Qəzzada aclıq qurbanları artarkən İsrail atəşi ac fələstinliləri qətlə yetirdi
İsrail qüvvələri bazar günü Qəzza boyu ən azı 115 fələstinlini öldürüb. Onların əksəriyyəti may ayından bəri humanitar yardım axtarışında olan mülki şəxslər arasında baş verən ən ölümcül hadisələrdən birində, çox ehtiyac duyulan ərzaq yardımı üçün növbə gözləyərkən həlak olublar. Səhiyyə rəsmilərinin bildirdiyinə görə, onlarla fələstinli də yaralanıb.
Qəzzanın şimalında, Zikim keçidi yaxınlığında İsrailin hücumu humanitar yardım üçün toplaşan insan kütləsini hədəf alması nəticəsində ən azı 67 nəfər həlak olub. Cənubda isə ayrı bir paylama məntəqəsi yaxınlığında altı nəfər öldürülüb. Bir gün əvvəl də 36 fələstinli oxşar şəraitdə qətlə yetirilib. Bu ölüm halları, may ayından bəri ərzaq yardımı əldə etməyə çalışarkən öldürülən insanların ümumi sayını 900-dən çox edib.
Amerika Birləşmiş Ştatları tərəfindən dəstəklənən Qəzza Humanitar Yardım Fondu (GHF) vasitəsilə ərzaq toplamağa cəhd edən Əhməd Həssunə, İsrail qüvvələrinin atəş açdığı anı belə təsvir edib: "Yanımda bir gənc vardı, bizə qaz atəşi açmağa başladılar. Bizi qazla öldürdülər. Nəfəs almaq üçün çətinliklə oradan çıxa bildik," – deyib. Başqa bir şəxs, Rizq Bətaar isə yaralı yaşlı bir kişini atəş zonasından uzaqlaşdırıb. "Onu velosipedlə daşıyan biz idik… Təcili yardım yoxdur, ərzaq yoxdur, həyat yoxdur, yaşamaq üçün heç bir yol qalmayıb. Çətinliklə dözürük. Allah bizə rəhm etsin," – o qeyd edib.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ümumdünya Ərzaq Proqramı (WFP) bildirib ki, Qəzzaya daxil olan 25 yük maşınından ibarət yardım karvanı qısa müddət sonra atəşə məruz qalıb. Agentlik verdiyi açıqlamada "WFP, yardım axtarışında olan mülki şəxslərlə bağlı hər hansı zorakılığın tamamilə qəbuledilməz olduğunu bir daha təkrarlayır," deyib. İsrail ordusu isə qüvvələrinin "birbaşa təhlükə" adlandırdığı hədəflərə "xəbərdarlıq atəşi" açdığını bildirib, lakin yardım karvanlarını qəsdən hədəf aldığını təkzib edib.
BMT-nin Humanitar Yardımların Koordinasiyası Ofisi (OCHA) bazar günü Qəzzadakı vəziyyətin "fəlakətli" səviyyəyə çatdığını, uşaqların "əriyib getdiyini" və bəzilərinin yardım onlara çatmadan öldüyünü xəbərdar edib. OCHA "İnsanlar sadəcə ərzaq tapmaq üçün həyatlarını riskə atırlar," deyərək şəraiti "vicdansız" adlandırıb. ABŞ-da yerləşən Amerika-İslam Münasibətləri Şurası (CAIR) da İsrailin yardıma ehtiyacı olanlara qarşı davamlı hücumlarını pisləyib. CAIR-in milli icraçı direktoru Nihad Avad açıqlamasında deyib: "Aclıq çəkən fələstinli qadınların, uşaqların və kişilərin ABŞ-dan verilən silahlarla və hökumətimizin iştirakı ilə ailələrini qidalandırmaq üçün çarəsizcəsinə ərzaq axtararkən qətlə yetirilməsinin artan miqyası nəinki insan faciəsidir, həm də Qərb siyasi nizamının hərəkətsizlik və biganəlik yolu ilə bu soyqırımı mümkün etdiyinin sübutudur. Qərb hökumətləri cəhaləti iddia edə bilməzlər. Onlar günahsız mülki şəxslərin qəsdən aclığa məruz qaldığını, zorla köçürüldüyünü və qətlə yetirildiyini real vaxtda izləyir və heç nə etməməyi seçirlər. Tarix Qərb dünyasının Qəzzada baş verən məcburi aclığa, etnik təmizləməyə və soyqırıma biganəliyini uzun müddət xatırlayacaq."
Oxucu Şərhləri
2014-cü ildəki hadisədən çıxarıla bilən əsas dərs, beynəlxalq təzyiqin təsiri həmişə müsbət nəticə verməməsidir. Beynəlxalq cəmiyyət tərəfindən qınaqlara baxmayaraq, İsrail öz hərbi əməliyyatlarını davam etdirmişdi. Bunun səbəbi nə qədər hərbi üstünlük, nə qədər siyasi dəstək və ya hansı səbəblər olsa da, açıq bir şəkildə aydın deyil. Hazırkı vəziyyətdə beynəlxalq cəmiyyətin daha təsirli bir reaksiya verməsi, baş verən hadisələrin təkrarlanmasının qarşısını almaq üçün konkret addımlar atması vacibdir. Bu, yalnız qınaqdan kənara çıxaraq, humanitar yardımların çatdırılmasını təmin etmək və münaqişənin həlli üçün konkret tədbirlər görməkdən keçir. Beləliklə, əsas sual budur: hazırkı vəziyyətdə beynəlxalq cəmiyyətin fəaliyyəti 2014-cü ildəki passivlikdən necə fərqlənəcək?
Bu hadisələrin konteksti nəzərə alınmalıdır. Xüsusilə də, Qəzza zolağında davam edən silahlı münaqişə və İsrailin öz ərazisinin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün gördüyü tədbirlər məsələni kompleksləşdirir. Məlumatların tam və qərəzsiz şəkildə təqdim edilməsi, hər iki tərəfin perspektivlərinin nəzərə alınması və hadisələrin səbəb-nəticə əlaqələrinin dəqiq araşdırılması vacibdir. Bu, yalnız ölüm saylarını sadalamaqdan daha çox, hadisələrin arxasındakı həqiqətin tam şəkildə ortaya qoyulmasına imkan verər. Əlavə olaraq, yalnız hadisənin bir tərəfinin təsvir edilməsi ədalətli hesabatı çətinləşdirir. Hər iki tərəfin mövqelərinin aydın şəkildə izah edilməsi və qarşılaşdırılması daha obyektiv bir təhlilə gətirib çıxarardı.
Bu fərq əsaslıdır. 2014-cü ildəki hərbi əməliyyatlar daha geniş miqyaslı və davamlı idi. Hazırkı vəziyyətin nisbətən daha məhdud, lakin həm də dəhşətli olması hərbi əməliyyatların seçici xarakterinin göstəricisi ola bilər. Bu fərqi anlamaq üçün İsrailin əməliyyatlarının məqsədlərini, həmçinin humanitar yardımların təminatında mümkün maneələri və ya çatışmazlıqları təhlil etmək vacibdir.
2014-cü il hadisələrindən əsas dərs, humanitar böhranların hərbi münaqişələri daha da ağırlaşdıra biləcəyi və beynəlxalq ictimaiyyətin tez bir zamanda bu cür böhranlara müdaxilə etməsinin vacibliyidir. Hazırkı vəziyyətin fərqli olmasının səbəbini anlamaq üçün İsrail hökumətinin bəyanatlarına, beynəlxalq təşkilatların hesabatlarına və müstəqil araşdırmaların nəticələrinə əsaslanan daha ətraflı bir təhlil lazımdır. Sadəcə rəqəmlərə əsasən müqayisə yetərli deyil, hadisələrin kontekstini də nəzərə almaq vacibdir.
Ancaq bu müqayisədə bir neçə fərqi də nəzərə almaq lazımdır. Məsələn, 2014-cü il müharibəsi daha geniş miqyaslı və uzunmüddətli bir münaqişə idi, halbuki hazırkı vəziyyət daha çox ayrı-ayrı hadisələrin ardıcıllığı kimi görünür. Bundan əlavə, hər iki hadisənin beynəlxalq ictimaiyyətin reaksiyası da fərqlənə bilər. Belə ki, 2014-cü ildəki hadisələr beynəlxalq təzyiqə səbəb olsa da, bu təzyiqin nə dərəcədə təsirli olduğu sual altındadır.
Əgər bu fərqləri təhlil etsək, 2014-cü ildən bəri nəyin dəyişdiyini, nəyin dəyişmədiyini və bunun nəticələrinin nə olduğunu daha yaxşı başa düşə bilərik. Hazırkı vəziyyətdə belə faciələrin təkrarlanmaması üçün hansı uzunmüddətli həllərin axtarılacağı, humanitar yardımların təhlükəsiz şəkildə çatdırılmasının necə təmin ediləcəyi və beynəlxalq ictimaiyyətin hansı təsir mexanizmlərindən istifadə etməli olduğu vacib məsələlər kimi qalır.
Şərh Yaz