Son Dəqiqə: Yer Günəşdən Uzaqlaşır, Havalar Niyə Qızır

Cümə axşamı, Şərq vaxtı ilə saat 15:55-də Yer kürəsi öz orbitində Günəşdən ən uzaq məsafədə yerləşən afeli nöqtəsinə çatdı. Bu, planetimizin Günəşə ən yaxın olduğu mövqeyə nisbətən təxminən 5 milyon kilometr daha uzaq olması deməkdir. Bu vəziyyət hər il iyul ayının əvvəllərində yaşanır. Lakin ağıla belə bir sual gələ bilər: Əgər Günəşdən bu qədər uzaqdayıqsa, hava niyə bu qədər istidir? İnsanlar adətən yaxınlığı istiliklə əlaqələndirdiyindən, fəsillərin Yerin Günəşə olan məsafəsinin dəyişməsindən qaynaqlandığını düşünmək məntiqli görünür. Lakin bu, həqiqəti əks etdirmir. Ən uzun gün 21 iyunda, ən uzun gecə isə 21 dekabrda müşahidə olunur. NASA-nın hazırladığı illüstrasiyada Yerin Günəşə olan məsafəsi və Şimal Yarımkürəsinin mailliyi yayda (iyun, solda) və qışda (dekabr, sağda) necə dəyişdiyi göstərilir.

Əsas Səbəb: Yerin Oxunun Əyilməsi

Fəsillərdəki temperatur dəyişikliyinin əsas səbəbi Yerin oxunun əyilməsidir. Planetimiz təxminən 23.5 dərəcə bucaq altında fırlanır. Bu da ilin vaxtından asılı olaraq Yerin müxtəlif bölgələrinin daha çox (və ya daha az) günəş işığı almasına səbəb olur. İyul ayında Şimal Yarımkürəsi Günəşə doğru əyilir. Bu da daha uzun günlər, Günəşin daha yüksək bucaq altında düşməsi və nəticədə daha birbaşa günəş şüaları deməkdir – yay fəslinin səbəbi də məhz budur. Bununla müqayisədə, Yerin orbitinin forması yalnız kiçik rol oynayır. Orbit bir qədər ellips formalı olsa da, Günəşə ən yaxın və ən uzaq nöqtələr arasındakı fərq olduqca cüzidir.

Hazırda Məsafə 5 Milyon Kilometrdir

Hazırda Yer Günəşdən təxminən 5 milyon kilometr daha uzaqdadır. Yanvarın əvvəlində Günəşə ən yaxın mövqe olan periheli nöqtəsinə çatanda bu məsafə azalır. Orta hesabla 150 milyon kilometrlik məsafə ilə müqayisədə bu fərq yalnız təxminən 3,3%-dir. Günəş işığı yayıldıqca zəiflədiyi üçün, məsafədəki bu kiçik dəyişiklik belə planetə çatan günəş enerjisi miqdarında təxminən 7%-lik azalma yaradır. Lakin bu təsir Yerin oxunun əyilməsi ilə müqayisədə çox cüzidir. NASA-nın başqa bir vizualında, yuxarıdakı işıq şüası böyük bir günəş bucağını (daha dik gələn işıq), altdakı isə daha kiçik bir bucağı (daha üfüqi gələn işıq) təmsil edir. Şimal Yarımkürəsinin yayda yaşadığı vəziyyət də məhz budur. Yer hazırda Günəşdən daha az enerji ala bilər, lakin bu detal planetin əyilməsinin təsiri yanında çox kiçik qalır. Yerin dönmə oxundakı kiçik bir əyilmə, mövsümləri formalaşdırmada milyonlarla kilometrlik məsafə fərqindən qat-qat daha təsirlidir. Nəticə olaraq, yayda havanın isti olmasının səbəbi Günəşə nə qədər yaxın olduğumuz deyil, ona doğru necə əyildiyimizdir.

24 saat