İranın Nüvə Siyasətində Dəyişiklik Yoxdur
İranın dövlət başçısı, İbrahim Rəisi ölkəsinin nüvə proqramından heç bir halda imtina etməyəcəyini qəti şəkildə bəyan edib. Paytaxt Tehranda verdiyi son açıqlamalarda o, bu proqramın İranın elmi və texnoloji inkişafı üçün həyati əhəmiyyət kəsb etdiyini, həmçinin milli suverenliyin və müstəqil inkişafın təminatı olduğunu vurğulayıb. Beynəlxalq təzyiqlərə və sərt sanksiyalara baxmayaraq, Tehranın öz mövqeyində geri addım atmayacağı israrla bildirilib. Bu qətiyyət, illərdir davam edən nüvə gərginliyi kontekstində xüsusi əhəmiyyət daşıyır və beynəlxalq ictimaiyyətdə narahatlıqlara səbəb olur.
Beynəlxalq Təzyiqlər və Tehranın Mövqeyi
Rəisi çıxışında bir daha qeyd edib ki, İranın nüvə fəaliyyətləri tamamilə dinc məqsədlərə xidmət edir və beynəlxalq qanunvericiliyə uyğundur. O, Qərb ölkələrini İranın daxili işlərinə müdaxilə etməkdə və ölkənin qanuni hüquqlarını qərəzli şəkildə şübhə altına almaqda ittiham edib. İran rəsmiləri dəfələrlə vurğulayıblar ki, onların nüvə proqramı enerji ehtiyaclarını ödəmək və tibbi məqsədlər üçün nəzərdə tutulub. Ölkənin bu sahədəki irəliləyişləri, heç bir xarici gücün diktəsi ilə dayandırılmayacaq və danışıqlar masasında güzəşt predmeti olmayacaqdır.
Son illərdə İranın nüvə fəaliyyətləri Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (BAEA) tərəfindən yaxından izlənilir. Baxmayaraq ki, Tehran agentliklə əməkdaşlıq etdiyini iddia edir, bəzi nüvə obyektlərinə giriş məhdudiyyətləri və zənginləşdirilmiş uran ehtiyatlarının artması beynəlxalq gərginliyi artırıb. Bu vəziyyət, İranın gələcək nüvə siyasəti ilə bağlı qeyri-müəyyənliyi daha da dərinləşdirir və regionda sabitliyə ciddi təsir edir.
Oxucu Şərhləri
Problemə fərqli bir yanaşma kimi, İranın nüvə texnologiyalarının inkişafını, lakin yalnız sülh məqsədləri ilə məhdudlaşdırılmış, yüksək səviyyəli beynəlxalq müşahidə və yoxlama altında aparılmasını təklif edərdim. Bu müşahidə mexanizmi, müstəqil beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən idarə edilməli, şəffaf olmalı və İranın hər hansı bir hərbi əhəmiyyət kəsb edən fəaliyyətini dərhal aşkar edə bilməlidir. Bu yanaşma, həm İranın enerji ehtiyaclarını ödəmək istəyini, həm də beynəlxalq ictimaiyyətin təhlükəsizlik narahatlıqlarını nəzərə ala bilər. Bu cür razılaşma əldə edilməsi üçün əlbəttə ki, qarşılıqlı güzəştlər və etimad qurma tədbirləri tələb olunacaq.
Belə bir gərginliyin azaldılması üçün İranla qarşılıqlı fayda əsasında uzunmüddətli əməkdaşlıq strategiyasının hazırlanması daha məqsədəuyğundur. Bu, sanksiyaların tədricən yumşaldılması və İranın nüvə proqramına dair şeffaflıq və beynəlxalq təftişlərin genişləndirilməsi müqabilində qarşılıqlı güzəştlər əsasında qurula bilər. Enerji sektorunun inkişafı və iqtisadi əməkdaşlığın genişləndirilməsi, İranın nüvə proqramına olan marağını azaltmaq üçün bir vasitə olaraq nəzərdən keçirilə bilər. Bu, həm İranın inkişafını dəstəkləyər, həm də regional təhlükəsizlik narahatlıqlarını azaldar. Ancaq, bu cür bir yanaşmanın uğuru, əlbəttə ki, bütün tərəflərin siyasi iradəsinə bağlıdır.
Şərh Yaz