ABŞ Ağ Evdən Süni İntellekt Fəaliyyət Planını Açıqladı
ABŞ Ağ Evi, ölkə prezidenti Donald Trampın yanvar ayında imzaladığı fərmana əsasən, “Süni İntellekt Fəaliyyət Planı”nı ictimaiyyətə təqdim edib. Bəyanatda “Süni İntellekt Yarışında Qalib Gəlmək: Amerikanın Süni İntellekt Fəaliyyət Planı” mövzusuna toxunulub.
Süni intellekt yarışında qalib gəlməyin Amerika xalqı üçün rifahı, iqtisadi rəqabət qabiliyyətini və milli təhlükəsizliyi əhatə edən yeni bir "qızıl dövr" başlada biləcəyi vurğulanan bəyanatda, planın addımlarının üç əsas istiqamət və 90-dan çox federal siyasət fəaliyyəti ilə müəyyən edildiyi bildirilib.
Qeyd edilib ki, bu əsas istiqamətlər "innovasiyanın sürətləndirilməsi", "Amerika süni intellekt infrastrukturunun qurulması" və "beynəlxalq diplomatiya və təhlükəsizlikdə liderlik"dir. Süni İntellekt Fəaliyyət Planında əsas yer tutan siyasətlər arasında Amerika süni intellektinin ixracı, məlumat mərkəzlərinin sürətlə qurulmasının təşviqi, innovasiya və tətbiqinə şərait yaradılması, eləcə də modellərdə söz azadlığının qorunması kimi məsələlər önə çəkilib.
Liderlərin Qeydləri və Strateji Hədəflər
Bəyanatda çıxışlarına yer verilən ABŞ Dövlət Katibi Marko Rubio, süni intellekt yarışında qələbənin müzakirə mövzusu ola bilməyəcəyini vurğulayıb. Rubio, ABŞ-ın rifahı artırmaq, iqtisadi və milli təhlükəsizliyi qorumaq üçün süni intellekt sahəsində dominant qüvvə olaraq qalmalı olduğunu bildirib. O qeyd edib ki, "Prezident Tramp vəzifəsinin əvvəlində bunu dərk etdi və bu planı hazırlatdıraraq qətiyyətli addım atdı. Bu dəqiq siyasət hədəfləri, federal hökumətin texnologiya sahəsində qlobal standartları müəyyən etməsi və dünyanın Amerika texnologiyası ilə fəaliyyət göstərməyə davam etməsi üçün bir çərçivə təqdim edir."
Ağ Evin Elm və Texnologiya Siyasəti Ofisinin Direktoru Maykl Kratsios da planın ABŞ-ın süni intellekt sahəsində hökmranlığını möhkəmləndirmək üçün dəqiq bir yol xəritəsi cızdığını vurğulayıb. Kratsios bildirib ki, Tramp süni intellekti Amerika innovasiyasının təməl daşı kimi prioritet elan edib, elm, texnologiya və qlobal təsir sahələrində Amerika liderliyinin yeni bir dövrünü başlatdı. O əlavə edib: "Bu plan, innovasiya potensialımızı artırmaq, qabaqcıl texnoloji infrastrukturu qurmaq və qlobal liderliyi davam etdirmək naminə federal səyləri hərəkətə gətirir. Bu vizyonu reallığa çevirmək üçün qətiyyətlə irəliləyirik."
Qlobal Güc Balansı və İqtisadiyyat
Süni İntellekt və Kripto Çarı Devid Saks isə süni intellektin qlobal iqtisadiyyatı çevirmək və dünyadakı güc balansını dəyişdirmək potensialına malik inqilabi bir texnologiya olduğuna diqqət çəkib. O vurğulayıb ki, ölkənin həm iqtisadi, həm də hərbi sahədə liderliyini davam etdirə bilməsi üçün bu yarışda qalib gəlməsi zəruridir. Saks bildirib: "Prezident Tramp bunu görüb və bu planı hazırlamağımızı tələb etdi. Süni intellekt yarışında qalib gəlmək üçün innovasiya, infrastruktur və qlobal əməkdaşlıqlarda lider olmalıyıq."
Oxucu Şərhləri
Lakin, gəlin məsələnin digər tərəfini də nəzərdən keçirək. Belə genişmiqyaslı bir planın həyata keçirilməsi, əlverişsiz nəticələrə səbəb ola biləcək bəzi risklərə də malikdir. Məsələn, süni intellektin inkişafında əsasən hərbi və ya təhlükəsizlik məqsədlərinə üstünlük verilməsi, digər vacib sahələrdəki (məsələn, səhiyyə, təhsil) tətbiqlərinin inkişafını ləngidə bilər. Bundan əlavə, bu planın həyata keçirilməsi üçün ayrılan böyük maliyyə resursları digər mühüm sosial proqramların maliyyələşdirilməsinə mənfi təsir göstərə bilər. Həmçinin, süni intellekt texnologiyalarının potensial etiki problemləri (məsələn, işsizliyin artması, ədalətsizliyin güclənməsi) və onların idarə olunması üzrə strategiyaların olmaması da diqqətə çatdırılmalıdır. Yəni, planın yalnız müsbət nəticələrini vurğulamaq qərəzli yanaşma olardı.
Bundan əlavə, planın iqtisadi tərəfinə dair daha ətraflı məlumat tələb olunur. Süni intellektin iqtisadi böyüməyə töhfəsi şübhəsizdir, lakin bu böyümənin sosial bərabərsizliyi artıracağı və ya əmək bazarında kütləvi işsizliyə səbəb olacağı da mümkündür. Əvvəlki texnoloji inqilabların tarixi təcrübəsinə əsasən, planın sosial təsirlərin azaldılması üçün konkret strategiyalar ehtiva edib-etməməsi vacib bir sualdır.
Maraqlıdır ki, planın milli təhlükəsizliyə necə töhfə verəcəyi dəqiqləşdirilməyib. Süni intellekt hərbi texnologiyaların inkişafına, avtonom silahların yaradılmasına və hətta yeni növ siber hücumlara səbəb ola bilər. Bu risklərin necə idarə ediləcəyi, planın əsas hissələrindən biri olmalıdır.
Sonda, oxuculara belə bir sual ünvanlamaq istərdim: ABŞ-ın Süni İntellekt Fəaliyyət Planının müvəffəqiyyətini necə ölçəcəyik və bu müvəffəqiyyətin ədalətli, davamlı və hər kəs üçün faydalı olmasına necə zəmanət verə bilərik?
Bundan əlavə, digər ölkələrin, məsələn, Çinin və ya Avropa İttifaqının süni intellekt strategiyası ilə müqayisə aparmaq faydalı olar. ABŞ-ın yanaşmasının güclü və zəif tərəfləri nələrdir? Bu strategiya həqiqətən digər ölkələrdən üstündürmü, yoxsa daha çox milli maraqların əsasında qurulmuş bir qısa müddətli yanaşmadır?
Planın uzunmüddətli təsirlərini, xüsusilə iş yerlərinin avtomatlaşdırılması və sosial bərabərsizliyin artması kimi potensial mənfi nəticələrini nəzərə almaq vacibdir. Planın bu potensial riskləri necə azaltmağı planlaşdırdığı barədə konkret məlumatlar məqalədə çatışmır.
Sonda, oxucuları düşünməyə vadar edən bir sual: ABŞ-ın "süni intellekt yarışında qalib gəlmək" strategiyası, həqiqətən, Amerikanın milli maraqlarına və qlobal rifaha xidmət edir, yoxsa qlobal rəqabətin şiddətlənməsinə səbəb olaraq daha böyük problemlərə yol aça bilər?
Planın yalnız iqtisadi və milli təhlükəsizlik aspektlərinə fokuslanması, süni intellektin inkişafının potensial sosial və etik risklərini əhatə etməməsidir. Məsələn, iş yerlərinin avtomatlaşdırılması nəticəsində yaranacaq kütləvi işsizliyin qarşısının necə alınacağı, algoritmik qərəzliliyin və məxfilik problemlərinin həlli üçün hansı tədbirlər görüləcəyi aydın deyil.
Beləliklə, təklif edirəm ki, "Süni İntellekt Fəaliyyət Planı"na süni intellektin sosial və etik tərəflərinə həsr olunmuş ayrıca bir bölmə əlavə edilsin. Bu bölmədə həm potensial risklər araşdırılsın, həm də onların azaldılması üçün konkret strategiya və mexanizmlər təklif olunsun. Məsələn, peşə yenidən təlimi proqramları, ədalətli və şəffaf algoritm dizayn prinsipləri və məxfilik tədbirləri bu bölmədə yer ala bilər. Yalnız texnoloji üstünlük deyil, davamlı və ədalətli bir süni intellekt gələcəyi üçün kompleks bir yanaşma vacibdir.
Kosmik yarışdan əldə olunan dərslərdən biri də, bu yarışın həm böyük texnoloji irəliləyişlərə, həm də böyük maliyyə xərclərinə səbəb olmasıdır. AI yarışının da eyni nəticələrə gətirib çıxarması ehtimalı yüksəkdir. Bununla yanaşı, kosmik yarışın siyasi və hərbi gərginliyi artırdığı da unutmamalıyıq. Ona görə də, AI yarışının aparılması zamanı potensial risklərin və yan təsirlərin diqqətlə qiymətləndirilməsi vacibdir. AI-nın hərbi tətbiqlərinin nəzarətsiz yayılması riskləri kosmik yarışdan fərqli olaraq daha böyük təhlükə yaradır. Beləliklə, hazırkı vəziyyətin daha mürəkkəb və çoxşaxəli olduğunu qeyd etmək lazımdır.
Məsələn, planın tətbiqi zamanı süni intellektdən istifadənin ədalətsizliyə, ayrı-seçkilikə və gizlilik pozuntularına səbəb olmaması üçün müstəqil, dövlət səviyyəsində bir nəzarət orqanı yaradılması, bu orqanın həm texnoloji, həm də hüquqi ekspertlerden təşkil olunması və işinin tam şəffaf olması göz önündə saxlanılmalıdır. Bu, həm planın uzunmüddətli davamlılığını təmin edər, həm də cəmiyyətin bu texnologiyalara olan etibarını artırar. Yalnız texnoloji üstünlük axtarmaq, uzun müddətli perspektivdə cəmiyyətin bütün təbəqələri üçün mənfi nəticələrə gətirib çıxara bilər.
Şərh Yaz