Əcnəbilər mövzusu Yaponiyada seçki gündəmində
Yaponiya ləng iqtisadiyyatını canlandırmaq üçün əcnəbiləri cəlb etmək istiqamətində böyük səylər göstərsə də, hazırda onların sayının həddindən artıq olduğu düşüncəsi yeni bir işçi qrupunun yaradılmasına səbəb olub. Bu qərar bazar günü keçiriləcək milli seçkilər ərəfəsində səsvermə uğrunda mübarizənin qızışdığı bir vaxta təsadüf edir.
Yuxarı Palata seçkiləri öncəsi bu mövzu siyasi gündəmə çıxıb, qismən də “Yaponlar hər şeydən öncə” siyasətlərini təbliğ edən radikal bir partiyanın, ABŞ prezidenti Donald Trampın nativist ritorikasına bənzər şəkildə, diqqət çəkməsi ilə bağlıdır.
Baş nazir Şiqeru İşiba çərşənbə axşamı rəsmi olaraq Xarici Vətəndaşlarla Harmonik Birgəyaşayış Cəmiyyətinin Təşviqi Ofisi adlandırılan işçi qrupunu təsis edib. O, bu addımı bəzi əcnəbilər tərəfindən törədilən cinayətlər və narahatlıq yaradan davranışlar, habelə müxtəlif hökumət sistemlərindən qeyri-düzgün istifadə halları ilə əlaqələndirib.
Dünyanın dördüncü ən böyük iqtisadiyyatı uzun müddət sərt immiqrasiya siyasətləri və güclü bir təcrid mədəniyyəti ilə tanınır. Lakin sürətlə qocalan əhali və azalan doğum nisbətləri ilə Yaponiya tədricən xarici işçilərə açılır və daha çox beynəlxalq turist cəlb etməyə çalışır. Mütəxəssislər xəbərdarlıq edirlər ki, immiqrasiya siyasətində geri addım atmaq demoqrafik böhranı daha da dərinləşdirə və turizm sənayesini təhlükə altına sala bilər.
Yeni işçi qrupu və onun vəzifələri
İşiba yeni ofisi həm Yaponiya vətəndaşları, həm də əcnəbilər üçün siyasətləri koordinasiya edən bir “idarəetmə mərkəzi” kimi təsvir edib. İşiba, ofisin əhatə edəcəyi sahələr arasında immiqrasiya, əcnəbilər tərəfindən torpaq alınması və ödənilməmiş sosial sığorta məsələlərini qeyd edib.
O, “qaydalara riayət etməyənlərə qarşı sərt tədbirlər görəcəyini” vəd edib. Daha konkret təfərrüatlar verilməsə də, hökumət keçən ay turistlərin və ödənilməmiş tibbi borcları olan xarici sakinlərin viza almasını və ya ölkəyə qayıtmasını qadağan etmək üçün siyasətləri yenidən nəzərdən keçirməyi planlaşdırdığını bildirib.
Artan əcnəbi sayı və ictimai narazılıq
Yaponiyada xarici sakinlərin sayı son on ildə 2.23 milyondan 3.77 milyona çatsa da, onlar hələ də 120 milyondan çox olan ümumi əhalinin yalnız 3%-ni təşkil edir. Daha çox diqqət çəkən isə son bir neçə ildə, xüsusən də COVID-19 pandemiyasından bəri, turizmdəki sıçrayışdır. Yaponiya Milli Turizm Təşkilatının məlumatına görə, bu ilin birinci yarısında rekord sayda, yəni 21.5 milyon xarici turist Yaponiyaya səfər edib. Keçən il BMT Turizm Təşkilatının məlumatına görə, Yaponiya dünyada ən çox ziyarət edilən 8-ci ölkə, Asiyada isə birinci olub.
Turist axını bir çox sakinin həyatına mənfi təsir edərək narazılıq yaradıb. Bu narazılıqlar səbəbindən səlahiyyətlilər Fudzi dağının məşhur mənzərəsini bağlamaq məcburiyyətində qalıb, bir termal su kurortu isə su səviyyəsinin aşağı düşməsi barədə xəbərdarlıq edib. Bəzi insanlar turistləri inflyasiyanı tətikləməkdə və düyü kimi əsas qida məhsullarının çatışmazlığına səbəb olmaqda günahlandırır.
Digərləri isə xarici sakinlərin dövlət tibbi sığortasından yayınmasından və investorların ölkədə əmlakları ələ keçirərək qiymətləri qaldırmasından narahatdır. Tokioda ticarət şirkətində işləmiş bir təqaüdçü CNN-ə bildirib ki, əcnəbilərin yaponların işlərini əlindən aldığını düşünür.
“Onlar öz ölkələrində dolana bilmədikləri üçün Yaponiyaya gəliblər,” həssas mövzunun müzakirəsi səbəbilə adının açıqlanmamasını istəyən 78 yaşlı kişi deyib. O əlavə edib ki, “Mədəniyyətlər fərqli olduğu üçün birlikdə yaşamaq qeyri-mümkündür.” 23 yaşlı ofis işçisi Koyama Nanami isə xəbərlərdə qeyri-yapon sakinlərinə çoxlu sosial yardımın getdiyini oxuduğunu söyləyib. “Düşünürəm ki, yardımlar yapon xalqı üçün prioritetləşdirilməyib,” o deyib.
Miflərin aradan qaldırılması: cinayət statistikası
Tokionun Vaseda Universitetinin sosiologiya professoru Şunsuke Tanabe bildirib ki, immiqrasiya ilə bağlı mənfi inancların – məsələn, cinayətkarlığın artması ideyası – bir çoxu yalanlardan və seçki kampaniyası zamanı yayılan yanıltıcı iddialardan qaynaqlanır.
“Əcnəbilərin sayı gözlə görünür dərəcədə artıb; onlar cəmiyyət təhlükəsizliyinin də pisləşdiyini güman etməyə başlayırlar,” o, CNN-ə deyib. “Nəticədə, sosial mediada yayılan mənfi kampaniyalar bir çox insanlarda əks-səda doğurur və onları bu təxəyyül təhlükələrdən cəmiyyəti ‘qorumağı’ vəd edən partiyaların daha yaxşı seçim olduğuna inandırır,” o əlavə edib.
Tanabe qeyd edib ki, son 20 ildə Yaponiyada cinayətkarlıq azalıb, turistlərin və xarici sakinlərin sayının artmasına baxmayaraq, “cinayət nisbətləri baxımından Yaponiya vətəndaşları ilə əcnəbilər arasında demək olar ki, heç bir fərq yoxdur.” Ədliyyə Nazirliyinin ağ kitabına əsasən, 2023-cü ildə 9,726 əcnəbi cinayət iddiaları ilə həbs edilib ki, bu da həbs edilən ümumi şəxslərin 5.3%-ni təşkil edir. Bu rəqəm həm turistləri, həm də xarici sakinləri əhatə edir.
Siyasi mübarizə və immiqrasiya siyasəti
Siyasi şərhçilərin fikrincə, İşibanın əli, seçki kampaniyasının son mərhələsinə qədəm qoyarkən, məsuliyyətsiz xarici vətəndaşlar və intizamsız turistlər üzərindəki qəzəbə görə bağlı qalıb. Minoritet sağçı Sanseito partiyası immiqrantlara qarşı çıxış edərək və “Yaponlar hər şeydən öncə” siyasətlərini təbliğ edərək populyarlıq qazanır və media diqqətini cəlb edir.
Bu yeni partiya hələ də çoxluq əldə etməkdən uzaqdır, lakin 10-15 yer qazanacağı proqnozlaşdırılır ki, bu da İşibanın Liberal Demokrat Partiyasının (LDP) çoxluğunu azalda bilər. LDP və onun koalisiya ortağı Komeito keçən il aşağı palatada son 15 ildə ilk dəfə çoxluğunu itirib. İşiba, bu həftə sonu yuxarı palatanı da itirərsə, istefa vermək üçün daha çox təzyiqlə üzləşə bilər.
Çiba şəhərindəki Kanda Beynəlxalq Araşdırmalar Universitetinin Yaponiyaşünaslıq üzrə müəllimi Cefri Holl deyib ki, “Sanseito kimi anti-immiqrasiya partiyaları bu vəziyyətdən istifadə edərək ictimai yanlış təsəvvürlərdən, immiqrasiya və əcnəbilərlə bağlı ictimai qorxulardan LDP-dən səs almaq üçün faydalanırlar.”
Bazar günü kampaniya zamanı Sanseito Baş Katibi Sohei Kamiya partiyasının “sadəcə olaraq, əcnəbiləri işə götürmək və ya gəlirli biznesləri əcnəbilərə təhvil vermək üçün ictimai pul xərcləməyin ağlabatan olmadığını” söylədiyini bildirib. O, “Bu, diskriminasiya və ya nifrət nitqi deyil,” deyib.
Hall, yeni ofisin yaradılmasının LDP-yə “bu məsələdə sərt davrandıqlarını” nümayiş etdirməyə kömək edə biləcəyini, lakin bunun müəyyən bir bədəli olacağını qeyd edib. “Əgər Yaponiya əcnəbiləri o qədər ciddi şəkildə nəzarət edən bir cəmiyyətə çevrilərsə ki, onlar özlərini xoşgəlməmiş hiss edərlərsə, bu, müəssisələrin ehtiyac duyduqları xarici işçiləri əldə etmə qabiliyyətinə zərər verə bilər,” Hall deyib.
Demoqrafik böhran və iqtisadi zərurət
Ölkənin doğum nisbəti 2024-cü ildə yenidən rekord səviyyəyə, 1.15-ə düşüb ki, bu da immiqrasiya olmasa, əhalini sabit saxlamaq üçün lazım olan 2.1-dən xeyli aşağıdır. Bu o deməkdir ki, işləyən əhali gələcək onilliklərdə də azalmaqda davam edəcək. Bu vəziyyət, 1990-cı illərin əvvəllərindən bəri durğunluq yaşayan Yaponiya iqtisadiyyatının gələcəyini daha da pisləşdirir.
Xarici işçiləri cəlb etmək üçün hökumət viza tələblərini yüngülləşdirir və şərtləri yaxşılaşdırmağa çalışır. Səhiyyə, Əmək və Rifah Nazirliyinin məlumatına görə, keçən oktyabr ayında xarici işçilərin sayı rekord səviyyəyə, 2.3 milyona çatıb. Xarici İşlər Nazirliyinin saytı göstərir ki, hökumət tibb bacılığından qonaqpərvərliyə, tikintidən aviasiyaya qədər müxtəlif sənayelərdə işləmək üçün “xüsusi bacarıqlı işçilərə” viza verir.
Çərşənbə axşamı verdiyi açıqlamada İşiba, Yaponiyanın açıq fikirli qalmasının vacibliyini etiraf edib. “Yaponiya azalmaqda olan doğum nisbəti və qocalan əhali kimi problemlərlə üzləşdiyindən, böyüməyə yönəlmiş iqtisadiyyata hamar keçidi təmin etmək üçün müəyyən sayda xarici işçinin qəbulu və gələn turizmin genişləndirilməsi yolu ilə beynəlxalq cəmiyyətin canlılığını özümüzə cəlb etmək çox vacibdir,” o deyib.