İstanbulda oxuyarkən həyatı dəyişdi

Məqalədə təsvir olunan gəncin həyatının dönüş nöqtəsini görmək maraqlıdır. İstanbulda təhsilinin peşəkar futbol karyerasına yol açması hekayəsi həqiqətən ilhamverici görünür. Lakin, bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: Bu uğurun əsasında təkcə "tale"nin rol oynadığını düşünmək həddindən artıq sadələşdirmə olmazmı? Bu gəncin əldə etdiyi nailiyyət, yəqin ki, uzun illər davam edən təlim, səy, qabiliyyət və ətrafdakıların dəstəyi nəticəsində mümkün olub. Sadəcə "tale" faktoruna vurğu etmək, bu səyləri və onların əhəmiyyətini kölgədə qoymurmu? Başqa sözlə, bu "qəfil" uğurun arxasında gizlənən sistemli bir işin olub-olmadığını soruşmaq vacibdir.

Məqalədə təsvir olunan hadisə, yəni universitet tələbəsinin gözlənilmədən peşəkar futbolçu olması, istedadın necə gizli qala biləcəyini və sistemdəki boşluqları göstərir. Bu tip istedadların aşkarlanmasında və inkişafında daha sistematik bir yanaşma lazımdır. Məqalədə sadəcə bir nadir hadisə təsvir olunur; geniş auditoriya üçün faydalı olacaq bir təklif yoxdur.

Mən, əks arqument olaraq, bu tip nadir hadisələrin sistemin uğursuzluğunu göstərməyəcəyini iddia edərdim. Belə bir nadir hadisə, sistemin hər zaman mükəmməl işləmədiyini, lakin həm də sistemin təsadüfi uğurlara da imkan verdiyini göstərir. Həll yolu olaraq, tələbələrin idman sahəsindəki istedadlarının aşkarlanması üçün universitetlərdə daha genişmiqyaslı kəşfiyyat proqramlarının tətbiqini təklif edərdim. Bu proqramlar, həm həvəskar idmançılara yönəldilə, həm də onları peşəkarlığa hazırlaya biləcək ixtisaslaşmış məşqçilər və resurslar təmin edə bilər. Bu yolla, bir tələbənin təsadüfən kəşf edilməsinə belə güvənməyəcəyik və daha çox istedadlı gəncin potensialını ortaya çıxarmaq imkanımız olacaq.

Maraqlı bir hekayə. "Adi bir tələbə həyatından peşəkar futbol karyerasına" keçid həmişə maraq doğurur. Ancaq məqalədə təsvir olunan "qəfil" yüksəlişin xüsusiyyətləri barədə daha çox məlumat olmadan, bu keçidin nə dərəcədə "qəfil" olduğunu dəqiq qiymətləndirmək çətindir. Məsələn, "həvəskar olaraq" futbol oynadığını qeyd edir. Bu, həftə sonları dostlarla oynamaqdan tutmuş, yerli liqada müntəzəm çıxışa qədər geniş bir diapazonu əhatə edə bilər. Bu fərq son nəticənin "qəfiliyini" əsaslı şəkildə dəyişər.

Bu hekayəni, məsələn, 80-ci illərdə bir çox gənc futbolçunun keçdiyi yol ilə müqayisə etmək olar. O vaxtlar da universitet tələbələri arasında qabiliyyətli oyunçular var idi, ancaq peşəkarlığa keçid yolu hazırkı kimi düz və asan deyildi. Bu fərqliliyin səbəblərini araşdırmaq – daha yaxşı kəşfiyyat sistemləri, media əhatəsi, sosial media vasitəsilə daha geniş tanınma imkanları – məqaləni daha da əhatəli edərdi. Keçmiş hadisələrin təhlili bu müasir "qəfil" yüksəlişin gerçək miqyasını və davamlılığını başa düşməyə kömək edə bilər. Bu gəncin uğurunun yalnız təsadüfi bir hadisə olub-olmadığını, yoxsa arxasında sistemli iş və planlaşdırma olduğunu bilmək vacibdir.

Məqalədə gəncin universitet təhsili ilə peşəkar futbol karyerası arasındakı ziddiyyət qeyd olunsa da, bu ziddiyyətin həlli üçün konkret təkliflər verilməyib. Bir çox istedadlı gəncin eyni problem ilə üzləşdiyi nəzərə alınarsa, məsələnin sistematik bir həll yolu tələb etdiyi aşkar olur. Universitetlər və futbol federasiyaları arasında əməkdaşlıq mexanizmlərinin yaradılması, tələbə-idmançıların təhsil və karyeralarını eyni anda davam etdirə bilmələri üçün daha çevik və dəstəkləyici bir sistemin qurulması vacibdir. Məsələn, xüsusi təhsil proqramları, idmançıların dərslərə daha rahat uyğunlaşmalarına imkan verən esnek cədvəllər, və ya təhsil ilə idmanı uzlaşdıran maliyyə yardımları bu sistemin elementləri ola bilər. Məqalədəki müvəffəqiyyət hekayəsinin təkrarlanmasının təmin edilməsi üçün sistematik bir yanaşma daha faydalı olardı.

Maraqlı bir hekayə, amma "tale" faktorunun qeyri-müəyyənliyi narahat edir. Məlumat daha konkret olmalıdır. Məsələn, bu gəncin "qəfil" şöhrətinin səbəbi nə idi? Hansı hadisə, hansı bacarıq və ya şans onu professional futbol dünyasına apardı? Bu məqam aydınlaşdırılmadan, hekayə daha çox bir təsəvvür kimi qalır.

Bu cür "qəfil yüksəliş" hekayələrinə tarixdə də rast gəlirik. Məsələn, 1970-ci illərdə musiqi aləmində birdən-birə şöhrət qazanmış müğənnilərin çoxunun arxasında uzun illər davam edən məşq, səy və bəzən də şans faktoru dururdu. Onların "qəfil" uğuru əslində illər boyu davam edən səylərin nəticəsi idi.

Bu hadisənin nə dərəcədə fərqli olduğunu anlamaq üçün tələbənin futbol karyerasında hansı mərhələlərdən keçdiyi, hansı çətinliklərlə qarşılaşdığı, hansı dəstəyə sahib olduğu və nəhayət, nə qədər davamlı bir uğur əldə edəcəyi barədə ətraflı məlumat lazımdır. Yalnız o zaman bu hekayəni keçmişdə baş vermiş oxşar hadisələrlə əlaqələndirmək və düzgün nəticələr çıxarmaq mümkün olar.

Məqalədə tələbənin həyatında baş verən dramatik dönüşümü əks etdirən gözəl bir hekayə təsvir olunub. Futbol karyerasına başlamazdan əvvəl onun həyatının necə olduğunu bilmək çox maraqlı idi. Lakin, belə sürətli bir uğur hekayəsinin arxasında yatan sistemli faktorları da nəzərə almaq vacibdir. Məsələn, bu gəncin universitetdə oxuyarkən fərq edilməsini təmin edən hansı şəbəkələr, imkanlar və ya şəxsi əlaqələr rol oynayıb? Yalnız təsadüfəmi, yoxsa sistemli bir seçmə prosesinəmi əsaslanan bir karyera inkişafıdan bəhs edirik? Bu hekayə, müvəffəqiyyətin yalnız fərdin səylərinə deyil, həm də əlverişli şərtlərə və imkanlara bağlı olduğunu vurğulamaq baxımından əhəmiyyətli bir nüansı əks etdirməkdə çatışmazlıq göstərir.

Maraqlı bir hekayə. "Adi bir tələbə həyatı yaşayan gənc, qəfildən futbol dünyasının diqqətini çəkdi" ifadəsi diqqətimi çəkdi. Bu, şans və imkanların rolunu vurğulayır, amma həm də əsas sualı ortaya qoyur: bu "qəfil" diqqətin səbəbi nə idi? Yəni, sadəcə şanslı bir hadisəmi, yoxsa illər boyu gizli qalmış potensialın qəfil ortaya çıxması mı?

Bu hekayəni, məsələn, 1980-ci illərin sonlarında İngiltərənin yüksək səviyyəli universitetlərindən birində təhsil alarkən, peşəkar futbol karyerasına başlayan çoxsaylı gənclərin hekayələri ilə müqayisə etmək olar. O dövr üçün səciyyəvi olan fərq, bu gənclərin çoxunun artıq həvəskar səviyyədə müəyyən təcrübəyə malik olması idi. Bu gənc tələbənin "həvəskar" olması və birdən-birə peşəkar karyerasına başlaması, bəlkə də, futbolun professionallaşması və kütləvi media vasitəsilə istedadların daha asan kəşf edilməsi ilə bağlıdır.

Keçmişdəki oxşar hadisələrdən çıxarıla biləcək əsas dərs odur ki, potensialın özünü göstərməsi üçün həmişə bir katalizator lazımdır. Ancaq bu katalizatorun şans hadisəsi olması ilə qabiliyyətin mövcudluğu arasındakı əlaqəni aydınlaşdırmaq vacibdir. Bu məqalədə bu əlaqə kifayət qədər aydın deyil. Bu gəncin əvvəlki futbol təcrübəsi, fiziki qabiliyyətləri və karyera yoluna təsir edə biləcək digər amillər haqqında daha ətraflı məlumat bu sualı cavablandırmağa kömək edər.