Serbiya və Kosovo Arasında Gərginlik: Normallaşma Prosesi Dayandırıldı
Serbiyanın Kosova Ofisinin direktor müavini Popoviçin Kosova Azadlıq Ordusu (UÇK) əleyhinə bəyanatlar verdiyi üçün Priştinada həbs edilməsi iki tərəf arasında gərginliyi artırıb. Belqrad hadisəyə sərt reaksiya verib.
Belqrad Ofisinin direktoru Petkoviç həbslə bağlı yazılı açıqlama yayıb. Petkoviç, Priştina rəhbərliyini hüquqdan sui-istifadə etməkdə ittiham edərək bildirib: "Popoviç azad edilənə qədər bu ərazi ilə normallaşma prosesini dayandırırıq."
Petkoviç iddialarını daha da irəli apararaq Popoviçin "oğurlandığını" müdafiə edib və UÇK ilə bağlı bəyanatlarında heç bir yanlışlıq olmadığını bildirib. O, dialoq prosesini dayandırdıqlarına dair bütün Avropa İttifaqı (Aİ) təmsilçilərinə məlumat verdiyini vurğulayıb və serblərin alçaldılmağa çalışıldığını iddia edib.
Priştinadan Cavab və Beynəlxalq Çağırış
Kosova Baş Naziri Albin Kurti məsələ ilə bağlı keçirdiyi mətbuat konfransında Popoviçə yerli məhkəmə qurumları tərəfindən peşəkar şəkildə və insan haqlarına dair milli və beynəlxalq standartlara uyğun rəftar edildiyini qeyd edib.
Kurti, Belqrad rəhbədiyini nifrəti və münaqişəni dəstəkləməkdə ittiham edərək, Prezident Aleksandr Vuçiçin açıqlamalarını "təhdidedici, qeyri-sabitləşdirici və tamamilə qəbuledilməz" adlandırıb. O əlavə edib: "Bir Prezident və baş komandan ictimaiyyətə qarşı münaqişəni qızışdırıcı bir dillə təhdidlər səsləndirirsə, bu artıq fərdi mövqe deyil, dövlət siyasətidir."
Aİ, NATO və bütün beynəlxalq birliyə çağırış edən Kurti, Balkanları qeyri-sabitləşdirmək üçün kampaniya aparan Vuçiçə qarşı açıq və qətiyyətli şəkildə reaksiya verilməsini tələb edib. Kurti bildirib: "UÇK-yə yönəlmiş bu cür hücumlar açıq şəkildə koordinasiyalı bəyanatlardır və onların məqsədi gərginliyi artırmaq və təxribat yaratmaqdır. Bu cür açıqlamalar Balkanlardakı sülh və təhlükəsizlik üçün birbaşa təhdiddir və nəzərə alınmamalıdır."
Hadisə və Gərginliyin Kökləri
Belqrad Ofisinin direktor müavini Popoviç, Priştinada etdiyi bir çıxışında UÇK-ni "terror təşkilatı" adlandırdığı üçün 18 iyulda Priştina səlahiyyətliləri tərəfindən saxlanılaraq 20 iyulda həbs edilmişdi.
Serbiya Prezidenti Vuçiç, Baş Nazir Kurtinin "anlayış hissini" itirdiyini müdafiə edərək demişdi: "Belqrad hər zaman sülhü və sabitliyi qoruyacaq, lakin bu vəziyyətə cavabımız güclü olacaq."
Popoviçin həbsi bölgədə yeni gərginliklərin yaşana biləcəyi narahatlıqlarına səbəb olub. Belqradın 2008-ci ildə birtərəfli müstəqilliyini elan edən Priştinanı öz torpağı hesab etməsi, bu iki tərəfin tez-tez qarşıdurma yaşamasının ən böyük səbəbi kimi göstərilir. Aİ-nin vasitəçiliyi ilə 2011-ci ildə başlayan Belqrad-Priştina Dialoq Prosesi çərçivəsində əlaqələrin normallaşması və nəticədə hər iki tərəfin bir-birini tanıması üçün ortaq yol axtarılır.
Oxucu Şərhləri
Lakin, hazırkı vəziyyət bir sıra cəhətlərdən fərqlənir. 1999-cu il hadisəsi, açıq hərbi münaqişəyə doğru daha sürətli irəliləmə ilə xarakterizə olunmuşdu. Hazırda isə, normallaşma prosesi çərçivəsində diplomatik həll axtarılır. Popoviçin həbsi gərginliyi artırsa da, hələlik hərbi münaqişəyə doğru bir irəliləmə görünmür.
1999-cu il hadisəsindən çıxarıla biləcək əsas dərs, gərginliyin sürətli şəkildə eskalasiyasının qarşısını almaq üçün erkən mərhələdə dialoq və etimad qurmanın vacibliyidir. Əgər hazırkı vəziyyətdə diplomatik kanallar vasitəsilə qarşılıqlı anlaşma əldə olunmazsa, bu, 1999-cu ildəki hadisələrə bənzər bir böhranla nəticələnə bilər. Bu baxımdan, beynəlxalq təşkilatların və böyük güclərin aktiv rol oynaması çox vacibdir. Onların nə dərəcədə təsirli olacağı isə, gələcək hadisələrin gedişatını müəyyənləşdirəcək. Popoviçin həbsinin konkret səbəbləri, beynəlxalq hüquq normalarına uyğun olaraq müstəqil araşdırılmalıdır.
Bundan əlavə, yalnız Belqradın reaksiyası ətraflı təsvir olunur. Priştinanın mövqeyi və həbsin arxasındakı hüquqi əsaslar haqqında daha ətraflı məlumat olardı. Popoviçin bəyanatlarının tam məzmunu və onların mümkün təhrikçiliyi də araşdırılmalıdır.
Konstruktiv bir həll kimi, müstəqil, beynəlxalq səviyyədə etibarlı bir araşdırma komissiyasının yaradılmasını təklif edərdim. Bu komissiya hadisələri qərəzsiz şəkildə araşdıracaq, həm Belqradın, həm də Priştinanın iddialarını diqqətlə nəzərdən keçirəcək və gələcək konfliktlərin qarşısını almaq üçün konkret tövsiyələr verəcəkdir. Bu yanaşma hər iki tərəfin etirazlarını nəzərə alacaq və ədalətli və şeffaf bir həllə gəlməyə kömək edəcəkdir. Bununla yanaşı, Avropa İttifaqı və BMT kimi beynəlxalq təşkilatlar da bu prosesə daha aktiv şəkildə cəlb olunmalıdırlar.
Maraqlı bir sual isə budur: Serbiya və Kosovo hökumətləri, gərginliyi azaltmaq üçün əhalinin müxtəlif təbəqələrinin maraqlarını daha əhatəli şəkildə nəzərə alan və daha ədalətli bir həll tapmaq üçün beynəlxalq vasitəçilərin rolunu daha fəal şəkildə istifadə edə bilərmi?
Regionda sülh və əməkdaşlığın təmin edilməsi üçün uzunmüddətli və davamlı bir həll əldə edilməsi zəruridir. Bu həllin əsasını, yalnız bir-birinə qarşı deyil, həm də ortaq bir gələcək üçün birgə işləmək əzmində olan tərəflərin qarşılıqlı hörmətinə və güvəninə əsaslanan uzunmüddətli bir dialoq təşkil etməlidir. Əks təqdirdə, belə kiçik hadisələr, daha böyük və dağıdıcı bir qarşıdurmaya çevrilə bilər. Bu baxımdan, belə hadisələrin qarşısını almaq üçün, gələcəkdə qarşılıqlı anlaşma və əməkdaşlığın necə təmin edilə biləcəyi, həmçinin güvən qurma mexanizmlərinin yaradılmasının mümkünlüyü ilə bağlı araşdırmalar aparmaq vacib deyilmi?
Şərh Yaz