Yer kürəsi sürətlənir: Tarixin ən qısa günü yaxınlaşır

Bu yay zamanın su kimi axdığını düşünürsünüzsə, tək deyilsiniz. Alimlərin fikrincə, Dünyanın fırlanma sürəti qeydə alınacaq dərəcədə artır.

5 AVQUSTDA TƏKRAR EDƏ BİLƏR

İyul ayı ərzində Dünya öz tarixində günlərin qısalması ilə yadda qalıb. İyulun 9, 10 və 22-də günlər standart 86 min 400 saniyəlik müddətdən düz 1.3 millisaniyə qısa çəkib. Mütəxəssislərin fikrincə, bu vəziyyət avqustun 5-də bir daha təkrarlana bilər. Bu millisaniyəlik dəyişikliklər kiçik görünsə də, peyklər, kompüterlər və hətta qlobal zaman sistemi üzərində ciddi təsirlər yaratma potensialına malikdir.

BƏS NİYƏ SÜRƏTLƏNİR?

Alimlər bu sürətlənmənin Dünyanın təbii fırlanma dəyişkənliyindən qaynaqlandığını bildirirlər. Ayın cazibə qüvvəsi, atmosferdəki dəyişikliklər və Dünyanın nüvəsində baş verən dinamikalar fırlanma sürətinə təsir edə bilər. Ancaq Astronomiya üzrə Professor David Cevitt hadisəni daha fərqli bir rakursdan şərh edir. Cevittə görə, buzlaqların əriməsi, tektonik hərəkətlər və ya atmosferdəki dəyişikliklər kimi Dünyanın kütlə paylanmasına təsir edən amillər planetin fırlanma sürətinin artmasına səbəb olur. Eynilə qollarını bədəninə çəkən buz konkisürəninin sürətlənməsi kimi.

DƏNİZ SƏVİYYƏSİ YÜKSƏLƏ BİLƏR, SAHİLLƏR TƏHLÜKƏDƏDİR

Dünyanın cəmi 1 km/saat sürətlənməsi belə, ekvator zonasında dəniz səviyyəsini bir neçə santimetr qaldıra bilər. Bu kiçik fərq belə sahil şəhərləri üçün sel riski deməkdir. Lakin daha ekstrem bir ssenaridə, əgər planetin fırlanma sürəti 100 km/saat artarsa, qütblərdəki sular ekvatora doğru yönələcək və bəzi sahil şəhərləri tamamilə su altında qala bilər.

BİR GÜN 22 SAATMİ?

Dünyanın daha sürətli fırlanması təkcə dənizlərə deyil, insan sağlamlığına da təsir edə bilər. Fırlanma sürəti artdıqca, günlərin qısalması baş verə bilər, gün uzunluğu 24 saatdan 22 saata enə bilər. Bu isə bioloji saatimizdə 2 saatlıq bir sapma yaradaraq, hər gün saatların irəli çəkilməsi kimi təsir göstərəcək. Araşdırmalar bu cür dəyişikliklərin ürək tutması, iflic və yol qəzalarını artırdığını ortaya qoyur. NASA-dan Dr. Sten Odenwald isə planetin sürətlənməsinin qasırğaları gücləndirə biləcəyini qeyd edir.

2035-Cİ İLƏ QƏDƏR ZAMAN GERİ ÇƏKİLƏ BİLƏR

1972-ci ildən bəri UTC (Koordinasiyalı Ümumdünya Vaxtı) sistemi Dünyanın fırlanma sürətindəki yavaşlamaları kompensasiya etmək üçün 27 dəfə "əlavə saniyə" tətbiq edib. Lakin son illərdə fırlanma sürətindəki artım səbəbindən bu əlavələr dayandırılıb. Alimlər, Dünya bu sürətlə fırlanmağa davam edərsə, ilk dəfə olaraq "neqativ artıq saniyə" tətbiqinin zəruri ola biləcəyini bildirirlər. Yəni saatlar geri çəkilə bilər. Bu ssenarinin 2035-ci ilə qədər reallaşma ehtimalı 40 faiz hesablanır.

HƏTTA YARPAQLAR DA TƏSİRLİDİR

Cevittə görə, təkcə nəhəng buzlaqlar deyil, yarpaq tökən ağaclar da planetin fırlanma sürətinə təsir göstərə bilər. Düşən yarpaqlar Dünyanın kütləsini mərkəzə yaxınlaşdıraraq fırlanmanı mikroskopik səviyyədə sürətləndirə bilər.

SANİYƏLƏR HƏYATİ ƏHƏMİYYƏT KƏSB EDİR

Dünyanın fırlanma sürəti millisaniyəlik fərqlə dəyişə bilər. Lakin bu fərqlərin yığılması iqlimdən iqtisadiyyata, səhiyyədən texnologiyaya qədər bir çox sahədə zəncirvari nəticələr doğura bilər.

24 saat