Qəzzaya Təxirəsalınmaz Humanitar Yardım Tələbi
İngiltərə, Fransa və Almaniyadan ibarət E3 ölkələrinin liderləri Qəzzada mülki əhaliyə əsas humanitar yardımların təxirə salınmadan çatdırılmasının zəruriliyini vurğulayıblar. Onlar bildiriblər ki, mülki əhaliyə əsas yardımların çatdırılmaması qəbuledilməzdir. Liderlər İsrail hökumətini yardım axınına qoyulan məhdudiyyətləri dərhal aradan qaldırmağa və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) və vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının aclıqla mübarizədə öz vəzifələrini yerinə yetirmək üçün Qəzzaya girişini təmin etməyə çağırıblar.
Müharibənin Sonuna Çağırış və Atəşkəsə Dəstək
İngilis, fransız və alman liderlər İordan çayının qərb sahili və Qəzzadakı vəziyyətlə bağlı birgə yazılı bəyanat yayıblar. Bəyanatda “Qəzzadakı müharibənin bitmə vaxtı çatıb. Bütün tərəfləri təxirəsalınmaz atəşkəslə münaqişələrə son qoymağa çağırırıq” ifadələri yer alıb. Eyni zamanda, bütün əsirlərin azad edilməsi tələbi də qeyd edilib. Bəyanatda Qəzza xalqının sıxıntılarına son qoymaq və əsirlərin ailələrinin ürəklərini rahatlatmaq üçün müzakirə olunmuş atəşkəsin yeganə yol olduğu vurğulanıb. Həmçinin, Həmasın silahsızlanması və Qəzzanın gələcəyində rol oynamaması zəruri şərt kimi irəli sürülüb. E3 liderləri ABŞ, Qətər və Misirin apardığı diplomatik səylərə dəstəklərini bir daha ifadə ediblər.
İki Dövlətli Həllə Sadiqlik və Regional Sülh
Bəyanatda Qəzzada humanitar fəlakət yaşandığına işarə edilərək, su və qida kimi mülki əhalinin ən təməl ehtiyaclarının heç bir gecikmə olmadan təmin edilməsi tələb olunub. İşğal olunmuş Fələstin ərazilərində İsrail suverenliyinin tətbiqinə qəti şəkildə qarşı olduqları bildirilərək, ilhaq təhdidləri və Fələstin torpaqlarını qəsb edən israillilərin törətdiyi zorakılıq aktlarının iki dövlətli həll məqsədini alt-üst etdiyi vurğulanıb.
E3 liderləri Qəzzada keçid hökuməti, təhlükəsizlik tənzimləmələri və humanitar yardımların çatdırılması kimi məsələlərdə BMT daxil olmaqla, beynəlxalq tərəfdaşlarla işləməyə hazır olduqlarını bildiriblər. Bu planın İsrail qüvvələrinin geri çəkilməsi və Həmasın vəzifəsindən uzaqlaşdırılması ilə birlikdə, iki dövlətli həllə aparan mühüm bir addım kimi həyata keçirilməli olduğunu qeyd ediblər. Liderlər israillilər, fələstinlilər və bütün region üçün davamlı sülh və təhlükəsizliyə aparan yolu açacaq atəşkəs və siyasi prosesi dəstəkləmək üçün əlavə addımlar atmağa hazır olduqlarını da vurğulayıblar.
Oxucu Şərhləri
Bu baxımdan, E3 ölkələrinin liderlərinin bu ifadəni işlətməsi, humanitar yardımın təmin edilməməsini hüquqi və etik baxımdan məqbul saymadıqlarını göstərir. Lakin, bu "qəbuledilməzlik" meyarının hansı konkret parametrlərə əsaslandığını və hansı dəlillərlə dəstəkləndiyini daha aydın şəkildə təqdim etmək, bəyanatın təsir gücünü artırardı. Məsələn, aclıq səviyyəsi, tibbi ehtiyaclar, infrastrukturun dağılması kimi məsələlərlə bağlı təqdim ediləcək konkret məlumatlar, E3 ölkələrinin mövqeyini daha güclü şəkildə müdafiə etməyə imkan verərdi. Eyni zamanda, bu cür bəyanatların İsrail hökuməti tərəfindən necə qəbul olunduğunu və bunun diplomatik prosesə təsirini də nəzərdən keçirmək faydalı olardı.
"Bəli, E3 ölkələri Qəzzaya çatdırılan humanitar yardımların vacibliyini vurğulayır, amma bu, sanki bir ziyafətdə yalnız bir yeməkdən danışmaq kimidir. Bəs qalan yeməklər? Məsələni həll etmək üçün bir az daha geniş düşünmək lazımdır. Yəni, sadəcə İsrailə "bu olmaz" deməklə iş bitmir. Həm HƏMAS, həm də İsrailin əməlləri nəticəsində yaranan humanitar böhranı həll etmək üçün hərəkətə keçmək lazımdır. Məsələn, BMT-nin nəzarətində, hər iki tərəfin də iştirak etdiyi bir mexanizm yaradılsa, yardımlar daha təhlükəsiz şəkildə çatdırıla bilər. Axı, yeməyin kimə gedib çatdığını da bilmək lazımdır, elə deyilmi? Yəni, liderlərin danışması qədər, konkret addımlar da vacibdir. Sadəcə "bitdi" deməklə olmaz, uzunmüddətli həllər axtarmaq lazımdır ki, bu ziyafətdə heç kim ac qalmasın!"
"Mülki əhaliyə əsas yardımların çatdırılmaması qəbuledilməzdir" ifadəsinə gəldikdə isə, bu cür bir tələbin hansı məlumat bazasına əsaslandığını bilmək, E3 ölkələrinin mövqeyinin daha dəqiq anlaşılmasına kömək edərdi. Əgər məqalədə bu cür statistik məlumatlara yer verilsəydi, E3 liderlərinin humanitar tələblərinin daha güclü və əsaslı olduğu ortaya çıxardı. Bu cür analizlər, E3 ölkələrinin Qəzza böhranındakı rolunu və atdıqları addımların effektivliyini qiymətləndirmə baxımından əhəmiyyətlidir.
Daha konstruktiv bir yanaşma olaraq, E3 ölkələrinin yalnız çağırışla kifayətlənməyib, humanitar yardımların çatdırılması üçün konkret bir "beynəlxalq müşahidəçi missiyası" təşkil etməsi təklif oluna bilər. Bu missiya, yardımın hədəfə çatmasını təmin etməklə yanaşı, axının şəffaflığını da təmin edə bilər. Eyni zamanda, missiyanın iştirakçıları tərəflər arasında vasitəçilik rolunu oynaya və davamlı bir həll tapmaq üçün daha geniş diplomatik səylərə dəstək ola bilər. Bu yanaşma, yalnız çağırışlardan daha nəticəli və etibarlı bir yol təqdim edə bilər.
İsrail hökumətinin yardım axınına qoyduğu məhdudiyyətlərin yalnız humanitar əsaslarla izah olunub-olunmadığını da nəzərə almaq vacibdir. Məsələn, İsrailin təhlükəsizlik narahatlıqları ilə bağlı arqumentləri nə dərəcədə əsaslandırılmışdır və bu arqumentlər humanitar yardımların məhdudlaşdırılması üçün kifayət qədər əsas sayıla bilərmi? Digər geosiyasi faktorların və regiondakı siyasi qüvvələrin də rolu araşdırılmalıdır.
Əgər E3 ölkələri və BMT yalnız qısamüddətli humanitar yardım ilə kifayətlənməkdənsə, Qəzzanın uzunmüddətli iqtisadi və sosial inkişafına investisiya etmək üçün daha əhatəli strategiya hazırlasalar nəticə fərqli olardı? Bu sualı müzakirə etmək və bunun əsasında daha səmərəli həllər tapmaq vacibdir.
Şərh Yaz