Gələcəyin şəhərləri: Azərbaycan vətəndaşlarının istifadə etdiyi ağıllı texnologiyalar

Azərbaycan Respublikası son illər ərzində intensiv rəqəmsal transformasiya prosesi keçirir, bu isə şəhər həyatının müxtəlif sahələrində innovativ texnologiyaların tətbiqini şərtləndirir. Dövlət tərəfindən həyata keçirilən "Rəqəmsal Azərbaycan" proqramı çərçivəsində ölkənin böyük şəhərlərində ağıllı şəhər konsepsiyasının reallaşdırılması üçün əsaslı addımlar atılır. Vətəndaşlar bu prosesdə yalnız passiv iştirakçılar deyil, həm də aktiv istifadəçilər kimi çıxış edirlər. Ağıllı şəhərlərin inkişafı çərçivəsində sakinlər yeni xidmətləri mənimsəməkdə, ağıllı ev sistemlərindən tutmuş Pin Up casino kimi əyləncə platformalarına qədər mobil həyat tərzinə uyğunlaşan müxtəlif rəqəmsal həllərdən istifadə edirlər. Bu texnologiyalar şəhər infrastrukturunun effektivliyini artırmaq və yaşayış keyfiyyətini yüksəltmək məqsədi daşıyır. Bakı, Gəncə, Sumqayıt kimi böyük şəhərlər bu sahədə öncül rol oynayır və müasir texnoloji həllərin tətbiqində pilot layihələr həyata keçirilir.  

Nəqliyyat sistemlərində ağıllı həllər

Azərbaycanın paytaxtı Bakıda və digər böyük şəhərlərində nəqliyyat sisteminin rəqəmsallaşdırılması istiqamətində mühüm irəliləyişlər əldə edilib. BakıKart elektron ödəniş sistemi vasitəsilə vətəndaşlar ictimai nəqliyyatdan daha rahat istifadə edə bilirlər. Bu sistem yalnız avtobus və metro xidmətlərini əhatə etmir, həm də taksi xidmətlərində və bəzi ticarət mərkəzlərində istifadə olunur.   Ağıllı nəqliyyat sistemlərinin əsas komponentləri aşağıdakı kimi təsnif edilə bilər:

• Real vaxt rejimində nəqliyyat izləmə - sərnişinlər smartfon tətbiqləri vasitəsilə avtobusların və metronun real vaxt rejimində hərəkət cədvəlini izləyə bilərlər
• Avtomatik bilet satışı - QR kod texnologiyası əsasında əlaqəsiz ödəniş sistemləri
• Marşrut optimallaşdırması - süni zəka alqoritmləri əsasında ən qısa və sürətli marşrutların təklifi
• Parklanma idarəetmə sistemləri - şəhər mərkəzlərində boş parklanma yerlərinin real vaxt rejimində axtarışı

Bu sistemlər nəqliyyat sıxlığını azaldır və şəhər daxilində hərəkətin səmərəliliyini əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Xüsusilə səhər və axşam saatlarında intensiv hərəkət dövrlərində bu texnologiyalar böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu texnologiyalar, həmçinin ətraf mühitin qorunmasına töhfə verir, çünki optimallaşdırılmış marşrutlar yanacağa qənaət etməyə və zərərli emissiyaların azalmasına şərait yaradır. Gələcəkdə bu sistemlərin daha da inkişaf etdirilməsi, şəhər həyatının daha rahat və ekoloji baxımdan təmiz olmasını təmin edəcək.

Elektron dövlət xidmətlərinin inkişafı

ASAN xidmət mərkəzlərinin yaradılması ilə başlayan dövlət xidmətlərinin rəqəmsallaşdırılması prosesi bu gün my.gov.az portalının fəaliyyəti ilə yeni mərhələyə qədəm qoyub. Vətəndaşlar çoxsaylı dövlət xidmətini onlayn rejimdə əldə edə bilərlər. Portal vasitəsilə sənədlərin rəsmiləşdirilməsi, ödənişlərin həyata keçirilməsi, müxtəlif arayışların alınması mümkün olur. Elektron dövlət xidmətlərinin struktur tərkibi:

• Şəxsiyyət sənədlərinin rəsmiləşdirilməsi - pasport, şəxsiyyət vəsiqəsi kimi sənədlər üçün elektron müraciət
• Biznes qeydiyyatı prosedurları - sahibkarlıq fəaliyyətinin qeydiyyatı və lisenziyalaşdırılması
• Sosial müavinətlər - pensiya, müavinət və digər sosial ödənişlərlə bağlı əməliyyatlar
• Vergi xidmətləri - vergi bəyannamələrinin təqdimi və vergi ödənişlərinin idarə edilməsi

Bu xidmətlər vətəndaşların vaxt itkisini minimuma endirir və bürokrasiya səviyyəsini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. Mobil tətbiqlər vasitəsilə də bu xidmətlərə giriş təmin edilir ki, bu da istifadəçilər üçün əlavə rahatlıq yaradır.

Ağıllı ev sistemlərinin mənimsənilməsi

Azərbaycan vətəndaşları arasında ağıllı ev texnologiyalarına maraq getdikcə artır. Xüsusilə yeni yaşayış komplekslərində bu sistemlər standart kimi quraşdırılır. İstilik, işıqlandırma, təhlükəsizlik və kommunikasiya sistemlərinin mərkəzləşdirilmiş idarə edilməsi mümkün olur. Ağıllı ev sistemlərinin əsas funksiyaları:

• Enerji idarəetməsi - istilik və kondisioner sistemlərinin avtomatik tənzimlənməsi
• Təhlükəsizlik monitorinqi - kameralar, həyəcan siqnalları və giriş nəzarət sistemləri
• Məsafədən idarəetmə - bütün ev sistemlərinin smartfon vasitəsilə idarə edilməsi
• Səs və video əlaqə - daxili kommunikasiya və əylənmə sistemləri

Bu texnologiyalar enerji səmərəliliyini 25-30% artırır və ev təhlükəsizliyini əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirir. Qazanc həm iqtisadi, həm də ekoloji baxımdan əhəmiyyətlidir. Əlavə olaraq, ağıllı ev sistemləri yaşlı və fiziki imkanları məhdud şəxslər üçün də böyük rahatlıq yaradır. Avtomatlaşdırılmış proseslər onların gündəlik həyatını asanlaşdırır və müstəqil yaşam imkanlarını artırır. Gələcəkdə bu texnologiyaların daha əlçatan və geniş yayılması gözlənilir.

Səhiyyə sahəsində rəqəmsal innovasiyalar

Azərbaycan səhiyyə sistemində telemədiqə və rəqəmsal səhiyyə platformalarının tətbiqi sürətlə inkişaf edir. COVID-19 pandemiyası bu sahədə innovasiyaların sürətləndirilməsinə təkan verdi. Vətəndaşlar artıq həkim qəbulunu onlayn rejimində təyin edə, tibbi məsləhətlər ala və bəzi prosedurları məsafədən keçə bilərlər. Rəqəmsal səhiyyə xidmətlərinin spektri geniş çeşiddə xidmətləri əhatə edir. Elektron tibbi kartlar vasitəsilə xəstələrin tarixçəsi rəqəmsal formatda saxlanılır və müxtəlif tibbi müəssisələr arasında məlumat mübadiləsi təmin edilir. Mobil səhiyyə tətbiqləri vasitəsilə vətəndaşlar öz sağlamlıq göstəricilərini izləyə, dərman qəbul vaxtlarını xatırlada və tibbi tövsiyələr ala bilərlər.

Təhsil sahəsində texnoloji tərəqqi

Azərbaycan təhsil sistemində rəqəmsal texnologiyaların tətbiqi, xüsusilə distant təhsil formatının inkişafı ilə sürətləndi. Universitetlər və məktəblər müasir e-learning platformalarından istifadə edərək təhsil keyfiyyətini artırmağa çalışırlar. Şagird və tələbələr interaktiv dərsliklər, virtual laboratoriyalar və onlayn qiymətləndirmə sistemlərindən istifadə edirlər. Təhsil texnologiyalarının inkişaf istiqamətləri müxtəlif sahələri əhatə edir. Virtual və artırılmış reallıq texnologiyaları dərsləri daha cəlbedici edir və mürəkkəb anlayışların başa düşülməsini asanlaşdırır. Süni zəka əsasında fərdiləşdirilmiş təhsil proqramları hər şagirdin fərdi tələblərinə uyğun olaraq formalaşdırılır.

Gələcək perspektivləri və nəticələr

Azərbaycanın ağıllı şəhərlər sahəsində əldə etdiyi nailiyyətlər ölkənin rəqəmsal inkişafında mühüm mərhələ kimi qiymətləndirilə bilər. Vətəndaşların bu texnologiyalara adaptasiyası müsbət dinamika nümayiş etdirir və gələcəkdə daha da kompleks sistemlərin tətbiqi üçün əsas yaradır. Dövlət səviyyəsində həyata keçirilən siyasət və özəl sektorun innovativ yanaşması sayəsində ölkə regional miqyasda rəqəmsal lider mövqeyini möhkəmləndirir. Perspektiv planlar 5G şəbəkələrinin genişləndirilməsi, süni zəka sistemlərinin inteqrasiyası və İnternet əşyaları texnologiyalarının daha geniş tətbiqini nəzərdə tutur. Bu sahədə aparılan investisiyalar və beynəlxalq əməkdaşlıq layihələri Azərbaycanın rəqəmsal gələcəyinə əsaslı töhfə verir. "24 saat"