Hindistanın enerji təhlükəsizliyi prioriteti və Rusiya neftinə görə Qərb tənqidləri
Enerji təhlükəsizliyi məsələsi Hindistan üçün prioritet olaraq qalır. Baş nazir Narendra Modinin Böyük Britaniyaya səfəri ərəfəsində Xarici İşlər Naziri Vikram Misri Hindistanın Rusiya neftini idxal etməsi ilə bağlı Qərbin tənqidlərinə cavab verib. Misri, qlobal enerji böhranı məsələsinə dar, Avropasentrik prizmadan baxmamağa çağırıb.
Nazir qeyd edib ki, Ukraynadakı müharibə ilə əlaqədar Avropada yaranan təhlükəsizlik böhranı ciddi olsa da, dünyanın digər bölgələri də enerji əlçatanlığı və qiymətləri ilə bağlı mühüm problemlərlə üzləşir. Onun sözlərinə görə, enerji məsələlərində ikili standartlara yol verilməməlidir və sələfi enerji bazarındakı qlobal vəziyyətə aydın gözlə baxmaq lazımdır.
Aİ sanksiyaları Hindistanın neft ixracını riskə atır
Avropa İttifaqının Rusiyanın neft gəlirlərinə qarşı tətbiq etdiyi yeni sanksiyalar Hindistanın enerji ticarətinə zərər vura bilər. Bu sanksiyalar Rusiyanın müharibəni maliyyələşdirməsinin qarşısını almağa yönəlib və Rusiya neftindən əldə edilən yanacaqlara nəzarəti gücləndirir, qiymət həddini aşağı salır və yeni bank sanksiyaları tətbiq edir.
Sanksiyaların hədəflərindən biri də Rusiyanın "Rosneft" şirkəti ilə əməkdaşlıq edən Hindistan neft emalı zavodudur. Aİ-nin bu təzyiqləri Hindistan, Türkiyə və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri kimi ölkələrə təsir edəcək, çünki bu ölkələr Rusiya neftini emal edərək Avropa alıcılarına dizel və təyyarə yanacağı kimi məhsullar ixrac edirlər. Analitiklər bunun Hindistanın ixrac gəlirlərinə birbaşa təhlükə yarada biləcəyini qeyd edirlər.
Hindistanın enerji təhlükəsizliyi: ABŞ-ın sərt tarifləri
GTRI analitik mərkəzinin məlumatına görə, Hindistanın Aİ-yə neft məhsulları ixracı FY24-də 19,2 milyard dollardan FY25-də 15 milyard dollara düşüb ki, bu da 27%-dən çox azalma deməkdir. Aİ-nin yeni sanksiyaları Hindistanın bloka etdiyi 5 milyard dollarlıq neft ixracını daha da azalda bilər, çünki sanksiyalar Rusiya neftindən emal edilmiş yanacağın idxalını qadağan edir, hətta emal prosesi Rusiya xaricində aparılsa belə.
Eyni zamanda, Hindistanın Rusiya neftinə olan etimadı artıb. FY2025-də Hindistan Rusiyadan 50 milyard dollardan çox xam neft idxal edib ki, bu da ümumi 143 milyard dollarlıq neft idxalının üçdə birindən çoxunu təşkil edir.
ABŞ da daha sərt mövqe tutub. ABŞ prezidenti Donald Tramp və bir neçə ABŞ qanunvericisi Moskva ilə enerji əlaqələrini davam etdirən Hindistan, Çin və Braziliya kimi ölkələrə qarşı cəza tədbirləri ilə hədələyib. Senator Lindsey Graham Fox News-da çıxış edərək, ABŞ-ın Rusiya neftini alan ölkələrə sərt tariflər tətbiq edəcəyini və onları "qan pulu" vasitəsilə müharibəni dəstəkləməkdə ittiham edib. Tramp daha da irəli gedərək, Rusiya prezidenti Vladimir Putin 50 gün ərzində sülh sazişi imzalamasa, Rusiya yanacağını idxal etməyə davam edən hər hansı ölkəyə 100% əlavə tarif tətbiq edəcəyini bildirib.
Oxucu Şərhləri
Məqalədə xarici işlər nazirinin Avropasentrik yanaşmaya tənqidi qeyd edilib. Lakin, daha da ətraflı təhlil edilməsi vacib olan məqam, bu reaksiyanın yalnız enerji sahəsində deyil, həm də informasiya, texnologiya və digər strateji sektorlarda Qərb hegemoniyasına qarşı formalaşan bir reaksiyanın hissəsi olub-olmamasıdır. Bu hadisə, Hindistanın beynəlxalq məsələlərdə daha müstəqil bir rol oynamaq istəyinin bir təzahürüdür, yoxsa sadəcə bir taktiki manevrdir?
Belə bir kontekstdə, Hindistanın bu qərarının uzunmüddətli geosiyasi və iqtisadi nəticələri nələr ola bilər və digər inkişaf etməkdə olan ölkələr bu nümunəni təqlid edəcəklərmi?
Keçmişdəki hadisədən əsas dərs belə çıxarıla bilər: uzunmüddətli strateji tərəfdaşlıqlar, xüsusən də enerji sektorunda, qısamüddətli iqtisadi maraqlardan üstün ola bilər. Lakin hazırkı vəziyyətdə Hindistan çox yönlü bir yanaşma seçərək, enerji ehtiyatlarını diversifikasiya etməyə çalışır və bu, həm də Rusiya ilə əlaqələrin qorunub saxlanması ilə yanaşı, qərb ölkələri ilə münasibətlərin balanslaşdırılması deməkdir. Beləliklə, bu, yalnız iqtisadi hesablama deyil, həm də geosiyasi nəzarət elementləri ilə daha mürəkkəb bir hesablama kimi görünür. Hindistanın mövqeyinin uzunmüddətli nəticələri və geosiyasi təsirləri barədə daha ətraflı araşdırma aparmaq vacibdir.
Bununla belə, gəlin məsələnin bir başqa tərəfini də nəzərə alaq. Hindistanın Rusiya neftindən asılılığı, qlobal enerji bazarında qeyri-sabitlik yarada bilər. Bu asılılığın uzunmüddətli iqtisadi və siyasi nəticələrinin nə dərəcədə qiymətləndirildiyini və bu risklərin idarə olunması üçün hansı konkret strategiyaya sahib olduğunu daha dərin təhlil etmək lazımdır. Enerji təhlükəsizliyi prioritet olsa da, çoxşaxəli bir enerji portfeli qurmaq və uzunmüddətli enerji təhlükəsizliyi üçün daha az həssas bir yol seçmək mümkün olub-olmadığını araşdırmaq vacibdir. Sadəcə Avropasentrik olmayan bir prizmadan yanaşmaq kifayət deyil; Hindistanın öz uzunmüddətli enerji müstəqilliyi üçün daha çevik və davamlı bir strategiya inkişaf etdirməsi vacibdir.
Mənə elə gəlir ki, Hindistan G7 ölkələri ilə daha sıx əməkdaşlıq edərək, Rusiya neftindən asılılığını azaltmaq üçün alternativ enerji mənbələrinə və texnologiyalarına investisiya qoya bilər. Bu əməkdaşlıq çərçivəsində G7, Hindistana kömür enerjisindən uzaqlaşmaq və bərpa olunan enerji mənbələrini inkişaf etdirmək üçün maliyyə və texniki dəstək təklif edə bilər. Bu, həm Hindistanın enerji təhlükəsizliyini təmin edər, həm də qlobal iqlim dəyişikliyi ilə mübarizəyə töhfə verər. Bu həll yolu, yalnız tənqidi deyil, həm də konstruktiv bir yanaşmanın nümunəsi ola bilər.
Şərh Yaz