Yer zəncirvari çatlayır: Xəritə yayımlandı

Afrika qitəsi milyon illik proseslə iki yerə parçalanır

Bir zamanlar yapbozun birləşmiş iki parçası kimi olan Afrika və Ərəbistan, sanki bir ildırım kimi şimal-şərqdən cənuba doğru yavaş-yavaş ayrılır. Bu geoloji prosesə güclü vulkan fəaliyyəti və seysmik hərəkətlər müşayiət edir. Elm adamlarının proqnozlarına görə, bu ayrılma tamamlandığında, təxminən 5-10 milyon il sonra Afrika qitəsinin parçalanması nəticəsində iki müstəqil qitə formalaşacaq.

Bu yeni geoloji düzəndə, Afrikanın qərb hissəsində Misir, Əlcəzair, Nigeriya, Qana və Namibiya kimi ölkələrin əksəriyyətinin yer aldığı daha böyük bir quru parçası mövcud olacaq. Şərq tərəfində isə Somali, Keniya, Tanzaniya, Mozambik və Efiopiyanın böyük bir hissəsini əhatə edən daha kiçik bir kontinental blok meydana gələcək.

Keele Universitetinin geoloqu professor Peter Stayls bu tədqiqatın əhəmiyyətini vurğulayaraq, "Bu tapıntılar, planetimizin səthinin daim necə dəyişdiyinə dair mühüm bir pəncərə açır" deyə bildirib.

Köhnə məlumatlar müasir üsullarla təhlil edildi

Tədqiqat qrupu, Şərqi Afrika Riftinin yerləşdiyi Afar bölgəsinə diqqət yetirərək, 1968 və 1969-cu illərdə havadan toplanmış maqnit məlumatlarını rəqəmsallaşdırıb və müasir texnologiyalarla yenidən qiymətləndirib. Bundan əlavə, Qırmızı dəniz və Aden körfəzi kimi ərazilərdən əldə edilmiş tarixi məlumatlar da araşdırmaya daxil edilib.

Litostfer plitələrinin tektonikası nəzəriyyəsinə görə, bu gün tanıdığımız qitələr keçmişdə vahid bir bütövün hissələri idi. Zamanla nəhəng tektonik plitələr bir-birindən ayrılaraq okean qabıqlarını və yeni dənizləri əmələ gətirmişdir. Bu prosesə dəniz dibinin genişlənməsi deyilir.

Şərqi Afrika Rifti: Qitənin gələcək taleyi

Şərqi Afrika Rifti də bu parçalanmanın günümüzdəki ən böyük quru nümunələrindən biridir. Təxminən 4000 kilometr uzunluğundakı bu yarıq, İordaniyadan başlayaraq Şərqi Afrika boyunca Mozambikə qədər uzanır. Mütəxəssislər, gələcəkdə qitənin bölünməsinin bu xətt boyunca irəliləyəcəyini, hətta Malavi və Turkana göllərinin içindən keçəcəyini düşünürlər.

Dünyanın nadir geoloji qovşaqlarından biri Afar bölgəsi

Afar bölgəsi, Yerdə üç tektonik çökəkliyin birləşdiyi nadir nöqtələrdən biri kimi tanınır: Efiopiya Əsas Çökəkliyi, Qırmızı dəniz Çökəkliyi və Aden körfəzi Çökəkliyi burada qovuşur. Elm adamları bu bölgədə qitənin Afrika qitəsinin parçalanmasının ən erkən mərhələlərinin müşahidə edildiyini qeyd edirlər.

Maqnit məlumatlarının təhlili, qədim dəniz dibinin genişlənmə izlərinin Aden körfəzindən başlayaraq qərbə doğru Afar Çökəkliyinə qədər uzandığını ortaya qoydu. Bu da Afrika ilə Ərəbistan arasındakı ayrılmanın düşündüyümüzdən daha əvvəl başlamış ola biləcəyini göstərir.

Yerin maqnit qütbləri hər bir neçə min və ya milyon ildə bir yer dəyişdirdiyində, qabıqda bir ağacın halqaları və ya məhsul barkodları kimi maqnit izləri buraxdığı məlumdur. Bu izlər, tədqiqatçılara qitələrin hərəkətinin keçmişi haqqında qiymətli geoloji məlumatlar təqdim edir.

Bölünmə prosesi yavaş irəliləyir

Swansea Universitetindən doktor Emma Watts, qitənin bölünmə prosesinin artıq davam etdiyini, lakin bu hərəkətin yarığın şimal hissəsində ildə yalnız 5-16 mm arasında olduğunu söylədi. Watts, bu səbəbdən prosesin tamamlanmasının bir neçə milyon il çəkəcəyini qeyd etdi.

Aden körfəzi artıq Afrikanı Yəməndən ayıran bir su hövzəsi olaraq ayrılmanın baş verdiyi yerlərdən biridir. Oxşar proseslər Efiopiyadakı Erta Ale vulkanının yerləşdiyi bölgədə də müşahidə olunur.

Qaranlıqda qalmış məlumatlar gün üzünə çıxır

Journal of African Earth Sciences jurnalında dərc olunan tədqiqatın müəllifləri, 1968-ci il Afar Araşdırmasına aid maqnit məlumatlarının müasir metodlar sayəsində yenidən elmi istifadəyə qaytarıldığını bildirirlər. Bu araşdırma, qitələrin ayrılması və yeni okeanların yaranmasının ilk mərhələlərini anlamaq baxımından mühüm bir addım olaraq dəyərləndirilir. Şərqi Afrika Rifti və Afrika qitəsinin parçalanması ilə bağlı əldə edilən yeni biliklər, gələcəkdə Afar bölgəsinin geoloji təkamülünə dair daha ətraflı qiymətləndirmələr aparılmasına töhfə verəcək.

24 saat