sonra atəşkəslə bağlı danışıqların sürətlə artdığı məlumdur. İsrail müharibəni bitirmək istəmir, əslində İsrailin baş naziri belə bir addım atarsa, çox şey riskə atmış olar.
Lakin, Odehin sözlərinə görə, bir çox hesabatlara əsasən, Netanyahu Tramp administrasiyasının təşviq etdiyi Ərəb dövlətləri ilə normallaşma razılaşmaları müqabilində hansısa atəşkəsə razılaşmalı olacaq. Həmas isə İsrailin Qəzzadakı müharibəsini dayandırmasını və İsrail ordusunun mart ayında son atəşkəsi pozaraq Qəzzada ələ keçirdiyi ərazilərdən geri çəkilməsini tələb edir. Həmas, danışıqların davam etməsi və əgər daha çox vaxt tələb olunarsa, İsrailin atəşkəsi yenidən pozmayacağına dair ABŞ zəmanəti də istəyir.
Artan Qurbanlar və Müharibə Cinayətləri İddiaları
Trampın atəşkəs proqnozu İsrail qüvvələrinin Qəzzada törətdiyi qətllərin artdığı və İsrailin müharibəsinə qarşı beynəlxalq qınağın gücləndiyi bir vaxta təsadüf edir. Bu, İsrail əsgərlərinin acılıq çəkən, humanitar yardım axtaran fələstinli mülkilərə atəş açmağı əmr etdikləri barədə son xəbərlərlə daha da şiddətlənib.
Qəzza səlahiyyətliləri "Haaretz" media orqanının İsrail komandirlərinin aclıq çəkən fələstinlilərə qəsdən atəş açmağı əmr etməsi barədəki hesabatını, müharibənin dağıtdığı bu ərazidə İsrailin "hərbi cinayətlərinin" daha bir sübutu adlandırıblar. İsrailin Baş Naziri Binyamin Netanyahu və Müdafiə Naziri İsrael Kats mülkiləri hədəfə almaq barədəki hesabatı rədd etsələr də, Qəzzanın Səhiyyə Nazirliyi may ayının sonundan bəri Qəzzada ABŞ və İsrail tərəfindən dəstəklənən yardım paylama məntəqələri yaxınlığında təxminən 550 fələstinlinin öldürüldüyünü bildirib.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Katibi Antonio Quterreş cümə günü "İnsanlar sadəcə özlərini və ailələrini doyurmağa çalışarkən öldürülürlər," deyib. O, "Qida axtarışı heç vaxt ölüm hökmü olmamalıdır," sözlərini əlavə edib. MSF (Sərhədsiz Həkimlər) tibb xeyriyyə təşkilatı Qəzzadakı vəziyyəti "humanitar yardım pərdəsi altında qətl" adlandırıb.
Danışıqlar və Gələcək Perspektivlər
Trampın xüsusi elçisi Stiv Vitkoffun ofisinin sözçüsü Qəzzada mümkün atəşkəs irəliləyişi barədə məlumat paylaşmadığını bildirib. Vitkoff ABŞ-ın sabiq prezidenti Co Baydenin köməkçilərinə Tramp yanvarda vəzifəyə başlamazdan qısa müddət əvvəl Qəzzada atəşkəs və girovların azad edilməsi barədə razılığın əldə olunmasına kömək etmişdi. Lakin həmin atəşkəs mart ayında İsrailin ərazi boyunca sürpriz bombardman hücumlarına başlaması ilə pozulmuşdu.
İsrail rəsmiləri girovların geri qaytarılması üçün yalnız hərbi əməliyyatların nəticə verəcəyini bəyan etmiş, Qəzzaya qida, su, dərman və yanacaq girişinə blokada tətbiq edərək 2,1 milyonluq əhali arasında geniş yayılmış aclığa səbəb olmuşdular.
Mənbəyə yaxın məlumata görə, İsrailin Strateji Məsələlər Naziri Ron Dermer gələn həftə Vaşinqtona səfər edərək Tramp administrasiyası rəsmiləri ilə Qəzza, İran və Netanyahunun Ağ Evə mümkün səfəri barədə danışıqlar aparacaq.
Oxucu Şərhləri
Misal üçün, soyuq müharibə dövründə Sovet İttifaqının bəyanatları dəfələrlə qərbdə şübhə ilə qarşılanmışdı. Lakin, bu bəyanatların arxasındakı siyasi və geosiyasi məqsədləri təhlil etməklə, Sovetlər Birliyinin hərəkətlərinin əsl motivlərini daha yaxşı anlamaq mümkün idi. Bənzər bir yanaşma, Cənab Trampın iddialarının arxasında yatan həqiqətləri aşkara çıxarmağa kömək edə bilər. Hətta əgər onun sözləri yanlış və ya qərəzli olsa belə, bunların altında yatan məqsədləri və ya mövcud realitetlə bağlı işarələri təhlil etmək çox vacibdir. Bu, obyektivliyi qorumaq üçün mütləq zəruridir.
Lakin, bu məsələni yalnız Cənab Trampın şəxsiyyəti və ifadə tərzi prizmasından baxmaq doğru deyil. Bəlkə də, onun iddialarının doğruluğunu müəyyən etmək üçün alternativ metodlar mövcuddur? Məsələn, onun açıqlamalarını ətraf mühit, siyasi və geosiyasi faktorlar kontekstində təhlil etmək, hətta əgər öz ifadələri qeyri-dəqiq olsa belə, bəzi həqiqətləri üzə çıxara bilər. Başqa sözlə, hətta qeyri-dəqiq məlumatlar belə, mümkün ssenariləri göstərən işarələr ehtiva edə bilər. Bu yanaşma, Cənab Trampın şəxsiyyətinə olan qərəzi azaldaraq, mövcud məlumatlardan daha çox fayda əldə etməyə imkan verə bilər.
Bununla yanaşı, məsələnin daha da mürəkkəbləşdirən bir amil də var: Cənab Trampın açıqlamaları tez-tez emosional və qərəzli dilə əsaslanır, bu da obyektiv qiymətləndirməni daha da çətinləşdirir. Məsələn, keçmişdəki bəzi açıqlamaları sonradan tamamilə yanlış olduğu sübut olunmuşdur, bu da onun etibarlılığına şübhə ilə yanaşmağı daha da artırır. Ona görə də, onun proqnozlarına yalnız sübutlar əsasında deyil, həm də onun keçmiş ifadələrinin dəqiqlik səviyyəsini nəzərə alaraq yanaşmaq lazımdır.
Lakin, digər tərəfdən, Cənab Trampın uzun illərdir beynəlxalq siyasətdə aktiv olması və müxtəlif liderlərlə əlaqələrinin olması, onun bəzi məlumatlara sahib olmasını istisna etmir. Ola bilsin ki, onun məlumatları açıqlanmır, çünki mənbələrin təhlükəsizliyini və ya həssas diplomatik danışıqların gizliliyini qorumaq istəyir. Yəni, onun iddiasını tamamilə rədd etmək üçün yetərli səbəb yoxdur, həm də onu tamamilə qəbul etmək üçün də deyil. Bu, daha çox təhlili və dəqiqləşdirilməyi tələb edən bir mövzudur.
Bu hadisəni daha geniş miqyasda nəzərdən keçirərək, Yaxın Şərqdəki regional sabitsizliyin qlobal enerji bazarlarının qiymətlərini, ticarət marşrutlarını və beynəlxalq təhlükəsizlik mühitini necə təsir etdiyini düşünmək maraqlıdır. Bir həftəlik sülhün iqtisadi və geosiyasi təsirləri qarşıya gələcək daha böyük problemlərlə müqayisədə necə qiymətləndirilməlidir? Davamlı sülhə doğru yol xəritəsi nəzərə alınmadan, qısamüddətli həllərin əsl nəticələri hansılardır?
Şərh Yaz