Neft qiymətləri ABŞ-Rusiya danışıqlarını gözləyir
Ötən həftə 4 faizdən çox ucuzlaşan neft qiymətləri bazar ertəsi günü sabit qalıb. İnvestorlar Ukrayna müharibəsi ilə bağlı ABŞ və Rusiya arasında bu həftə baş tutacaq danışıqlara diqqət yönəldiblər.
Brent markalı neftin fyuçersləri saat 10:03-də 5 sent bahalaşaraq bir barelə görə 66.64 dollar təşkil edib. ABŞ-ın Qərbi Texas Nefti (WTI) isə 1 sent ucuzlaşaraq bir barelə görə 63.87 dollara düşüb.
ABŞ prezidenti Donald Tramp cümə günü Rusiya prezidenti Vladimir Putin ilə avqustun 15-də Alyaskada görüşəcəyini və Ukrayna müharibəsinə son qoymaq üçün danışıqlar aparacağını bildirib.
Danışıqlar ABŞ-ın Rusiyaya artan təzyiqindən sonra baş tutur. Belə ki, sülh əldə olunmasa Moskvaya qarşı sanksiyaların sərtləşdiriləcəyi gözlənilir. Tramp Rusiyaya fevral 2022-ci ildə Ukraynaya müdaxiləsinə son qoymaq üçün son tarix kimi ötən cümə gününü müəyyən etmişdi. Əks halda, onun neft alıcıları ikinci dərəcəli sanksiyalarla üzləşə bilər. Eyni zamanda, Vaşinqton Hindistanı Rusiya neftinin alışını azaltmağa çağırır.
UBS analitiki Covanni Staunovonun sözlərinə görə, son günlərdə bazar iştirakçıları tədarükdəki pozuntularla bağlı proqnozlarını azaldıblar. Bunun səbəbi, ABŞ-ın Rusiya neftini alan bütün alıcılara deyil, yalnız Hindistana əlavə rüsum tətbiq etməsidir.
Brent neftinə proqnozlar azaldılıb
UBS, Cənubi Amerikadan gələn tədarükün artması və sanksiyalara məruz qalan ölkələrdən davamlı hasilat səbəbindən ilin sonuna olan Brent neftinə proqnozunu 68 dollardan 62 dollara endirib. sələfi
Bank əlavə edib ki, Hindistanın tələbatı son zamanlar onların gözləntilərini doğrultmayıb. UBS, gözlənilməz böyük tədarük pozuntuları baş vermədiyi təqdirdə, OPEC+ ölkələrinin hasilatı artırmayacağını proqnozlaşdırır.
Eksson Mobilin rəhbərlik etdiyi konsorsium Qayanada dördüncü üzən hasilat, saxlama və boşaltma gəmisində gözləniləndən dörd ay əvvəl xam neft hasilatına başlayıb. Bu barədə Eksson cümə günü məlumat yayıb.
Enerji Aspektləri konsaltinq şirkətinin hesablamalarına görə, Hindistan neft emalı zavodları artıq avqustda yüklənmək üçün ümumilikdə 5 milyon barel WTI nefti alıb.
Oxucu Şərhləri
Bu vəziyyəti 2008-ci il maliyyə böhranı və ya 2014-cü ildə Səudiyyə Ərəbistanının hasilatı artırmaq qərarının neft qiymətlərinə təsiri ilə müqayisə etmək olar. O zamanlar da oxşar şəkildə, böyük miqyaslı iqtisadi və ya siyasi hadisələr qiymətlərdə kəskin dalğalanmalara səbəb olmuşdu. Lakin bu günki vəziyyətdə fərq ondadır ki, qlobal ehtiyatların və tələbin dinamikası daima dəyişir. Məsələn, bir tərəfdən Rusiyadan potensial tədarükdə azalma ehtimalı qiymətləri yüksəldə bilər, digər tərəfdən isə Çin kimi böyük istehlakçı ölkələrdəki iqtisadi aktivlik neft tələbini artıraraq qiymətlərin mövcud səviyyədə qalmasına və ya artmasına təsir edə bilər.
Güman edək ki, danışıqlar müsbət nəticələnsə belə, bu sabitliyin nə qədər davamlı olacağını proqnozlaşdırmaq çətindir. Enerji bazarının effektivliyi və dayanıqlığı, sadəcə iki ölkənin danışıqlarından asılı olmalıdırmı, yoxsa daha geniş miqyasda, alternativ enerji mənbələrinin inkişafı və qlobal tələbin strukturundakı dəyişikliklər də nəzərə alınmalıdır?
Hazırkı vəziyyətdə, Ukraynadakı müharibə ilə bağlı ABŞ və Rusiya arasında keçiriləcək danışıqların nəticəsini gözləyən neft bazarı, 1970-ci illərin hadisələri ilə müəyyən paralellər göstərir. Lakin əsas fərq ondan ibarətdir ki, hazırda informasiya texnologiyalarının inkişafı sayəsində <a href="https://az24saat.org/" target="_blank" rel="noopener noreferrer">xəbərlər</a> daha sürətlə yayılır və bazarların reaksiyası daha ani ola bilir. Həmçinin, 1970-ci illərdə OPEK-in bazardakı rolu daha dominant ikən, bu gün OPEK+ formatı və ABŞ-ın şist neft hasilatının artması kimi faktorlar bazarı daha mürəkkəb hala gətirib. Keçmişdən çıxarılan dərslərdən biri, siyasi qeyri-müəyyənliyin enerji qiymətlərini ciddi şəkildə təsirləndirə bilməsidir. Bu, bazarların hər zaman geopolitik risklərə qarşı həssas olacağını göstərir. Maraqlı olan isə, belə danışıqların nəticəsinin, gözlənildiyi kimi, qiymətlərdə davamlı bir dəyişiklik yaradıb-yaratmayacağıdır.
Keçmiş təcrübələrdən çıxarılan əsas dərs, enerji bazarının, xüsusən də neftin, qlobal siyasətdən və təhlükəsizlikdən nə qədər asılı olmasıdır. Məqalədə ABŞ və Rusiya arasında baş tutacaq danışıqların neft qiymətlərinə təsir edəcəyi vurğulanır. Bu, beynəlxalq siyasi münasibətlərin həlli istiqamətində atılacaq hər hansı bir addımın, hətta gələcəkdə olacaq razılaşmaların belə, bazarın qeyri-müəyyənliyi aradan qaldırması ilə qiymətlərdə sabitliyə səbəb ola biləcəyini göstərir.
Hazırkı vəziyyətin əsas fərqi, 2010-cu illərin əvvəllərindəki Süveyş kanalı misalından fərqli olaraq, münaqişənin birbaşa hərbi əməliyyatlar fonunda baş verməsidir. Ukraynadakı müharibə, təkcə tranzit yollara deyil, həm də böyük bir neft və qaz istehsalçısının aktiv şəkildə münaqişədə iştirak etməsinə səbəb olur ki, bu da qiymətlərin uzunmüddətli və daha mürəkkəb şəkildə təsirlənməsinə gətirib çıxara bilər. Danışıqların nəticəsi, münaqişənin gedişatını və dolayısıyla enerji tədarükünün dayanıqlığını birbaşa müəyyən edəcək.
Tarixən, neft qiymətləri belə geosiyasi gərginliklər zamanı artım və ya azalma meyli göstərib. Məsələn, 2000-ci illərin əvvəllərində Yaxın Şərqdəki münaqişələr neft qiymətlərində əhəmiyyətli artımlara səbəb olmuşdu. Əksinə, 2008-ci ilin maliyyə böhranı kimi qlobal iqtisadi tənəzzüllər zamanı isə tələbatın azalması səbəbindən qiymətlər kəskin ucuzlaşmışdı. Hal-hazırda, Rusiya kimi böyük bir neft ixracatçısı ilə Qərb ölkələri arasındakı gərginlik, bir tərəfdən tədarük zəncirlərində potensial pozulmalar barədə narahatlıq yaradır, digər tərəfdən isə belə danışıqların uğurlu olacağı təqdirdə risklərin azaldığına dair ümid yaradır.
Eyni zamanda, bəzi ölkələrin, xüsusilə OPEC+ üzvlərinin neft hasilatına dair qərarı da qiymətlər üzərində əhəmiyyətli təsirə malikdir. Qlobal enerji siyasətinin və xüsusilə istehsalçı ölkələrin strategiyalarının bu mövcud geosiyasi fonda necə dəyişəcəyi, həmçinin Avropanın enerji diversifikasiyası səylərinin sürətlənməsi kimi amillər də qiymətlərin gələcək trayektoriyasını müəyyənləşdirəcək.
Bu məqamda, hələ ki, bazarların hər hansı bir real razılıq əldə olunmadan "gözlə-gör" mövqedə dayandığını düşünürsəksə, o zaman bu sabitliyin arxasında dayanan əsas faktorun danışıqların nəticəsindən daha çox, danışıqların özünün baş tutacağı ehtimalı olduğunu söyləmək olarmı?
Şərh Yaz