Yaponiya istiqrazlarının rekord gəlirləri YMB üçün siyasət problemi

Yaponiya Mərkəzi Bankı çətin seçim qarşısında: Artan istiqraz gəlirləri və iqtisadi dilemmas

Yaponiya Mərkəzi Bankı (YMB) yüksələn istiqraz gəlirləri səbəbindən pul siyasətinin normallaşdırılması prosesinin pozulma riski ilə üz-üzədir. Qurum çətin seçim qarşısındadır: faiz dərəcələrini artırma siyasətini davam etdirib daha da yüksək gəlirlərlə onsuz da zəifləmiş iqtisadiyyatı daha da yavaşlatmaq riskini gözə almaq, yoxsa artımı dəstəkləmək üçün dərəcələri sabit saxlayaraq, hətta endirərək inflyasiyanın daha da sürətlənməsinə şərait yaratmaq.

Son bir ayda Yaponiya hökumət istiqrazları yeni zirvələrə qalxıb. Cümə axşamı, etalon 10 illik hökumət istiqrazlarının gəlirliliyi 2007-ci ildən bəri ən yüksək səviyyəyə çataraq 1,917% təşkil edib. 20 illik istiqraz gəlirləri 1999-cu ildən bəri görülməyən 2,936%-ə, 30 illik istiqraz gəlirləri isə LSEG məlumatlarına görə 3,436%-lə rekord həddə yüksəlib.

Yaponiya 2024-cü ilin mart ayında gəlir əyrisi nəzarəti proqramından imtina edib. Bu proqram çərçivəsində etalon 10 illik istiqrazların gəlirliliyi təxminən 1% səviyyəsində saxlanılırdı. Bu addım ölkənin sonuncu mənfi faiz dərəcəsi rejimini ləğv etdiyi siyasət normallaşmasının bir hissəsi idi. Hazırda ölkədə inflyasiya 43 ay ardıcıl olaraq Yaponiya Mərkəzi Bankının 2%-lik hədəfini üstələdiyi bir vaxtda faiz dərəcələrinin artırılması nəzərdən keçirilir və bu da istiqraz gəlirlərinin daha da yüksəlməsi ehtimalını artırır.

Kotak Securities-in valyuta və əmtəələr üzrə rəhbəri Anindya Banerci CNBC-yə verdiyi açıqlamada bildirib ki, əgər Yaponiya Mərkəzi Bankı istiqraz gəlirlərini məhdudlaşdırmaq üçün kəmiyyət yumşaltmasına və gəlir əyrisi nəzarətinə qayıdarsa, yen də zəifləyə və onsuz da mövcud olan idxal inflyasiyasını daha da artıra bilər.

Yüksələn istiqraz gəlirləri Yaponiya üçün borclanma xərclərinin artması deməkdir ki, bu da ölkənin büdcə vəziyyətini daha da gərginləşdirir. Beynəlxalq Valyuta Fondundan alınan məlumatlara görə, Asiyanın ikinci ən böyük iqtisadiyyatı onsuz da dünyanın ən yüksək borc/ÜDM nisbətinə malikdir – təxminən 230%.

Üstəlik, hökumət yaşayış xərclərini cilovlamaq və çətinliklərlə üzləşən Yaponiya iqtisadiyyatını dəstəkləmək üçün pandemiyadan bəri ən böyük stimul paketini tətbiq etməyə hazırlaşır ki, bu da Yaponiyanın şişən borcu ilə bağlı narahatlıqları daha da artırır.

Julius Baer-in Asiya üzrə sabit gəlirli qiymətli kağızlar araşdırma şöbəsinin rəhbəri Maqdalena Teo bildirib ki, Baş nazir Sanae Takaiçinin əlavə büdcəsini maliyyələşdirmək üçün nəzərdə tutulan 11,7 trilyon yen həcmində yeni borc buraxılışı, 2024-cü ildə sələfi Şiqeru İşiba dövründə buraxılan borcdan 1,7 dəfə çoxdur. Teonun sözlərinə görə, bu vəziyyət hökumətin iqtisadi stimullaşdırma təşəbbüsləri ilə büdcə sabitliyini qorumaq arasında tarazlıq yaratmaqda qarşılaşdığı çətinliyi vurğulayır.

Qlobal təsirləri necədir?

2024-cü ilin avqustunda, Yaponiya Mərkəzi Bankının faiz artımı və ABŞ-dən gələn məyusedici makro iqtisadi məlumatlar səbəbindən yen ilə maliyyələşdirilən keri-treyd əməliyyatlarının ləğv edilməsi qlobal bazarlarda səhmlərin satışına səbəb olmuş, Yaponiyanın Nikkei indeksi 12,4% enişlə 1987-ci ildən bəri ən pis gününü qeydə almışdı. Keri-treyd, aşağı faiz dərəcəsinə malik valyutada borc götürərək yüksək gəlirli aktivlərə sərmayə qoyulmasıdır. Yapon yeninin ölkənin mənfi faiz dərəcələri siyasəti səbəbindən belə əməliyyatları maliyyələşdirən əsas valyuta olduğu qeyd edilir.

Hazırda yüksələn Yaponiya istiqraz gəlirləri faiz fərqini daraldaraq, keri-treyd əməliyyatlarının daha bir ləğv edilməsi və vəsaitlərin Yaponiyaya geri qayıtması ilə bağlı narahatlıqlara səbəb olub. Lakin mütəxəssislər 2024-cü ildəki çöküşün təkrarlanmasının qeyri-ehtimal olduğunu bildirirlər.

State Street Investment Management-də sabit gəlirli qiymətli kağızlar üzrə baş strateq Masahiko Loo bu fikri təsdiqləyərək, Yaponiya sərmayəçilərinin vəsaitləri geri qaytarmaq üçün az əlamət göstərdiyini və xarici istiqrazların xalis alıcıları olaraq qaldıqlarını deyib. HSBC-nin məlumatına görə, 2025-ci ilin yanvarından oktyabrınadək onlar xarici borca 11,7 trilyon yen yatırıblar ki, bu da 2024-cü ildə alınan 4,2 trilyon yendən xeyli çoxdur. Bu artım, əsasən, Yaponiya hökumətinin vergidən azad investisiya proqramı çərçivəsində pərakəndə axınlardan faydalanan trestd bankları və aktiv menecerləri tərəfindən idarə olunub.

HSBC-nin APAC dərəcələr üzrə strateqi Castin Henq bildirib ki, Federal Ehtiyat Sisteminin əlavə faiz endirimləri nəticəsində hedcinq xərclərinin davamlı azalması, Yaponiya sərmayəçilərini daha çox xarici istiqrazlara investisiya qoymağa həvəsləndirəcək.

24 saat