Keçmiş Nəqliyyat Nazirinin Müəmmalı Ölümü
Bazar ertəsi Rusiyanın keçmiş nəqliyyat naziri Roman Starovoytun intihar etdiyi iddia olunan hadisə barədə dövlət mediasında yayılan səpələnmiş məlumatlar arasında bir detal xüsusilə diqqət çəkdi. Kommersant qəzeti xəbər verdi ki, onun cəsədinin yaxınlığında müstəntiqlər Starovoyta mükafat olaraq verilmiş “Glock” tapançası tapıblar.
2023-cü ilin oktyabrında, Rusiyanın Kursk vilayətinin qubernatoru vəzifəsində çalışarkən, Starovoyt yerli xəbərlərdə təhlükəsizliyin təmin edilməsindəki roluna görə bölgənin daxili işlər nazirliyindən məxmər qutuya qoyulmuş odlu silahla təltif edilərkən çəkilmişdi.
21 ay sonra onun ölümü, bəlkə də tam əksini etdiyi barədə yayılan məlumatlar fonunda baş verdi. İki mənbə Reuters-ə bildirib ki, o, sərhəd müdafiəsinə ayrılmış milyonlarla dolları mənimsəmə sxeminə qarışmaqda şübhəli bilinir. Şübhəsiz ki, keçən avqust ayında Ukrayna qoşunları oraya gözlənilməz hücuma keçəndə bu müdafiə sistemləri çox faydalı olardı.
Eyni tapança olub-olmadığını bilmək mümkün deyil və korrupsiya işinin onun işdən çıxarılması (rəsmi səbəb verilməyib) və ya ölümü ilə əlaqəli olub-olmadığı hələ aydın deyil. Lakin bir vaxtlar Vladimir Putinin siyasi elitasının yüksələn ulduzu olan bu şəxsin, "Tesla" avtomobilinin yanında, keçmiş sədaqətinin qəniməti sayılan silahla ölməsi, dövlət tərəfindən dəstəklənən bir özünü məhv görüntüsü bugünkü Rusiyada xüsusilə təsirlidir.
Putinin Ukraynaya qarşı başladığı əsassız müharibənin üçüncü ilindən çox keçmişdə, Kremlin siyasi qısqacı yenidən sıxılır. Rejimə sədaqət təhlükəsizliyə təminat vermir və getdikcə qəddarlaşan nəticələrdən gizlənmək üçün daha az yer qalır.
Uzun yaddaşa sahib ruslar üçün köhnə qorxular yenidən baş qaldırır. Mühacirətdə olan rus dissident İliya Yaşin X-də yazıb: "Bu hekayədən Stalinizm qoxusu gəlir". Və bu üfunət nəqliyyat nazirliyinin dəhlizlərindən kənara yayılır.
Siyasi Müxalifətin Susdurulması
Putin beşinci prezidentlik müddətinin ikinci ilinə qədəm qoyarkən, Kreml son həftələrdə qalan bütün təhdidləri aradan qaldırmaq üçün hərəkətə keçib. İyunun ortalarında Rusiyanın Ali Məhkəməsi 2024-cü il prezident seçkilərində yeganə müharibə əleyhdarı namizədi – Boris Nadejdini irəli sürməyə müvəffəqiyyətsiz cəhd etmiş müxalifətçi "Vətəndaş Təşəbbüsü" partiyasını qadağan etdi. Məhkəmə onları yeddi il ərzində seçkilərdə iştirak etməməkdə ittiham etdi.
Partiya lideri Andrey Neçaev keçən ay Teleqramda tərəfdarlarına bildirib ki, "Bu, faciəvi bir fars vəziyyətidir. Əvvəlcə uydurma səbəblərdən seçkilərdə iştirakımıza qadağa qoyurlar, sonra isə bizi seçkilərdə iştirak etməməkdə günahlandırırlar".
Artıq Rusiyada son nəfəsini verməkdə olan müstəqil seçki monitorinqi də keçmişdə qala bilər. Çərşənbə axşamı, Rusiyanın yeganə müstəqil seçki nəzarət təşkilatı olan "Golos" fəaliyyətini dayandırdığını elan etdi.
Bildirildi ki, bu qərar, həmsədri Qriqori Melkonyantsın mayın sonunda beş il müddətinə azadlıqdan məhrum edilməsindən sonra qəbul edilib. Məhkəmə onu Rusiya tərəfindən "arzuolunmaz təşkilat" hesab edilən Avropa seçki monitorinq şəbəkəsi ENEMO üçün fəaliyyət göstərməkdə təqsirli bilmişdi.
“Golos” bu ittihamı rədd edir, lakin bildirib ki, hökm onun bütün iştirakçılarını cinayət təqibi riski altına salır. Müxalifət siyasətçisi Vladimir Kara-Murza "Washington Post" qəzetindəki məqaləsində iddia edir ki, “Golos” işi Putinin başqa bir xüsusiyyətini – uzunmüddətli narazılıqları saxlamaq və gecikmiş intiqam almaq – xatırladır.
Kara-Murza hesab edir ki, “Golos”un əsl günahı 2024-cü ildə deyil, Putinin qısa müddətli baş nazirlikdən sonra prezidentliyə qayıdacağını elan etdiyi 2011-ci ildə parlament seçkilərində geniş yayılmış qanun pozuntularını sənədləşdirməsi olub. Həmin seçkilərdən sonra baş verən etirazlar Sovet İttifaqının süqutundan bəri ən böyük etirazlar idi.
Kara-Murza yazır: "Bu, Putin üçün əsl qorxu idi, onun ən böyük zəiflik anı. Və o, Rusiyada 'rəngli inqilab' cəhdi edənləri heç vaxt bağışlamadı. Qriqori Melkonyantsın həbs cəzasının əsl səbəbi budur".
Dövlət Mülkiyyətinin Yenidən Bölüşdürülməsi
Təzyiq təkcə siyasətdə deyil, digər sahələrdə də artır. Şənbə günü “Kommersant”ın məlumatına görə, Rusiyanın ən böyük qızıl mədən şirkətlərindən biri olan “Yuzhuralzoloto”nun rəhbəri Konstantin Strukov özəl təyyarəsi ilə ölkəni tərk etməyə çalışarkən həbs edilib.
Bir neçə gün əvvəl Rusiyanın Baş Prokurorluğu Strukovun şirkətə nəzarəti ələ keçirmək üçün regional hökumət mövqeyindən istifadə etdiyini iddia edərək şirkəti milliləşdirmək üçün hüquqi addım atmışdı.
Əgər post-sovet illəri sürətli özəlləşdirmə yolu ilə mülkiyyətin Rusiya dövlətindən kütləvi şəkildə yenidən bölüşdürülməsini gördüysə, Ukrayna müharibəsi illəri bunun əksi ilə xarakterizə olunur.
Karneqi Rusiya Avrasiya Mərkəzinin əməkdaşı Aleksandra Prokopenko bunu "son üç onillikdə Rusiyada ən böyük sərvət yenidən bölüşdürülməsi" adlandırır. Onun sözlərinə görə, məqsəd "Putinə sədaqəti artırmaqdır".
Və burada sovet üslublu nəzarətin qoxusunu maskalamaq üçün heç bir cəhd yoxdur. Mart ayında Rusiyanın Baş Prokuroru Putinə bildirib ki, 2,4 trilyon rubl (30 milyard dollardan çox) dəyərində şirkətlər dövlətə keçirilib. Bu, "özəl müəssisələrin dövlət maraqlarına qarşı istifadəsinə icazə verməmək" səylərinin bir hissəsidir.
Artan Təhdid və Qeyri-müəyyənlik
Roman Starovoytun ölümü Qorbaçovun daxili işlər naziri olmuş, sonra çevriliş cəhdi etmiş Boris Puqonun 1991-ci ilin avqustunda, üsyanı çökdükdən və həbs təhlükəsi ilə üzləşdikdən sonra özünü öldürməsi ilə oxşar cəhətlərə və nəzərəçarpacaq fərqlərə malik idi. 90-cı illərin xaotik dövründə onun ölümü, həyat yoldaşının intihar cəhdi və hətta onların qoyduqları qeydlər barədə məlumatlar sərbəst şəkildə yayılmışdı.
Putinin prezidentliyinin demək olar ki, tamamilə qapalı informasiya zonası cənab Starovoyta nəyin baş verdiyini və niyə baş verdiyini dəqiq müəyyən etməyi çətinləşdirir.
Lakin ruslar üçün bu, Kreml Qərblə uzunmüddətli qarşıdurma kimi qiymətləndirdiyi şey üçün sıralarını sıxlaşdırdıqca, sərvət və gücün artan risklər daşıdığını qrafik şəkildə xatırladır.