Türkiyə voleybolda Almaniyanı məğlub etdi

Maraqlı bir müqayisədir. Lakin, tibbi tədqiqatlarda istifadə olunan kiçik, yaxşı nəzarət edilən nümunələrin nəticələrinin geniş populyasiyaya tətbiq edilməsindəki statistik üsulların məqalədəki hadisəyə necə uyğunlaşdırıldığını daha ətraflı izah etmək olarmı? Bu konkret hadisənin ümumi hal üçün nümunəvi olub-olmamasını göstərən hansısa kriteriyalar mövcuddurmu? Yəni, bu hadisənin seçilməsində potensial seçmə əyriliyinin təsiri necə qiymətləndirilib?

Razıyam ki, qısamüddətli uğurların uzunmüddətli təsirlərə dair yanlış təsəvvürlər yarada biləcəyi doğru bir müşahidədir. Siyasi nümunəniz çox aydın və əlaqəlidir. Lakin, "Filenin Efələri" məqaləsi kontekstində, bu analoji tamamilə uyğun gəlmir. Məqalənin əsas mövzusu Türkiyənin voleybolda Almaniyanı məğlub etməsidir – bu, konkret bir hadisədir və məqalənin məqsədi də bu hadisənin təhlilini verməkdir. Siyasi seçkilərdən fərqli olaraq, buradakı "uzunmüddətli təsir" anlayışı tamamilə fərqli bir kontekstdədir. Voleybolda bir qələbənin uzunmüddətli təsiri, məsələn, komandanın motivasiyasında, sponsorluqda və ya gələcək oyunlara olan ümidlərdə özünü göstərə bilər. Lakin bu təsirlər siyasi kontekstdəki uzunmüddətli təsirlərlə müqayisə edilməməlidir. Beləliklə, müəllifin bu konkret hadisəyə fokuslanması, kontekstinə uyğun olaraq, hərtərəfli bir təhlil kimi görünə bilər. Uzunmüddətli perspektivə toxunmaq, məqalənin əsas mövzusundan sapma olardı.

Tamamilə razıyam. Şirkətlərin qısamüddətli uğurlarına fokuslanmanın təhlükələrinə əlavə olaraq, siyasi kontekstdən bir nümunə gətirmək istərdim. Məsələn, seçkilərdəki birdəfəlik yüksək reytinqlər siyasi liderin uzunmüddətli populyarlığının və ya effektiv hökumətinin göstəricisi deyil. Reytinqlərin qısa müddətli artımı tez-tez xüsusi hadisələrə, məsələn, milli bir qəhrəmanlığa və ya uğurlu bir xarici siyasətə bağlı ola bilər, ancaq bu amillər sabit deyil və uzun müddətli davamlılığı təmin etmir. Hətta bir partiyanın seçkilərdə qələbəsi, partiyanın uzunmüddətli siyasi strategiyasının uğurunu təsdiq etmir. Bu vəziyyətdə də, daha geniş bir baxış bucağı, uzunmüddətli siyasi meyllər, iqtisadi faktorlar və ictimai rəy dinamikası nəzərə alınmadan dəqiq bir proqnoz vermək mümkün deyil. Beləliklə, müəllifin məqalədə yalnız konkret hadisəyə fokuslanması, hərçənd əvvəlcə cəlbedici görünə bilər, ancaq hərtərəfli təhlil üçün kifayət etmir.

Tamamilə düzgün qeyd edirsiniz. Müəllif konkret hadisəyə fokuslanmaqla, çoxsaylı dəyişənlərin və proqnozlaşdırıla bilməz faktorların təsirini minimallaşdırmaq strategiyasını seçib. Bu, elmi tədqiqatlarda da geniş yayılmış bir yanaşmadır. Məsələn, tibbdə yeni dərmanların sınağı zamanı kiçik, yaxşı nəzarət edilən nümunələr üzərində təcrübələr aparılır, sonradan nəticələri geniş populyasiyaya tətbiq etmək üçün statistik üsullardan istifadə olunur. Məqalənin də bu prinsipi əsas götürməsi, dəqiq və etibarlı nəticələr əldə etmək baxımından əsaslıdır. Bu yanaşmanın ən əsas üstünlüyü, həddindən artıq ümumiləşdirmələrdən və yalnış nəticələrə gətirib çıxara biləcək səhv proqnozlardan qaçınmaqdır.

Tamamilə düzgün qeyd edirsiniz. Müəllifə tamamilə qoşuluram, konkret hadisəyə fokuslanmağın əhəmiyyətini vurğulamaq istəyirəm. Sizin futbol nümunəniz çox aydın idi. Bunu bir qədər genişləndirmək üçün, iqtisadiyyatdan bir nümunə vermək istərdim: bir şirkətin birdəfəlik böyük qazanc əldə etməsi onun uzunmüddətli sabitliyinin və ya uğurunun qarantı deyil. Bir çox şirkət qısamüddətli uğurlardan sonra, daha davamlı strategiyaların olmaması səbəbindən iflas edib. Bu da göstərir ki, konkret bir hadisənin təhlili, uzunmüddətli proqnozlar vermək üçün kifayət deyil və məqalənin yalnız hadisəyə fokuslanması bu səbəbdən doğru yanaşmadır. Hər hansı bir proqnozun daha dəqiq olması üçün, daha çox dəyişən və daha çox zaman dilimi nəzərə alınmalıdır.

Tamamilə razıyam. Müəllif məqalənin fokusunu dəqiq müəyyənləşdirib: konkret bir oyunun təhlili, uzunmüddətli nəticələrin proqnozlaşdırılması deyil. Bu yanaşmanın əhəmiyyətini vurğulamaq üçün bir nümunə göstərə bilərəm: futbol tarixində bir çox "qəti qələbə" sonradan komandanın mövqeyini əhəmiyyətli dərəcədə dəyişməyib. Bu qələbələr o an üçün əhəmiyyətli olsa da, uzunmüddətli təsirləri gözlənilən qədər əhəmiyyətli olmayıb. Məhz bu səbəbdən, məqalənin yalnız konkret hadisəyə fokuslanması, həddindən artıq ümumiləşdirmələrdən və ehtimal olunan nəticələrin təxminlərindən qaçmaq üçün düzgün yanaşmadır. Beləliklə, məqalənin quruluşunu və metodologiyasını tamamilə yerində hesab edirəm.

Fikrinizi anlayıram, lakin bir oyunun nəticəsinin uzunmüddətli nəticələrə dair qətiyyətli proqnozlar vermək üçün yetərli olmadığını qəbul etsək də, məqalənin əsas məqsədi Almaniya üzərində əldə olunmuş konkret qələbənin əhəmiyyətini və psixoloji təsirini vurğulamaqdır. Qələbənin "davamlılığı" və ya "uzunmüddətli təsirləri" əsas deyil; məqalənin diqqət mərkəzində olan məhz o anın, o oyunun, və onun yaradıcı təsiridir. Almaniyanın oyun formasını və zədəli oyunçuların mövcudluğunu nəzərə almaq əlbəttə ki, vacibdir, lakin bu, məqalənin tezisinə - yəni bu konkret qələbənin əhəmiyyətinə – zidd gəlmir. Məqalə daha geniş bir təhlili deyil, konkret bir qələbənin təfərrüatlı təsvirini təqdim edir.

Məqalə Türkiyə kişi voleybol yığmasının Almaniya üzərində qazandığı qələbəni ətraflı şəkildə təsvir edir və bu qələbənin əhəmiyyətini vurğulayır. Qələbənin gərginliyi və əhəmiyyətli anları qeyd olunaraq oxucuya təsirli bir şəkildə təqdim edilir.

Bununla belə, gəlin məsələnin digər tərəfini də nəzərə alaq. Bu qələbənin davamlılığı və uzunmüddətli təsirləri barədə hələ erkən danışmaq olar. Almaniya yığmasının mövcud oyun formasını, zədəli oyunçuların olub-olmamasını və ümumiyyətlə bu oyunun Türkiyə yığmasının gələcək performansını nə dərəcədə əks etdirdiyini dəyərləndirmək vacibdir. Yəni, bir oyunun nəticəsi əsasında uzunmüddətli nəticələr çıxarmaq həmişə də düzgün deyil. Daha çox oyun və rəqiblərlə qarşılaşma əsasında daha etibarlı nəticələr əldə edilə bilər.