Suveydada atəşkəs pozuldu: İsrail zərbələri yenidən başladı
Suriya hökuməti və Druzlar icmasının lideri tərəfindən atəşkəsin pozulduğu barədə bəyanatlar verildikdən bir neçə saat sonra İsrail qüvvələri Suriyanın cənubundakı Suveyda şəhərinə hava zərbələri endirib. Əsasən druzların yaşadığı bu şəhərdə şiddətli döyüşlər yenidən başlayıb.
Suriya Daxili İşlər Nazirliyi çərşənbə axşamı verdiyi bəyanatda silahlı qruplaşmaların İsrail Hərbi Hava Qüvvələrinin dəstəyi ilə Suriya hökumət qüvvələrinə hücumları bərpa etdiyini bildirib. Suriya İsrailin müdaxiləsini beynəlxalq hüququn pozulması kimi pisləyib. Eyni zamanda, nüfuzlu druz şeyxi Hikmət əl-Həcri, günün əvvəlində elan edilmiş atəşkəsi pozan tərəfin Suriya hökumət qoşunları olduğunu açıqlayıb.
İsrailin hava hücumları Hikmət əl-Həcrinin yerli döyüşçüləri hökumət qüvvələrinin "barbar hücumu" kimi təsvir etdiyi əməliyyata qarşı çıxmağa çağırmasından sonra baş verib. İsrail cənubi Suriyadakı bu hücumları öz sərhədi yaxınlığında yaşayan druz azlığını qorumaq məqsədi daşıdığını iddia edir.
Münaqişə tərəflərinin iddiaları və İsrailin mövqeyi
İsrailin Diaspor İşləri naziri Amiçay Çikli sosial mediada yayımladığı bəyanatda İsrailin Druzlar arasında gedən döyüşlərə “biganə qala bilməyəcəyini” bildirib. Çikli, “Biz druzlara qarşı qırğınlar və təhqirlər görürük və Suriyadakı terror rejiminə qarşı mübarizə aparmalıyıq” deyib. O, Suriya prezidenti Əhməd əl-Şaraanı "legitim lider" kimi qəbul etməyi “böyük səhv” adlandırıb.
Bədəvi tayfaları ilə yerli druz döyüşçüləri arasında bazar günündən bəri Suveydada baş verən döyüşlərdə 30-dan çox insanın həlak olduğu, 100-dən çoxunun isə yaralandığı bildirilir. Bədəvi və druz silahlı qrupları arasında Suveydada uzun müddətdir davam edən çəkişmələr var və ara-sıra zorakılıq halları yaşanır.
ABŞ-ın Suriya üzrə xüsusi nümayəndəsi Tom Barrack Vaşinqtonun "sakitliyə və inteqrasiyaya doğru irəliləmək" üçün bütün tərəflərlə əlaqədə olduğunu deyib. Əl-Cəzirənin Dəməşqdən xəbər verən müxbiri Osama Bin Cavidin bildirdiyinə görə, Suveyda'dakı vəziyyət "daha da gərginləşib, çoxsaylı İsrail dron və hava zərbələri endirilib, onların druz döyüşçülərinə dəstək məqsədi daşıdığı iddia edilir".
Druzlar icmasının vəziyyəti və regiondakı gərginlik
Bu son hadisələr Suriyanın müdafiə naziri Murhaf Əbu Qasranın sosial mediada "Suveyda şəhərində fəaliyyət göstərən bütün birliklərə tam atəşkəs elan edirik" deyərək atəşkəs elan etməsindən bir neçə saat sonra baş verib.
Əbu Qasranın bu açıqlaması nazirliyin bədəvi tayfaları və yerli döyüşçülər arasındakı mübarizəni dayandırmaq üçün hökumət qüvvələrini yerləşdirməsindən qısa müddət sonra gəlib. Bu son döyüşlər, aprel və may aylarında druz icması üzvləri ilə təhlükəsizlik qüvvələri arasında baş verən və onlarla insanın həlak olduğu toqquşmalardan sonra bölgədəki ilk ölümcül zorakılıq halıdır.
Suriya'da Druzlar əhalisinin sayı təxminən 700.000 nəfərdir və Suveyda bu icmanın ən böyük mərkəzidir. Druz dini cərəyanı, X əsrdə şiə İslamının bir qolu olaraq yaranmış azlıq qrupudur. Suriyada druzlar əsasən cənubdakı Suveyda əyalətində və Dəməşqin bəzi ətraf qəsəbələrində, əsasən də cənubdakı Cəramana və Əşrəfiyyət Sahnayada yaşayırlar. 2024-cü ilin dekabrında uzun müddətli Suriya hökmdarı Bəşər əl-Əsədin devrilməsindən sonra, yeni hakimiyyət orqanları altında azlıqların hüquqları və təhlükəsizliyi ilə bağlı narahatlıqlar yaranıb; onlar geniş mənada təhlükəsizliyi yenidən təmin etməkdə də çətinlik çəkirlər.
Aprel ayında Ələvi dini cərəyanına mənsub olan yüzlərlə mülki vətəndaş, hökumət qüvvələri ilə əl-Əsədə sadiq silahlı qruplaşmalar arasında döyüşlər başladıqdan sonra açıq-aşkar qisas xarakterli hücumlarda öldürülmüşdü.
Suriya və regionda İsrailin hərbi fəaliyyəti
İsrail 2024-cü ilin dekabrından bəri qonşu Suriyaya yüzlərlə hava zərbəsi endirib, bu da orta hesabla hər üç-dörd gündən bir zərbə deməkdir. Son hücumlar Netanyahu hökumətinin 2023-cü ilin oktyabrından bəri Qəzza zolağında ən azı 58.479 insanın ölümünə səbəb olan Fələstinlilərə qarşı müharibəsini davam etdirdiyi bir vaxta təsadüf edir.
Qəzza və Suriya ilə yanaşı, İsrail son aylarda işğal altındakı İordan çayının qərb sahili, Livan, İran və Yəmənə də hücumlar təşkil edib.