Yəməndə ölüm hökmü təhlükəsi ilə üz-üzə qalan Hindistanlı tibb bacısı
Yəməndə ölüm hökmü cərgəsində olan bir Hindistanlı tibb bacısının qohumları, edam hökmünün çərşənbə gününə təyin edilməsi səbəbindən zamana qarşı yarışırlar. Bu iş Hindistan mediasının diqqət mərkəzindədir.
Nimisha Priya 2017-ci ildə bir su çənində cəsədi aşkar edilən keçmiş iş ortağı, Yəmən vətəndaşının qətlində təqsirli bilinərək ölüm cəzasına məhkum edilib. O, 2020-ci ildə paytaxt Sənada bir məhkəmə tərəfindən ölüm hökmünə layiq görülüb. Onun ailəsi o vaxtdan bəri azadlığa buraxılması üçün mübarizə aparır. Lakin 2014-cü ildə ölkədə vətəndaş müharibəsinin başlamasından bəri şəhəri nəzarətdə saxlayan husilər ilə Yeni Dehli arasında rəsmi əlaqələrin olmaması vəziyyəti çətinləşdirir.
Beynəlxalq təşkilatlardan apellyasiya və diplomatik cəhdlər
Edamın yaxınlaşması ilə Hindistan mediası bu işə geniş yer ayırıb, insan haqları qrupları isə husiləri hökmü icra etməməyə çağırıblar. Amnistiya Beynəlxalq Təşkilatı bazar ertəsi günü husiləri "bütün edamlar üzərində dərhal moratorium yaratmağa və Priyanın, eləcə də mövcud bütün ölüm hökmlərini ləğv etməyə" çağırıb.
Təşkilat əlavə edib: "Ölüm cəzası ən qəddar, qeyri-insani və alçaldıcı cəzadır."
Yəmənin İslam qanunlarına görə, Priya zərərçəkmişin ailəsi onu bağışlasa və ailəsinin "diyah" (qan pulu kimi tanınan) ianəsini qəbul etsə, əfv oluna bilər. Bu barədə Priyanın ailəsinə kömək edən sosial işçi Samuel Jozef məlumat verib.
1999-cu ildən bəri Yəməndə yaşayan Jozef, "Mən nikbinəm," deyib. "Mən buradakı səylərə rəhbərlik edirəm və Allahın lütfü ilə kömək edən insanlar var. Hindistan hökuməti də birbaşa işə qarışıb və hazırda bundan artıq heç nə deyə bilmərəm" deyə o bildirib.
Müdafiə tərəfinin arqumentləri və vəsait toplama səyləri
Jozefin sözlərinə görə, Priya iş ortağına fatal dozada sedativ vurub. Onun ailəsi Priyanın özünümüdafiə məqsədilə hərəkət etdiyini və iş ortağının ona qarşı təcavüzkar olduğunu, ölkədə vətəndaş müharibəsi başladıqdan sonra pasportunu ondan aldığını iddia edir.
Priyanın məhkəməsi ərəb dilində keçirilib və ona tərcüməçi təmin edilməyib.
Bir qrup fəal və vəkil 2020-ci ildə Priyanın azadlığa buraxılması üçün vəsait toplamaq və zərərçəkmişin ailəsi ilə danışıqlar aparmaq üçün "Nimisha Priyanı Xilas Etmək Hərəkatı Şurası"nı təsis ediblər.
Şuranın üzvü, fəal Rafeek Ravuthar deyib: "Danışıqlar çətin olub. Reallıq budur ki, bu ölkədə Hindistan səfirliyi yoxdur."
Rafeeq bildirib ki, indiyədək təxminən beş milyon rupi (təxminən 58 min dollar) toplanıb.
Siyasi müdaxilə və gələcək ümidlər
Son günlərdə Priyanın doğulduğu Kerala ştatından siyasətçilər Hindistanın Baş Naziri Narendra Modidən məsələyə müdaxilə edərək Priyanın azadlığa çıxmasına kömək etməyi xahiş ediblər.
Keralanın baş naziri Pinarayi Vijayan Modiyə yazdığı məktubda: "Bu, rəhmətə layiq bir iş olduğunu nəzərə alaraq, Hörmətli Baş Nazirdən məsələni öz üzərinə götürməsini xahiş edirəm" deyib.
Fevral ayında Hindistanın Xarici İşlər üzrə Dövlət Naziri Kirti Vardhan Singh parlamentin yuxarı palatasına bildirib ki, hökumət "xaricdəki hindistanlıların rifahına ən yüksək prioritet verir və mövcud işdə olduğu kimi, çətin vəziyyətə düşənlərə hər cür dəstək verir".
O əlavə edib: "Hindistan hökuməti bu işdə hər cür mümkün yardımı göstərir. Nimisha Priyanın azadlığa buraxılmasına dair hər hansı bir məsələ mərhumun ailəsi ilə Nimisha Priyanın ailəsi arasındadır."
Priya ilk dəfə 2008-ci ildə Yəmənə gəlib və Orta Şərqdə daha yaxşı yaşayış axtaran iki milyondan çox keralalılar sırasına qoşulub.
O, yerli bir xəstəxanada tibb bacısı kimi iş tapıb, öz klinikasını açmaq və gənc qızı ilə əri üçün daha təhlükəsiz bir gələcək qurmaq ümidi bəsləyib. Lakin Yəmən tənzimləmələri xarici vətəndaşlardan biznes açmaq üçün yerli bir partnyorla əməkdaşlıq etməyi tələb edirdi.
Əri Tomy Thomas, "Biz normal, xoşbəxt ailə həyatı yaşayırdıq" deyib. "Həyat yoldaşım çox mehriban, zəhmətkeş və etibarlı idi."
Lakin onun arzuları qısa zamanda on illərdir Yəməni bürüyən siyasi münaqişə və qarışıqlıqla kölgələnib.
Elə həmin il husi üsyançıları paytaxtı ələ keçirərək beynəlxalq səviyyədə tanınan Səudiyyə tərəfindən dəstəklənən hökuməti devirib. 2015-ci ilə qədər qarışıqlıq dağıdıcı vətəndaş müharibəsinə çevrilərək ölkəni parçalayıb və qeyri-sabit vəziyyətdə qoyub.
Xarici vətəndaşlar üçün pisləşən təhlükəsizlik vəziyyəti Yəməni yaşamaq və işləmək üçün getdikcə daha təhlükəli bir yerə çevirib. Bir çoxları təxliyə etməyi seçsə də, Priya qalmağa qərar verib. Onu dəstəkləyənlər deyirlər ki, o, çətinliklə qurduğu həyatını və biznesini xilas etmək qətiyyətində qalıb.
Hindistanın husilər ilə rəsmi diplomatik əlaqələri yoxdur, nə də Yəməndə fəaliyyət göstərən səfirliyi mövcud deyil. Ölkə ilə bağlı bütün konsulluq və diplomatik işlər Qırmızı dənizin o tayında, Cibutidəki Hindistan Səfirliyi vasitəsilə həyata keçirilir.
Priyanı xilas etmək üçün çalışanlar üçün bu, mürəkkəb kommunikasiya kanallarında hərəkət etmək və münaqişə və qeyri-sabitliklə dolu bir ölkədə kömək, hüquqi yardım və ya qoruma axtararkən əlavə maneələrlə üzləşmək demək idi.
Amnistiya Beynəlxalq Təşkilatının məlumatına görə, Yəmən 2024-cü ildə ən çox edamın həyata keçirildiyi ilk beş ölkə arasında idi.
Amnistiya bildirib ki, 2024-cü ildə husilərin nəzarət etdiyi ərazilərdə ən azı bir edamın həyata keçirildiyi təsdiqlənib, lakin daha çox edamın baş vermiş ola biləcəyi də əlavə edilib.
Jerome'a görə, Priyanın anası, qızının hüquqi xərclərini ödəmək üçün evini satan Keralalı bir ev qulluqçusu, qızının azadlığa buraxılması üçün danışıqları asanlaşdırmaq üçün bir ildən çoxdur ki, Yəməndədir.
Priyanın əri və qızı azadlığa buraxılmasını ümid edərək Keralada qalırlar.
Thomas deyib: "Həyat yoldaşım çox yaxşıdır, çox mehribandır. Mənim onunla olmağımın, onu dəstəkləməyimin və sonuna qədər dəstəkləyəcəyimin yeganə səbəbi budur."
Oxucu Şərhləri
Diasporun siyasi təsir gücünün məhdudiyyətlərinin bu hadisənin nəticəsinə birbaşa səbəb kimi təqdim edilməməsi də tam doğru deyil. Məqalənin əsas arqumenti, hökumətin səylərinin kifayətsiz olması, diasporun təsirinin məhdudluğu ilə birlikdə Nimisha Priyanın hazırkı vəziyyətinə gətirib çıxardığıdır. Bu, birbaşa səbəb-nəticə əlaqəsi deyil, həm də bir çox amilin kompleks bir qarışığıdır. Hökumətin, diasporun və Yəmənin hökumətinin rolunu ayrıca araşdırmaq vacibdir, amma bunları bir-birindən tamamilə ayırmaq yanılmaq olar. Hadisənin dəqiq səbəblərini müəyyən etmək üçün, hər üç tərəfin rolunun daha ətraflı araşdırılması əlbəttə ki, vacibdir. Amma bunun, hökumətin məsuliyyətinin olmaması demək olduğu qənaətinə gəlmək tələsik nəticədir.
Şərh Yaz